Chuẩn mực kinh tế của khu vực Đông Nam Á đang bị sa lầy.
Đảng Cộng sản làm trò vớ vẩn chẵng làm sao trong khi Việt Nam cháy bỏng.
[caption id="attachment_4806" align="alignleft" width="300"]
Ảnh: HOANG DINH NAM / AFP / Getty Images[/caption]Ben Bland | 20 tháng 11 2012.Theo Foreign Policy
BHM Lược dịch.
"Đảng Cộng sản Việt Nam quang vinh muôn năm", những tấm biểu ngữ chính thức màu đỏ - vàng lờ mờ hiện khắp trung tâm Hà Nội.
Giống như các công dân của một quốc gia độc đảng, hầu hết người Việt Nam đều phát triển được một khả năng tiện lợi để khước từ sự tuyên truyền khi họ vù vù lướt qua các đường phố trên xe tay ga phổ biến trong việc tìm kiếm sinh kế, ổn định đời sống, hoặc được giàu có hơn. "Liệu Đảng có thực sự cố gắng gửi một thông điệp đến cho người dân, hay chỉ đơn thuần là sự cố gắng để trấn an bản thân?" một học giả người Việt châm biếm, không giống như hầu hết mọi người ở trong chế độ cảnh sát này, ông ấy nói chuyện một cách cởi mở về tương lai những người cai trị tự bổ nhiệm của đất nước .
Các nhà lãnh đạo Việt Nam có lý do để lo lắng trong những ngày này. Sau giai đoạn mở rộng tăng trưởng kinh tế nhanh chóng (trên 7% mỗi năm) mà đã kết thúc vào năm 2008, nền kinh tế đã và đang gặp khó khăn, bị vây quanh bởi những bong bóng lạm phát, các luồng vốn lớn, hai công ty lớn của nhà nước sụp đổ, và sự tồn đọng nợ xấu méo mó trong lĩnh vực ngân hàng.
Trong lúc vội vã hấp tấp đầu tư vào Việt Nam khi nó chuẩn bị tham gia Tổ chức Thương mại Thế giới trong năm 2007, người nước ngoài đã bỏ qua những điểm yếu của cấu trúc ở Việt Nam như tham nhũng phổ biến rộng rãi, khu vực quốc doanh làm ăn vụng về nhưng đầy quyền lực chính trị, và thiếu đầu tư cơ sở hạ tầng, y tế, và giáo dục. Phần lớn các nhà kinh tế đều dự báo rằng Việt Nam sẽ phải đấu tranh để phát triển nhiều hơn 5% trong tương lai gần -- hầu như không đủ nhanh để thu hút những người trẻ tuổi gia nhập lực lượng lao động -- hiện nay không một ai bỏ qua những khó khăn này. Thật vậy, thời kỳ suy giảm kinh tế có thể chỉ vừa mới tồi tệ hơn : Các nền kinh tế thị trường mới nổi của các nước Đông Nam Á khác, bao gồm Indonesia và Philippines, dường như đã bén nhạy với những hành động của họ, trong khi Miến Điện kín đáo nhìn từ bóng tối để tìm kiếm kết nối với nền kinh tế toàn cầu sau nhiều thập kỷ bị cô lập và đình trệ.
Tất cả mọi người, từ các cố vấn chính phủ cho đến các nhà đầu tư nước ngoài, biết những gì Việt Nam sẽ làm để nhanh chóng đưa nền kinh tế trở lại đường đua. Hà Nội phải ngừng việc cung cấp giấy phép độc quyền, tín dụng giá rẻ, và các ưu đãi khác cho các công ty nhà nước và những doanh nghiệp thân tín thuộc khu vực tư nhân. Ngành ngân hàng phải được điều chỉnh cơ cấu vốn và động viên cung cấp nguồn vốn đầy đủ cho các doanh nghiệp có triển vọng tốt nhất. Và Chính phủ phải nghiêm túc trong việc ngăn chặn tham nhũng, mà nó có một mối quan hệ hổ tương với tất cả các tệ nạn khác. Nắm bắt được rằng điều này sẽ đòi hỏi nhiều hơn so với sự điều chỉnh các chính sách kỹ trị và lai tạp, Đảng Cộng sản hay giấu diếm hầu như không bằng lòng một tư tưởng đầy triển vọng cho việc cải cách như vậy.
Tầng lớp trí thức hay huênh hoang của Việt Nam (và một số lượng ngày càng tăng chỉ trích cao độ của các blogger, nếu sự ẩn danh càng cao ), đã đổ lỗi nhiều tai họa của đất nước cho cửa của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng. Các nhà phê bình trong nội bộ Đảng, các nhà ngoại giao nước ngoài, và các học giả đều cho rằng ông Dũng đã tích lũy được sức mạnh chưa từng có trong chức vụ của mình, đảo lộn một cách tiếp cận dựa trên sự đồng thuận để quản lý trong Bộ Chính trị, 14 thành viên lãnh đạo hàng đầu của tổ chức Đảng. Quan trọng hơn, họ cho rằng ông đã sử dụng quá mức ảnh hưởng của mình để hỗ trợ cho những doanh nghiệp thân tín và định hướng sự phát triển của các tập đoàn nhà nước đầy quyền thế và các ngân hàng đã phung phí những khoản tiền lớn được xử dụng như là kéo lại sự tăng trưởng.
Khi Ủy ban Trung ương Đảng hội họp gần đây đằng sau những cánh cửa đóng kín (luôn luôn như thế) để tranh luận triệt để về một con đường phía trước, đã có nhiều dự đoán (hoặc mơ tưởng) rằng ông Dũng sẽ bị lật đổ. Nhưng cuối cùng, Đảng đã lựa chọn một giải pháp "lúng ta lúng túng" cổ điển. Đó là phê bình Bộ Chính trị , và đặc biệt, "một đồng chí trong Bộ Chính trị" -- được đồn đoán khắp nơi là ông Dũng, trong việc quản lý tồi nền kinh tế. Tuy nhiên, họ đã quyết định không xử lý kỷ luật, vì sợ "các thế lực thù địch" sử dụng dịp này để "bóp méo và phá hoại đất nước."
Trong khi các thành viên cấp cao của Đảng mặc nhiên thừa nhận mối đe dọa cho sự tồn tại của nó từ hiệu quả kinh tế tồi, tham nhũng tràn lan, và sự dấy lên trong tranh chấp đất đai và lao động, họ cảm nhận rõ ràng rằng mối đe dọa đặt ra cho người có trách nhiệm thì lớn hơn. Sau đó, một chút đáng ngạc nhiên, rằng khi nền kinh tế đang vật vã và căng thẳng xã hội tăng lên, Bộ Công an đầy quyền lực của Việt Nam đã tăng cường chiến dịch đàn áp những người bất đồng chính kiến. Những người mới nhất trong số hàng chục người bị bắt giữ hoặc bị bỏ tù trong năm nay -- tất cả đều với tội danh "Tuyên truyền chống lại nhà nước" -- là hai nhạc sĩ và một học sinh ham đọc sách, ảnh in trong blog là đang ôm một con gấu bông.
Trong thời gian chuẩn bị gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) trong năm 2007, Việt Nam xếp đặt hành vi tốt nhất của mình khi nó xử sự với quyền con người, họ thuyết phục các nhà ngoại giao Mỹ và những người khác rằng họ cam kết duy trì tự do ngôn luận và tự do tôn giáo nghiêm túc hơn. Nhưng theo những nhà ngoại giao Mỹ và những người tương nhiệm, thời kỳ tươi đẹp nhất đang mất hết màu hồng, bây giờ họ đang miễn cưỡng khiển trách một nước Việt Nam mà họ từng quan tâm ve vản như là một phần trong "trục" của nước Mỹ trở lại châu Á để cân bằng đối phó với một Trung Quốc đang trỗi dậy.
Cuộc đàn áp đã không giới hạn được các đầu tàu chính trị. Những nhà cầm quyền Việt Nam bận rộn điều tra những người đứng đầu các công ty nhà nước và các ngân hàng, những kẻ bị đổ lỗi nhiều trước khủng hoảng kinh tế của Việt Nam. Trong số những người bị buộc tội hoặc bị kết án : giám đốc điều hành Vinashin và Vinalines, hai công ty vận tải thuộc sở hữu nhà nước khổng lồ bị sụp đổ sau khi tồn đọng hàng tỷ đô la trong nợ nần ; Nguyễn Đức Kiên, người sáng lập Ngân hàng Á Châu (ngân hàng tư nhân lớn nhất Việt Nam) và là một trong những ông trùm nổi bật nhất của đất nước; và Trần Xuân Giá, một cựu bộ trưởng đầu tư và chủ tịch ACB nói trên.
Phạm vi rộng và mức độ cao của những người bị nhắm mục tiêu đã gây nên những làn sóng phản kháng thông qua cộng đồng doanh nghiệp tại Việt Nam, trong và ngoài nước. Lại quả, hối lộ, và gian lận kế toán đã ngấm sâu từ rể tại Việt Nam, chứ không chỉ ở các công ty sở hữu trong nước. Thật vậy, khi nhiều người trong số những người bị bắt vì tình nghi tội phạm kinh tế đã cao chạy xa bay, và các tin đồn xoáy về những người có thể bị bắt tiếp theo, một số giám đốc điều hành cao cấp cảm thấy bắt buộc phải xuất hiện ở nơi công cộng chỉ để chứng minh rằng họ đã không bị đánh bắt trong mẽ lưới.
Quan tâm khôi phục hình ảnh của Việt Nam như là một thị trường mới nổi thành công, một số nhà đầu tư nước ngoài và các nhà tài trợ quốc tế đã khẳng định rằng những vụ bắt giữ này là một dấu hiệu làm yên lòng mà Đảng đang cố gắng để thiết lập trật tự. Nhưng đó là một nghĩa rộng : như nhà khoa học chính trị người Anh Martin Gainsborough (người viết nhiều về Việt Nam), có lập luận, các vụ đàn áp về tham nhũng tại Việt Nam thường liên quan đến đấu đá nội bộ bên trong một hệ thống đang bị chi phối bởi sự đở đầu hơn là chính sách.
Trung Quốc đã và đang phải đối mặt với các nhu cầu tương tự như chống tham nhũng, cơ cấu lại nền kinh tế của nó. Tuy nhiên, đặt qua một bên những mưu đồ chung quanh Bo Xilai và sự phản đối kịch liệt gần đây, như tin đã đưa, trên sự giàu có của các nhà lãnh đạo hàng đầu khác, Cộng sản Trung Quốc đã chứng minh giỏi hơn nhiều trong việc tự hư cấu lại kỷ nguyên hiện đại so với các đồng chí Việt Nam của họ.
Richard McGregor, cựu chánh văn phòng cho Financial Times ở Bắc Kinh, đã kết luận rằng Đảng Cộng sản Trung Quốc đã biến đổi nhanh thành một Câu lạc bộ nối mạng theo phong cách Ivy League (*) rộng lớn, mạnh mẽ dành cho những người muốn tiến thân. Ở Việt Nam, ngược lại, đảng và chính phủ đang thất thoát các tài sản tốt nhất của họ. Giới trẻ rời bỏ hàng ngàn người, cảm thấy thất vọng bởi lương thấp và hệ thống phân cấp bậc dựa theo tuổi tác. Ý thức hệ thực sự, tương phản với những khẩu hiệu nhạt nhẽo, đáng chú ý là vắng mặt ở Việt Nam ngày nay.
Nhiều nhà quan sát muốn tranh luận rằng các quan chức Việt Nam có một khả năng độc đáo để lúng túng mãi mới làm được mà không phải đối mặt với cuộc khủng hoảng ngấm sâu từ rể -- một tài năng đã được tìm thấy thiếu vắng trong hầu hết tất cả các quốc gia chuyển đổi khác, từ Indonesia tới Argentina. Nhưng điều này phụ thuộc vào ngẫu hứng dường như đã trở thành một phần của vấn đề. "Đảng hiển thị một khả năng đặc biệt để thích ứng, nhưng có xu hướng phản ứng với những thách thức [chỉ] khi chúng đã đến", Tường Vũ, một nhà khoa học chính trị tại Đại học Oregon viết." Tâm lý phản ứng này đã không giúp đỡ Đảng ngăn chặn tham nhũng và tình trạng suy tàn, mà bây giờ đạt đỉnh cao nhất".
Ngược lại với Miến Điện gần đó, quốc gia đã giải phóng tù nhân chính trị và bắt đầu thực hiện cải cách kinh tế quá hạn và cải cách chính trị, các nhà lãnh đạo Việt Nam dường như đang cố gắng để quay ngược thời gian với hy vọng củng cố quyền lực của họ. Trong những năm qua, họ đã mở đầu các hạn chế mới về nhập khẩu và lao động nước ngoài, và đang hoàn thiện các quy định để tăng cường quản lý nhà nước đối với Internet và tái khẳng định kiểm soát giá cả theo kiểu Liên Xô.
Quy mô rộng lớn của bộ máy đàn áp của chính phủ có thể bảo đảm Đảng nắm chặt quyền lực trong nhiều năm tới. Nhưng nếu không có một cải tổ triệt để, tính chính đáng về chính trị của Đảng sẽ tiếp tục suy giảm và tiềm năng kinh tế to lớn của đất nước --
chỉ thoáng nhìn thấy cho đến nay -- sẽ vẫn còn bị che giấu. Thậm chí người có đầu óc cải cách, các quan chức chịu ảnh hưởng phương Tây cũng cảm thấy bị nhốt trong một sự ràng buộc. "Chúng tôi cần một cuộc khủng hoảng trầm trọng nếu quốc gia cứ thế mà tiến", một quan chức trung cấp kinh tế phát biểu. "Nhưng chúng tôi sợ hãi về những gì sẽ xảy ra trong tình huống này. "
Ben Bland là phóng viên Indonesia cho Financial Times. Ông đã từng là phóng viên cho Financial Times ở Việt Nam.
Chú thích :
_ Ivy League (Liên đoàn Ivy) là một liên đoàn thể thao bao gồm tám cơ sở giáo dục bậc đại học ở miền Đông Bắc Hoa Kỳ. Cụm từ này được sử dụng chính thức trên danh nghĩa thể thao sau sự thành lập của liên đoàn thể thao Division I (hạng nhất) trực thuộc Hiệp hội thể thao đại học quốc gia Hoa Kỳ (National Collegiate Athletic Association, thường viết tắt là NCAA) vào năm 1954. Tuy nhiên Ivy League hiện nay còn thường được dùng để chỉ nhóm 8 trường và viện đại học thành viên với ý nghĩa về hệ thống, triết lý giáo dục và chất lượng đào tạo của những trường và viện đại học lâu đời và hàng đầu của nước Mỹ.
Có thể hiểu phong cách Ivy League là phong cách hàng đầu, nổi trội.
BHM Lược dịch. © 2012 BOHEMIENVN
Trang Chủ
