Putin đang chờ đợi Washington im lặng.

Nhà lãnh đạo Nga nhìn thấy cơ hội để thiết lập lại phạm vi ảnh hưởng ở châu Âu.

Tác giả Gideon Rachman...01/04/2024... Theo Financial Times.

Vladimir Putin đang ở Đông Đức, làm việc cho KGB, khi Bức tường Berlin sụp đổ.

Trong cuốn hồi ký First Person, xuất bản năm 2000, Putin nhớ lại việc yêu cầu một đơn vị Hồng quân gần đó bảo vệ trụ sở KGB ở Dresden. Câu trả lời mà ông nhận được khiến ông bị sốc: "Chúng tôi không thể làm bất cứ điều gì nếu không có mệnh lệnh từ Moscow. Và Moscow thì im lặng".  Putin sau đó nói: "Lúc đó tôi có cảm giác rằng đất nước không còn tồn tại. Rằng nó đã biến mất."

Những trải nghiệm như thế hình thành nên Putin khi về già. Bài học mà Putin dường như đã rút ra từ năm 1989 là các đế chế vĩ đại có thể sụp đổ vì sự xáo trộn chính trị nội bộ. Sau khi chứng kiến Moscow im lặng, bây giờ Putin có thể hy vọng nhìn thấy Washington im lặng và đến lượt "đế chế Mỹ" sụp đổ.

Nhìn từ Moscow, các khả năng phải trông có vẻ như trêu ngươi. Việc Donald Trump đắc cử nhiệm kỳ tổng thống Mỹ thứ hai, sẽ đặt liên minh phương Tây ở dưới sức ép chưa từng có. Những thay đổi chính sách có thể được khởi xướng bởi Trump -  chẳng hạn như rút hoàn toàn hỗ trợ cho Ukraine hoặc Mỹ rút khỏi NATO -  đúng là một con đường tiềm năng để Nga đạt được các mục tiêu của nó.

Một lộ trình thứ hai, ít được thảo luận hơn, không phụ thuộc vào những thay đổi có ý thức trong chính sách từ Tòa Bạch ốc. Trong kịch bản này, hậu quả của việc Trump đắc cử,  sẽ khiến chính phủ và xã hội Mỹ rơi vào tình trạng hỗn loạn. Bận tâm bởi những xung đột nội bộ của chính họ, giới tinh hoa Mỹ sẽ mất ý chí hoặc mất khả năng khai triển sức mạnh trên toàn thế giới.

Giai đoạn hỗn loạn đó có thể không phải kéo dài lâu, để gây ra những hậu quả gây chấn động thế giới. Như ông Putin sau này nhớ lại: "Chúng tôi đã mất niềm tin chỉ trong một khoảnh khắc. Nhưng nó đủ để phá vỡ sự cân bằng lực lượng trên thế giới".

Một giai đoạn "mất niềm tin" do bất ổn sau bầu cử ở Mỹ, có vẻ rất hợp lý. Nếu Trump thắng, ông đã nói rõ rằng ông có ý định tìm cách trả thù những kẻ thù chính trị của mình. Ông đã khuyến khích thảo luận về việc đưa các đảng viên Dân chủ nổi tiếng và thậm chí cả các cựu quan chức trong chính quyền của ông, ra xét xử vì tội phản quốc hoặc tham nhũng. Các mục tiêu bao gồm Joe Biden, Hillary Clinton và Mark Milley, một sĩ quan quân đội cấp cao nhất của Mỹ dưới thời Trump.

Các kế hoạch đang được soạn thảo trong các viện nghiên cứu ủng hộ Trump  nhằm thanh trừng hàng ngũ cao cấp của chính phủ Hoa Kỳ. Các quan chức trong Ngũ Giác đài lo ngại rằng Trump coi các cấp cao nhất của quân đội Mỹ là không trung thành, vì họ đã chống lại yêu cầu của ông về việc triển khai quân đội trên đường phố Mỹ. Họ sợ rằng Trump sẽ bổ nhiệm những người độc tài thực sự vào các vị trí hàng đầu trong các cơ quan tình báo và quân đội - và cũng có thể tìm cách biến các cấp bậc thấp hơn của quân đội ủng hộ Maga, chống lại các sĩ quan can đảm ở hàng đầu.

Ngay cả khi Trump thua Biden, vẫn có khả năng cao xảy ra bất ổn chính trị ở Mỹ. Ai có thể tin rằng Trump hoặc những người ủng hộ ông ấy sẽ chấp nhận thất bại? Việc lặp lại cuộc nổi dậy vào ngày 6 tháng 1 năm 2021 dường như hoàn toàn có khả năng -  lần này với sự hỗ trợ bổ sung ngay từ các chính trị gia và tòa án ở cấp tiểu bang..

Tất cả những điều này sẽ là một cách khiến cho sự hỗn loạn xảy ra ở Mỹ và cho những gì mà Putin gọi là, "sự tê liệt quyền lực" trong bối cảnh Liên Xô. Một Washington bị tê liệt sau đó sẽ tạo cơ hội cho Moscow và Bắc Kinh.

Cơ hội này sẽ diễn ra dưới hình thức nào không thể biết trước. Sự tan rã của đế chế Liên Xô vào năm 1989 chủ yếu được đặc trưng bởi các sự kiện không lường trước và ngẫu nhiên. Nhưng đối với Putin, viễn cảnh đảo ngược sự sỉ nhục năm 1989 và thiết lập lại một số loại phạm vi ảnh hưởng của Nga ở châu Âu, là điều trêu ngươi phải được cảm thấy rất gần. 

Tuy nhiên, quan điểm của Putin về những gì đã xảy ra vào năm 1989 -  và do đó là tham vọng của y cho năm 2025 - bị một điểm mù lớn che khuất. Nguyên nhân của sự sụp đổ đế chế Liên Xô không chỉ đơn giản là sự nhầm lẫn và thất bại về ý chí ở Moscow. Lý do sâu sắc hơn là sự cai trị của Liên Xô đã bị chửi rủa ở Đông Âu. Liên Xô đã gửi xe tăng vào Hungary năm 1956 và Tiệp Khắc năm 1968, để đàn áp bất đồng chính kiến. Quyết định của Mikhail Gorbachev không đè bẹp được khát vọng lần thứ ba của Đông Âu, đó là một lựa chọn đạo đức -  không phải là một khoảnh khắc yếu đuối như Putin nhìn thấy.

Đúng là  Putin đã đạt được mô hình thống trị tàn bạo cũ của Liên Xô vào năm 2022, khi y phát động cuộc xâm lược toàn diện vào Ukraine. Nhưng thế giới đã thay đổi theo những cách mà y không hiểu. Người Ukraine đã chống trả và phương Tây cung cấp vũ khí cho họ - không giống như năm 1956 và 1968, khi đó Mỹ và các đồng minh đứng sang một bên và không phản đối sự can thiệp của Moscow.

Hệ thống liên minh của Mỹ ở châu Âu dựa trên sự đồng thuận, không giống như khối Liên Xô năm 1989. Theo cụm từ của nhà khoa học chính trị Geir Lundestad, đó là một "đế chế do lời mời". Trong khi người Ba Lan và Séc mong muốn quân đội Liên Xô rút khỏi vào năm 1989, thì các quốc gia EU sẽ kinh hoàng nếu ngày hôm nay quân đội Mỹ rút lui.

Rất nhiều thứ đã thay đổi kể từ năm 1989, ở Moscow, Washington, Berlin và Warsaw. Nhưng có một điều không đổi là quyết tâm của người châu Âu chống lại sự thống trị của Nga. Các quốc gia EU nhận thức một cách đau đớn về việc họ đã trở nên phụ thuộc vào sức mạnh quân sự của Mỹ như thế nào. Nhưng họ đã quyết tâm làm điều gì đó về sự phụ thuộc ấy. 

Có thể Washington sẽ im lặng trong năm tới. Nhưng điều đó không có nghĩa là Moscow sẽ có thể quay ngược thời gian của châu Âu trở lại năm 1988.

Về tác giả :

_ Gideon Rachman là trưởng ban bình luận trong chuyên mục đối ngoại của Financial Times từ hồi tháng 7 năm 2006. Ông gia nhập FT sau 15 năm làm việc tại The Economist, bao gồm cả thời gian làm phóng viên nước ngoài tại Brussels, Washington và Bangkok. Mối quan tâm đặc biệt của ông bao gồm chính sách đối ngoại của Mỹ, Liên minh châu Âu và toàn cầu hóa.

_ Trần H Sa lược dịch từ Financial Times .... 02/04/2024.