Tái cân bằng của Mỹ : tiềm năng và giới hạn trong khu vực Đông Nam Á.
Nhưng họ cũng biết rằng cam kết khu vực dài hạn của Washington có thể bị trở thành con tin trước những thực tế tài chính và sự thay đổi của chính quyền. Trong những trường hợp này, hầu hết các nước Đông Nam Á đang giữ lại cho họ các lựa chọn chiến lược mở.
[caption id="attachment_5013" align="alignleft" width="580"]
Nhân viên mặt đất tại sân bay quốc tế Don Mueang của Bangkok chuẩn bị cho Tổng thống Mỹ Barack Obama bước xuống máy bay chuyên cơ, tháng 11 năm 2012. © Nhà Trắng[/caption]Theo Viện Nghiên cứu Chiến lược Toàn cầuBHM Lược dịch.
Một chủ đề trọng tâm của chính sách của Mỹ đối với châu Á trong năm 2012 là sự tăng cường triển khai quân sự của Mỹ, các mối quan hệ chính trị và các quan hệ đối tác kinh tế trong khu vực Đông Nam Á. Rõ ràng là sức mạnh gia tăng và sự quyết đoán của Trung Quốc đã cung cấp một kích thích quan trọng cho hoạt động đổi mới chính sách của Mỹ trong một tiểu khu vực mà đối với một số nhà quan sát đã phát hiện sự bỏ mặc của Washington trong thập kỷ trước. Nhưng trong khi các nước Đông Nam Á có thể tận dụng mối quan tâm đổi mới của Mỹ để lập hàng rào chống lại sự trỗi dậy của Trung Quốc, hầu hết trong số họ sẽ tiếp tục giử lại các lựa chọn chiến lược mở của họ.
Chống lại các bối cảnh khó khăn nghiêm trọng về tài chính, việc rút quân sắp xảy ra của lực lượng Mỹ khỏi Afghanistan và cắt giảm đáng kể quân đội Mỹ ở châu Âu, tài liệu Hướng dẫn chiến lược Quốc phòng của Lầu Năm Góc trong tháng Giêng đã nói đến "xoay trục", cùng những nỗ lực an ninh quốc gia của Mỹ đối với châu Á, nơi được xem là địa điểm ngày càng quan trọng đối với lợi ích chiến lược và kinh tế của Hoa Kỳ. Tuy nhiên, trong vòng vài tháng, các quan chức Mỹ -- chẳng hạn như Bộ trưởng Quốc phòng Leon Panetta khi ông phát biểu tại Đối thoại Shangri-La IISS ở Singapore vào tháng Sáu -- đã tránh thuật ngữ này, qua đó đã không làm nổi bật ý thức mạnh mẽ về cam kết lâu dài mà Washington muốn truyền đạt. Thay vào đó, họ đã nói về một "tái cân bằng" với khu vực châu Á-Thái Bình Dương. Theo Panetta, như là một phần của nỗ lực tái cân bằng, chúng tôi đang ... tăng cường sự hiện diện của chúng tôi ở Đông Nam Á và khu vực Ấn Độ Dương. Ngoài việc luân phiên Thủy quân Lục chiến Mỹ và hỗ trợ các đơn vị hàng không xuyên qua phía bắc Australia, Mỹ sẽ tăng cường hợp tác chiến lược với Thái Lan, theo đuổi cải tiến khả năng hai bên cùng có lợi với Philippines, trong khi làm việc để cải thiện sự "hiện diện hàng hải", triển khai tàu chiến đấu duyên hải (LCS) đến Singapore và tăng cường quan hệ đối tác an ninh với Ấn Độ, Indonesia, Malaysia, New Zealand và Việt Nam.
Kiến trúc khu vực.
Một hướng tập trung mới vào Đông Nam Á như là một khu vực trọng tâm trong đối ngoại và chính sách an ninh khu vực của Mỹ đã cung cấp một khung cảnh rộng lớn hơn cho những phát triển quân sự này. Trong bài phát biểu hồi tháng sáu của mình, Panetta cũng nói về sự hỗ trợ mạnh mẽ của Washington cho 'kiến trúc an ninh khu vực sâu sắc" của châu Á, bao gồm cả sự tham gia của ông ấy trong Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng + thuộc Hiệp hội các nước Đông Nam Á (ASEAN) , trong đó liên quan đến 10 bộ trưởng quốc phòng ASEAN và tám đối tác đối thoại quan trọng. Trên Biển Đông, nơi căng thẳng đang leo thang giữa các bên tranh chấp lãnh thổ là các thành viên của ASEAN (đặc biệt là Philippines và Việt Nam) và Trung Quốc kể từ năm 2009, Panetta nhấn mạnh sự ủng hộ của Mỹ đối với các nỗ lực để phát triển một quy tắc ứng xử ràng buộc qua đó sẽ tạo ra một khuôn khổ dựa trên những quy tắc quy định hành vi của các bên ".
Sự tái cân bằng đó không chỉ là một ưu tiên cho Lầu Năm Góc mà còn được làm rõ từ lịch trình mệt mỏi các cuộc thăm viếng ngoại giao của Ngoại trưởng Hillary Clinton , qua đó nhìn thấy lịch trình của bà đi đến tất cả mười nước thành viên ASEAN, cũng như Timor-Leste, từ cuối năm 2011 và cuối năm 2012. Trong tháng Bảy, bà Clinton đã ở tại Campuchia để tham dự Diễn đàn Khu vực ASEAN (cuộc họp các bộ trưởng ngoại giao các nước thành viên ASEAN và các đối tác đối thoại của họ) liên tiếp lần thứ tư -- một sự tương phản rõ rệt với sự tham dự chắp vá của người tiền nhiệm, bà Condoleezza Rice. Trong tháng mười, Tổng thống Barack Obama thực hiện các cử chỉ nổi bật viếng thăm Đông Nam Á trong chuyến công du nước ngoài đầu tiên sau khi tái đắc cử, tham dự cùng Clinton cho một chuyến thăm đến Myanmar (đầu tiên của một Tổng thống Mỹ tại chức) nhằm khuyến khích cải cách chính trị và kinh tế hơn nữa, và cũng có mặt ở Thái Lan, nơi họ đã gặp Thủ tướng Yingluck Shinawatra để "nhấn mạnh liên minh vững chắc của chúng ta", và Campuchia.
Chuyến thăm Campuchia, nước nắm giử chức chủ tịch ASEAN, nhấn mạnh Mỹ sẵn sàng hỗ trợ vai trò chủ chốt của ASEAN trong hợp tác đa phương ở khu vực Châu Á. Nó đến vào một thời điểm khi chiến lược của Trung Quốc -- rõ ràng tại Hội nghị Bộ trưởng ASEAN vào tháng Bảy, và một lần nữa tại Hội nghị thượng đỉnh ASEAN vào tháng Mười -- dường như nhằm vào việc phá vỡ sự đoàn kết của ASEAN, ít nhất là trong liên quan đến Biển Đông. Obama đã tham gia Hội nghị thượng đỉnh Đông Á -- lần đầu tiên Mỹ làm như vậy -- và đồng chủ trì Hội nghị các nhà lãnh đạo Mỹ-ASEAN , qua đó đã đồng ý thể chế hóa hội nghị trên một cơ sở từng năm một như là một bước xa hơn theo hướng nâng cao quan hệ đối tác Mỹ-ASEAN đến một mức độ chiến lược, theo từ ngữ của Nhà Trắng.
Từ quan điểm của Mỹ, ít nhất, có một mệnh lệnh kinh tế quan trọng đối với mối quan hệ đối tác chiến lược mới chớm : với một tổng dân số 620 triệu và một GDP kết hợp hàng năm nhiều hơn 2,2 nghìn tỷ USD, các nước ASEAN là thị trường xuất khẩu chung đứng thứ tư của Mỹ và là một động cơ có khả năng đáng kể để giúp khôi phục lại đà kinh tế Mỹ. Đồng thời, mở rộng quan hệ kinh tế có thể làm việc trong lợi thế ảnh hưởng rộng lớn hơn của Washington trong một tiểu khu vực mà dường như ngày càng nô lệ vào sức mạnh kinh tế đang mở rộng nhanh chóng của Trung Quốc. Sáng kiến tham gia mở rộng kinh tế của Mỹ-ASEAN (E3), đưa ra tại Phnom Penh, cung cấp "các hoạt động chung cụ thể" nhằm mở rộng thương mại và đầu tư, và chuẩn bị cho các nước ASEAN tham gia các "hiệp định thương mại tiêu chuẩn cao", chẳng hạn như quan hệ đối tác xuyên Thái Bình Dương, mà ở đó Mỹ đang đàm phán với Brunei, Malaysia, Singapore, Việt Nam và sáu quốc gia khác thuộc vành đai Thái Bình dương .
Cân bằng Trung Quốc ?
Chính quyền Obama đã liên tục từ chối rằng cạnh tranh với Trung Quốc đã thúc đẩy Mỹ cân bằng lại khu vực châu Á-Thái Bình Dương, và đã tìm kiếm duy trì mối quan hệ điều hòa với Bắc Kinh, lẫn trấn an các nước thành viên ASEAN có liên quan rằng yếu tố quân đội mạnh mẽ và an ninh trong mối quan tâm mới của Mỹ ở khu vực Đông Nam Á không biểu thị sự khởi đầu một cuộc Chiến tranh lạnh mới, qua đó cuối cùng có thể buộc họ phải đứng về phía nào. Trong đặc điểm này, Trợ lý Bộ trưởng Ngoại giao Kurt Campbell đã đến Bắc Kinh trong phong cách nhằm xoa dịu ngay lập tức trước cuộc họp Diễn đàn Khu vực ASEAN vào tháng Bảy. Trong khi đó, ở phương diện thương mại với rất nhiều bằng chứng tại Phnom Penh có thể giúp chứng minh rằng tái cân bằng không phải chỉ đơn giản là một vấn đề chính trị quyền lực gai góc.
Đồng thời, mặc dù, nó được hiểu một cách rộng rãi rằng cốt lõi của tái cân bằng của Hoa Kỳ là một phản ứng đối với sức mạnh, sự quả quyết và quyết đoán ngày càng tăng của Trung Quốc trong một phần thế giới mà nó đánh giá là quan trọng chiến lược. Quả thực, có một sự đánh giá rộng rãi trong hầu hết các quốc gia Đông Nam Á về một sự hài hòa lợi ích đáng kể với Mỹ trong lĩnh vực này. Đông Nam Á đã được hưởng lợi trên quy mô lớn từ việc mở rộng kinh tế của Trung Quốc, đặc biệt là kể từ Hiệp định Thương mại tự do ASEAN-Trung Quốc trong năm 2010. Tuy nhiên, mối quan tâm đang nổi lên của Đông Nam Á qua những tác động địa chính trị từ sự quyết đoán của Trung Quốc ở biển Đông có nghĩa rằng tái cân bằng được nhìn thấy xác thực nhiều hơn so với các tình huống mà hành vi khu vực của Bắc Kinh đã có, rõ ràng là phù hợp với tường thuật "phát triển một cách hòa bình" mà nó sử dụng để mô tả các chính sách quốc tế của mình.
Tuy nhiên, phản ứng của các nước Đông Nam Á với các hoạt động mới trong chính sách của Mỹ đối với họ không có nghĩa là một sự nhiệt tình thống nhất. Các thành viên của ASEAN đáng chú ý là đa dạng về lịch sử, hệ thống chính trị và quan điểm quốc tế, và luôn luôn có một quang phổ quan điểm trong số họ, và trong các cuộc tranh luận trong nước của họ, liên quan đến vai trò khu vực của Mỹ. Sự phức tạp tiêu biểu ngay cả với Philippines và Thái Lan, cả hai đồng minh có hiệp ước chính thức với Hoa Kỳ.
Lo lắng về việc thiếu hiệu quả của Philippines trong khả năng phòng thủ bên ngoài khi căng thẳng hàng hải với Trung Quốc leo thang, đặc biệt là sau một bế tắc hải quân bắt đầu qua tranh chấp bãi cạn Scarborough vào tháng Tư năm 2012, Manila đã đồng ý với Mỹ để củng cố đáng kể quan hệ quốc phòng song phương, mà nó vốn đã bị suy yếu sau khi đóng cửa các căn cứ quân sự lớn trong nước vào năm 1992. Kết quả là, tàu hải quân Mỹ đã thực hiện bổ sung các chuyến ghé cảng tại căn cứ Subic Bay trước đây, đã có các buổi tập trận chung nhiều hơn (bao gồm cả triển khai ngắn gọn tuần dương hạm P-3 của Mỹ), và Hoa Kỳ đã cung cấp thêm thiết bị quân sự thặng dư. Hoa Kỳ cũng đang giúp đỡ để thành lập một Trung tâm Giám sát biển quốc gia, nhằm nâng cao nhận thức của Philippines về các mối đe dọa lợi ích hàng hải của nó.
Tuy nhiên, mặc dù chính phủ của Tổng thống Benigno Aquino đã rộng rãi hỗ trợ tái cân bằng của Mỹ trong chiều hướng yêu cầu an ninh cấp bách của Philippines, có thể có các giới hạn với việc tái cam kết quân sự này. Mặc dù Hoa Kỳ và Philippines đang bị ràng buộc bởi Hiệp ước Quốc phòng hổ tương song phương từ năm 1952, vẫn chưa rõ liệu hiệp ước có được áp dụng hay không trong trường hợp có sự xung đột trên các tính năng mà Manila tuyên bố ở Biển Đông và như thế Mỹ cần đáp ứng như thế nào trước một cuộc khủng hoảng đang leo thang ở đó giữa Trung Quốc và Philippines. Nếu Mỹ khẳng định rằng hiệp ước quả thực sẽ được áp dụng, điều này có thể làm cho Philippines bạo gan và do đó có nguy cơ làm cho Mỹ lúng túng trong một vụ tranh chấp không có tầm quan trọng chiến lược đối với bản thân ; tuy nhiên, nói rõ ràng rằng hiệp ước sẽ không được áp dụng, có thể có nguy cơ khuyến khích Trung Quốc phiêu lưu. Và trong khi Mỹ quan tâm đến việc bảo đảm tiếp cận nhiều hơn với các sân bay Philippines và có thể triển khai các P-3 trên cơ sở lâu dài, rõ ràng là có sự miễn cưỡng ở Manila để tham gia bất kỳ thoả thuận nào có thể được hiểu bởi đối thủ chính trị trong nước như là tạo thành các căn cứ mới của Mỹ.
Trong tháng Giêng - tháng Hai năm 2012, Thái Lan đã tổ chức một loạt diển tập quân sự mới nhất, kéo dài, mang tên "Rắn Hổ mang vàng", nghe đâu là cuộc diễn tập quân sự đa quốc gia lớn nhất thế giới hiện nay, thu hút 9000 người Mỹ, 3600 từ Thái Lan, và những con số nhỏ hơn từ Indonesia, Nhật Bản, Malaysia, Singapore, Hàn Quốc. Nhưng mặc cho các nỗ lực của Hoa Kỳ để tăng cường quan hệ an ninh với Bangkok, và bất kể các mối quan tâm của Bangkok đối với sự quyết đoán của Trung Quốc ở biển Đông gây bất lợi cho các nước bạn thành viên ASEAN, chính sách đối ngoại của Thái Lan vẫn tiếp tục đi theo chiều hướng truyền thống của nó "gió chiều nào che chiều ấy": trong Tháng Tư Yingluck đã đồng ý một loạt các thỏa thuận với Thủ tướng Trung Quốc, Ôn Gia Bảo, nâng quan hệ song phương lên thành một "quan hệ đối tác chiến lược", ba tháng trước khi Thái Lan đảm nhận vai trò điều phối ASEAN trong quan hệ với Bắc Kinh. Trong tháng sáu, chính phủ Thái Lan rỏ ràng sợ làm mất lòng Trung Quốc đã buộc NASA từ bỏ kế hoạch để cho máy bay nghiên cứu khí quyển U-2 cất cánh từ căn cứ không quân U-Tapao. Tăng cường quan hệ với Trung Quốc bao gồm phạm vi quốc phòng : trong tháng bảy, một đoàn đại biểu quân sự Thái Lan mạnh mẽ được dẫn đầu bởi Bộ trưởng Quốc phòng Sukumpol Suwanatat đến thăm Bắc Kinh để gặp gở các đối tác của họ ở đó. Một dự án mua sắm vũ khí quan trọng của Thái Lan, được tiết lộ trong tháng chín năm 2012, sẽ sử dụng công nghệ Trung Quốc để phát triển một hệ thống phóng tên lửa có dẫn đường phức tạp.
Singapore không phải là một đồng minh của Mỹ, nhưng mối quan hệ quốc phòng và an ninh với Washington, được mở rộng và hệ thống hóa theo một Hiệp định khung chiến lược được ký kết vào năm 2005, có nhiều đường lối gần gủi hơn so với Philippines và Thái Lan. Triển khai của Hải quân Mỹ đến Singapore sẽ mở rộng đáng kể trong năm 2013 với sự xuất hiện của một tàu chiến đấu duyên hải (LCS) đầu tiên, bốn tàu như vậy có thể đi vào hoạt động từ "nhà nước thành phố" vào năm 2017. Nhưng trong khi Singapore có trạng thái bằng lòng rõ ràng để cung cấp những phương tiện bán-cơ sở cho Hải quân Mỹ, sự từ chối của nó trước việc bị lôi kéo vào một liên minh nhấn mạnh thực tế rằng nó vẫn kiên quyết trung lập đối với những khác biệt Mỹ-Trung . Tuy nhiên, nó có thể hình dung đến những trường hợp mà có thể kiểm tra gay gắt tính trung lập đó, chẳng hạn như việc triển khai của Mỹ đối với các LCS hoặc các tàu hải quân khác từ Singapore đi vào Biển Đông trong trường hợp căng thẳng leo thang nghiêm trọng giữa Trung Quốc và Philippines.
Các quốc gia quan trọng khác của Đông Nam Á thậm chí còn thận trọng hơn trong câu trả lời của họ đến các khía cạnh an ninh cốt lõi trong tái cân bằng của Mỹ. Việt Nam, giống như Philippines, một "nhà nước tiền tuyến" ở Biển Đông, nơi mà nó đang có tranh chấp kịch liệt với Trung Quốc không chỉ là tất cả các đảo ở quần đảo Trường Sa, mà còn cả quần đảo Hoàng Sa và các tính năng khác, và đã chiến đấu một cuộc chiến tranh lớn với Trung Quốc gần đây nhất là năm 1979. Mặc cho bối cảnh lịch sử của cuộc chiến đấu cay đắng trong chiến tranh Đông Dương lần thứ hai với Hoa Kỳ, Hà Nội rõ ràng nhìn thấy lợi thế trong sự hồi sinh mối quan tâm của Mỹ đối với khu vực Đông Nam Á nếu điều này giúp kềm chế hành vi của Trung Quốc. Tuy nhiên, Chính phủ Việt Nam không có lợi ích trong việc làm xói mòn hơn nửa các mối quan hệ của mình với Bắc Kinh như là một hậu quả của việc phát triển các liên kết quân sự gần gũi hơn với Hoa Kỳ, và đã tiếp tục hạn chế hoàn toàn các yêu cầu cập cảng của Hải quân Mỹ trong việc đối mặt với lợi ích mãnh liệt của Mỹ cần trở lại tiếp cận căn cứ hải quân ở Vịnh Cam Ranh, được chứng minh bởi chuyến thăm của Panetta đến cơ sở vào tháng Sáu.
Malaysia và Indonesia là hai quốc gia người Hồi giáo chiếm đa số, nơi mà trào lưu Hồi giáo chính thống, chống chủ nghĩa phục quốc Do Thái, chủ nghĩa dân tộc đanh thép và chính sách trung lập là những yếu tố trung tâm của tranh luận chính trị. Mặc dù nói chung khuynh hướng của họ thân phương Tây, các chính phủ của họ phải cẩn thận đối với mối quan hệ của họ với Mỹ vì sợ bị các cử tri quan trọng trong nước xa lánh. Quan hệ quốc phòng và an ninh với Malaysia vẫn còn hạn chế. Đồng thời, mặc dù là một bên yêu sách ở quần đảo Trường Sa, chính phủ Malaysia đã duy trì một thái độ tích cực đối với các mối quan hệ của họ với Trung Quốc, đối tác thương mại quan trọng nhất của nó. Vào tháng Chín, hai nước đã tổ chức "hội đàm quốc phòng và an ninh" song phương đầu tiên, đồng ý tăng cường "trao đổi và hợp tác lẫn nhau" trong lĩnh vực quân sự. Malaysia có thể mua hoặc thậm chí sản xuất hệ thống tên lửa của Trung Quốc.
Tháng 11 năm 2011, Tổng thống Obama và người đồng cấp Indonesia, Susilo Bambang Yudhoyono, tái khẳng định cam kết của họ "đối tác toàn diện" song phương được đưa ra một năm trước đó. Không có nghi ngờ rằng mối quan hệ với Hoa Kỳ tạo thành một phần quan trọng trong ngoại giao quốc tế ngày càng tự tin của Indonesia. Tuy nhiên, những lợi ích chiến lược của quan hệ đối tác này đối với Hoa Kỳ có thể bị hạn chế. Giống như Malaysia và Thái Lan, Indonesia chú trọng rất lớn trên việc tiếp tục phát triển quan hệ cùng có lợi với Trung Quốc. Trong lĩnh vực quốc phòng, hồi tháng 8 năm 2012 Bắc Kinh đã đồng ý rằng ngành công nghiệp Indonesia có thể sản xuất tên lửa chống hạm C-705 theo giấy phép của Trung quốc. Trong một sự khẳng định đáng chú ý về sự tự do hành động của Indonesia, vào tháng Chín Jakarta thậm chí còn nói về việc tăng cường liên kết quốc phòng với Bắc Triều Tiên.
Về lâu dài, một trong những khả năng hấp dẫn là Washington cũng có thể phát triển các quan hệ an ninh với một Myanmar cải cách. Panetta đã gợi ý này, nói vào tháng Sáu rằng các cuộc thảo luận về "làm thế nào chúng ta có thể cải thiện quan hệ quốc phòng của chúng ta với đất nước của họ" sẽ là "phần thiết yếu" trong việc khuyến khích cải cách của Myanmar. Với mức độ mà Myanmar được cho là đã rơi vào quỹ đạo địa chính trị của Trung Quốc trước khi quá trình cải cách xảy ra, mà Tổng thống Thein Sein bắt đầu vào năm 2011, một sự phát triển như vậy có thể đại diện cho một vận may bất ngờ chiến lược quan trọng đối với Mỹ. Tuy nhiên, có khả năng là những quan hệ an ninh đáng kể chỉ có thể phát triển nếu có một thay đổi lớn trong chính phủ Myanmar sau cuộc tổng tuyển cử vào năm 2015.
Đông Nam Á hoài nghi.
Các nhà hoạch định chính sách trên khắp khu vực Đông Nam Á và rộng hơn là khu vực châu Á-Thái Bình Dương có ý thức sâu sắc và quan tâm về các tác động đối với các định hướng chính sách nước ngoài và an ninh của quốc gia họ trong việc thay đổi sự phân bổ quyền lực khu vực, đặc biệt là trong tình trạng quyền lực và sự quyết đoán ngày càng tăng của Trung Quốc. Đồng thời, mặc dù, vẫn còn lại những trạng thái tốt với Bắc Kinh là quan trọng đối với sức khỏe kinh tế của họ, và hầu hết các quốc gia Đông Nam Á ( Philippines là ngoại lệ) đã không muốn gây nguy hiểm cho thương mại và liên kết đầu tư của họ với Trung Quốc.
Tuy nhiên, các chính phủ Đông Nam Á cũng nuôi dưỡng những nghi ngờ đáng kể đối với độ bền về vai trò của Mỹ, và đã không dễ dàng bị thuyết phục bởi sự hùng biện tái cân bằng của Mỹ. Họ hiểu rỏ rằng có một yếu tố quan trọng trong mối quan hệ công chúng ở những tuyên bố về khả năng tồn tại lâu dài vai trò an ninh của Mỹ. Đông Nam Á đã nhìn thấy một loạt các quyền lực bên ngoài đến và đi. Họ nhận ra rằng, khi Mỹ cắt giảm lực lượng của mình ở châu Âu và rút khỏi Afghanistan, khu vực châu Á-Thái Bình Dương sẽ tự nhiên là trọng tâm quốc phòng chủ yếu đối với Mỹ. Nhưng họ cũng biết rằng cam kết khu vực dài hạn của Washington có thể trở thành con tin trước những thực tế tài chính và sự thay đổi của chính quyền. Trong những trường hợp này, hầu hết các nước Đông Nam Á đang giữ lại cho họ các lựa chọn chiến lược mở.
BHM Lược dịch. © 2012 BOHEMIENVN
Trang Chủ
