Mỹ phải có một chổ đứng ở Biển Đông.

Ảnh: Flickr / Official US Navy

05 tháng chín năm 2015. Theo Patrick M. Cronin, America Must Take a Stand in the South China Sea.

Trần Lê lược dịch.

Nếu chúng ta không chuẩn bị sẵn sàng để quay trở lại nguyên tắc sức mạnh của chúng ta, thì chúng ta không nên ngạc nhiên khi Trung Quốc có cơ hội và ngày càng có khả năng tận dụng lợi thế đầy đủ của một khoảng không quyền lực.

Chạy tàu qua các vùng biển sóng gió như biển Đông sẽ đòi hỏi một chính sách đối ngoại thực tế của Mỹ được neo chặt bởi sức mạnh toàn diện, sự tham gia sâu sắc, và các nguyên tắc lâu dài.


Biển Đông là sân khấu trung tâm trong sự cạnh tranh hàng hải ngày càng tăng của châu Á. Trung Quốc đang từng bước gia tăng nhưng không lay chuyển được tình hình để khẳng định yêu sách của nó trên đa phần vùng biển rộng lớn được bao quanh gần hết, trong đó bao gồm diện tích lớn gấp hai lần vùng Alaska. Trở lại năm 2010, khi sự độc đoán của Trung Quốc vang dội trong khu vực, Bắc Kinh nói bóng gió rằng Biển Đông bây giờ là một "lợi ích cốt lõi". Tuy nhiên, không chỉ có Trung Quốc (và Đài Loan) mà phần biên giới trên bờ biển ấy, còn có sáu quốc gia Đông Nam Á đang nuôi dưỡng những lo ngại chính đáng của họ về chủ quyền và an ninh.

Ngoài châu Á, Biển Đông còn là mối liên hệ của các nền kinh tế toàn cầu khi mà sự thịnh vượng của mọi quốc gia thương mại quan trọng đều phụ thuộc vào nó. Khoảng 90 phần trăm trao đổi thương mại toàn cầu là đường biển, và hơn một phần ba của tất cả trao đổi đó đi qua Biển Đông. Tuy nhiên, Biển Đông là cái nôi của sự tăng cường hàng hải của Trung Quốc, và các vùng lân cận cùng ở trong cái gọi là "chuỗi đảo thứ nhất", nơi mà khả năng triển khai sức mạnh của Mỹ trong việc hỗ trợ cho tự do trên biển đang ngày càng mở ra những câu hỏi.

Những khả năng vừa mới phát hiện của Trung Quốc và sự tin tưởng không đúng chỗ vào hệ thống độc tài bấp bênh của nó là những căn nguyên chính của sự bất ổn. Như Orville Schell gần đây đã nhận xét, "niềm tin mới của Trung Quốc vào sự giàu có và sức mạnh của nó được kết hợp bởi một tư thế phổ biến ngày càng kiên quyết và hung hăng mà phần lớn đã được phô bày sống động trong những tranh chấp hàng hải của nó ở Biển Đông và biển Đông Trung Quốc ".

Mặc dù không riêng gì Trung Quốc bị đổ lỗi là đơn phương thay đổi nguyên trạng, nó là bên hơn xa các nước khác thường xuyên và quá mức coi thường luật lệ về các quy tắc khu vực và luật pháp quốc tế trong hành xử hàng hải chung này. Trung Quốc đang phải dùng đến cưỡng chế có tính toán để thay đổi những sự thật xảy ra trên mặt đất và cũng tạo ra những khu đất mới. Nó pha trộn những số lượng đều đặn các áp lực quân sự và áp lực thực thi pháp luật, được hỗ trợ bởi kinh tế, thông tin, luật pháp, và chiến tranh tâm lý. Trong hai năm qua, Trung Quốc đã tăng thêm 3.000 mẫu đất mới trên các tính năng nhỏ và ở dưới mặt nước biển tại Biển Đông.

Mặc dù các bên tranh chấp khác ở Biển Đông (Philippines, Việt Nam, Đài Loan, Malaysia và Brunei) đã tìm cách để củng cố tuyên bố chủ quyền của họ trong nhiều thập kỷ, những nỗ lực của họ đang bị lấn át bởi quy mô và tốc độ hoạt động của Trung Quốc. Như Andrew S. Erickson và Kevin Bond đã nêu trong ấn phẩm này, "Trung Quốc đã quản lý để tạo ra đất gấp 17 lần trong 20 tháng so với tất cả các bên tranh chấp khác kết hợp trong vòng 40 năm qua, chiếm 95% tất cả đất nhân tạo trong quần đảo Trường Sa".

Trong quá trình đào lấp vội vàng, các máy nạo vét khổng lồ của Trung Quốc đã gây ra thiệt hại đáng kể cho hệ sinh thái biển mong manh. Đáng buồn thay, mục đích của sự đam mê xây dựng đảo nhân tạo và căn cứ quân sự này là để giúp chứng minh một yêu sách pháp lý mỏng manh dính líu đến một khu vực đường chín đoạn bao trùm hầu hết Biển Đông. Bắc Kinh chắc chắn muốn củng cố vị thế của mình trước năm tới, khi một tòa án quốc tế được thiết lập để phán quyết một trường hợp do Philippines đệ trình liên quan đến tính pháp lý đáng ngờ làm cơ sở cho vấn đề yêu sách của Trung Quốc.

Thông qua tính gia tăng, những động thái cắt lát xúc xích, Trung Quốc đang xới ra một phạm vi ảnh hưởng hàng hải qua đó gợi lên sự lo lắng từ các nước láng giềng và gieo rắc sự nghi ngờ về khả năng của Hoa Kỳ phục vụ như là một quốc gia cầm chịch và là đối trọng có hiệu quả. Một đường băng mới dài 3.000 mét trên rạn san hô Chử Thập, cung cấp một bàn đạp cho bất kỳ máy bay quân sự nào của Trung Quốc bay cách đất liền của nó 740 dặm . Trung Quốc gần đây đã tiến hành những diển tập hải quân quy mô lớn liên quan đến vài trăm tàu và bắn hàng trăm tên lửa ở Biển Đông, cũng như các cuộc tập trận tương tự ở biển Hoa Đông và biển Hoàng Hải. Sự biểu dương lực lượng có nghĩa là để đe dọa các quốc gia láng giềng với ít nhiều năng lực quân sự và những khả năng bảo vệ bờ biển.

Chủ yếu là vì sự tự khẳng định hàng hải của Trung Quốc, tất cả các đồng minh châu Á của Mỹ có nhiều quan ngại về khả năng bị bỏ rơi hơn là họ cố vi phạm các quy tắc hàng hải. Họ muốn neo sự hiện diện và cam kết của Mỹ để cân bằng sự quyết đoán căng thẳng hơn của Trung Quốc về chủ quyền. Thay vì Mỹ kiềm chế Trung Quốc, rỏ ràng những hành động của Trung Quốc đang định hướng cho khu vực gần hơn với Washington và hướng về nhau.

Không giống như biển Đông Trung Quốc, nơi mà sự kiên quyết của Tokyo và sự khẳng định trung thành của Washington đối với liên minh Mỹ-Nhật Bản đã giúp kiểm soát các hành động của Bắc Kinh, Biển Đông đã tạo cơ hội nhiều hơn cho sự phiêu lưu. Tổ chức khu vực duy nhất, Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), có thể cung cấp sự hỗ trợ chính trị hữu ích và hợp tác kinh tế, nhưng sự mong manh trên tính đồng thuận của nó bị thách thức mỗi khi phải đối mặt với những thách thức an ninh.

Trong khi chính sách quản lý của Obama về việc tái cân bằng quyền lực toàn diện cho khu vực tạo nên ý nghĩa địa chiến lược rỏ ràng, nó trở nên tồi tệ hơn từ đà khởi động thiếu nhiệt tình và thiếu sáng kiến. Sáng kiến kinh tế đặc trưng - Đối tác xuyên Thái Bình Dương, trong đó sẽ bắt đầu tạo ra các tiêu chuẩn kinh doanh cao cho mười hai nền kinh tế trong vòng đầu - vẫn chưa hoàn thành. Tương tự như vậy, những nỗ lực ngoại giao, chẳng hạn như yêu cầu lặp đi lặp lại việc ngăn chặn xây dựng ở Biển Đông hoặc kêu gọi ASEAN và Trung Quốc kết thúc một quy tắc ứng xử có tính ràng buộc, có vẻ yếu ớt vì chúng ít có cơ hội giành được lực bẩy.

Ngay cả sức mạnh cốt lõi của chúng ta, sức mạnh quân sự của chúng ta, được cảm nhận bởi nhiều người như là một tài sản đang hao mòn. Điệp khúc cho rằng ngay 60 phần trăm lực lượng hải quân của chúng ta sẽ được giao cho khu vực đã bị ảnh hưởng do kích thước tổng thể hạm đội của chúng ta đang suy giảm. Cùng với các yếu tố khác trong lực lượng vũ trang của chúng ta, sự xói mòn đều đều sức mạnh hải quân của chúng ta, chứ không phải là bất kỳ con số chính xác nào về số lượng tàu, khuếch đại thông điệp to nhất đến khu vực về những cam kết và năng lực của Mỹ.

Một số người Mỹ đáng chú ý thậm chí cố gắng coi thường vấn đề này bằng cách tuyên bố rằng Mỹ không nên đi đến chiến tranh trên một cụm đá. Chắc chắn tất cả chúng ta có thể đồng ý về điều đó. Nhưng đe dọa ở Biển Đông thì ít có đá, ít có rạn san hô và các nguồn tài nguyên, mà có sự ổn định trong tương lai của khu vực và trật tự trên biển nhiều hơn. Chúng ta có thể tìm ra những cách thông minh để bảo vệ luật pháp và trật tự, trên một mặt, và ở mặt khác là sự hợp tác từ một vị trí của sức mạnh. Mục đích của những nỗ lực của chúng ta là bảo tồn trật tự thời hậu Thế chiến II mà chúng ta đã giúp đỡ xây dựng, và làm việc với tất cả, những người sẵn sàng thích ứng với một hệ thống dựa trên luật lệ, bao gồm cho tương lai.

Chúng ta có thể bù đắp cho một kích thước hạm đội bị giảm bớt thông qua sự hiện diện liên tục và cam kết an ninh thiết thực. Không nên để một ngày trôi qua khi các lực lượng của chúng ta không được triển khai đến Biển Đông. Về lâu dài, chúng ta cần phải làm việc chặt chẽ với các đồng minh và các đối tác về các cách thức để chống lại sự ép buộc và khả năng "chống tiếp cận và khu vực trắng" (A2/AD ) ngày càng tăng của Trung Quốc. Để làm được điều này, chúng ta sẽ cần phải tìm ra những phương thức sáng tạo để xử dụng các công nghệ hiện có, trong khi chọn lọc tận dụng các công nghệ mới và tạo ra các khái niệm hoạt động mới. Thậm chí ngay cả các đối tác ít phát triển hơn có thể xây dựng hệ thống phòng thủ có hiệu quả của họ chung quanh công nghệ thông tin và hệ thống phòng thủ vốn có như thủy lôi thông minh. Các đồng minh và các đối tác phát triển hơn có thể hợp tác về việc tạo ra một hình ảnh hoạt động chung và triển khai một mạng lưới dẻo dai kiên cường, trong đó cái tổng thể thì lớn hơn rất nhiều so với các bộ phận riêng biệt. Đó là gốc rể ý tưởng của các hoạt động được phân bố, ví dụ.

Tất cả những động thái quân sự này sẽ lần lượt cần phải được tích hợp trong một chiến lược kinh tế và chính trị lớn hơn. Nhưng Trung Quốc sẽ không bị ấn tượng bởi những lời nói quá nhiều so với hành động. Khi Bắc Kinh tiếp tục quân sự hóa Biển Đông, các đồng minh và đối tác của chúng ta muốn biết rằng chính sách của Mỹ dựa trên một nền tảng sức mạnh.

Singapore cung cấp một chỗ đứng quan trọng cho sự hiện diện hải quân, mà bây giờ bao gồm một số ít tàu Tuần Duyên. Chúng ta cũng vẫn chờ đợi vào Tòa án Tối cao Philippines tuyên bố Hiệp định Hợp tác Tăng cường Phòng thủ với Manila đã được kết thúc gần đây được hợp pháp hóa. Điều đó sẽ sớm mở đường cho việc luân phiên Thủy quân lục chiến, máy bay và tàu thuyền ngang qua Philippines để giúp đào tạo và xây dựng năng lực hạn chế của nó đối với nhận thức về lĩnh vực hàng hải và tự vệ ven biển. Tiếp cận và tham gia tích cực có thể bù đắp cho sự thiếu căn cứ và quy mô của đội tàu. Đà khởi động và nguồn lực thỏa đáng là rất cần thiết.

May mắn thay Quốc hội đang giúp đỡ chính quyền với một sáng kiến mới, trong năm năm, 425 triệu usd để đưa một số tài nguyên hổ trợ xây dựng năng lực đối tác cho các quốc gia ở Biển Đông. Đây là một bước đi đúng hướng giúp đỡ người khác giúp chính họ tuần tra vùng biển và không phận của họ, qua đó ngăn chặn chủ nghĩa phiêu lưu. Chia xẻ thông tin để tạo ra nhận thức về lĩnh vực hàng hải và minh bạch hơn là ưu tiên quan trọng đầu tiên trong việc củng cố năng lực của khu vực để phản ứng với sự cưỡng bức.

Hoa Kỳ cũng đã quá nhút nhát ở những lần bảo đảm rằng những thay đổi đơn phương nguyên trạng bằng vũ lực hoặc cưỡng bức sẽ bị vấp phải những cái giá phải trả. Đây là trường hợp Hoa Kỳ đứng sang một bên khi Trung Quốc buộc Philippines phải rời bỏ bãi ngầm Scarborough. Tương tự như vậy, trong tháng Bảy năm nay, ở đỉnh cao hoạt động khai hoang của Trung Quốc, chúng ta đã cho máy bay P-8 tuần tra trên biển xa hơn 12 hải lý tính ra từ các đảo nhân tạo, mà theo luật pháp quốc tế vùng an toàn được phép không quá 500 mét. Chúng ta cần khắc phục điều đó càng sớm càng tốt, chắc chắn trước khi các căn cứ của Trung Quốc được trang bị đầy đủ các thiết bị quân sự.

Mục đích của tự do hàng hải và tuần tra bay ngang không phải là để khiêu khích Trung Quốc mà để nhấn mạnh các quy tắc khu vực và luật pháp quốc tế. Hoa Kỳ không quan tâm đến chiến tranh; thật ra là quan tâm đến sự ổn định, nguyên tắc, thương mại và tự do. Nhưng nếu chúng ta không chuẩn bị để trở lại nguyên tắc của chúng ta với sức mạnh, thì chúng ta không nên ngạc nhiên khi Trung Quốc có cơ hội và ngày càng có khả năng tận dụng lợi thế đầy đủ của một khoảng không quyền lực.

Để thách đấu những quyết đoán của Trung Quốc đang làm mất ổn định khu vực không phải là để biến thành quỷ sứ Trung Quốc, mà là để nhấn mạnh các nguyên tắc mà chúng ta dựa vào để tạo ra trật tự hiện có. Trung Quốc đã hưởng lợi rất nhiều từ những quy tắc này, và chúng ta nên tiếp tục hợp tác với Trung Quốc khi các lợi ích của chúng ta hội tụ. Nhưng khi quyền lợi của chúng ta bất đồng, như họ làm trên các vấn đề an ninh hàng hải và không gian mạng, sau đó chúng ta cần phải tự trọng và đối phó với bất cứ thứ gì, và làm việc chặt chẽ với các đồng minh và đối tác trong khu vực. Dể dãi với một Trung Quốc trỗi dậy không nên bao gồm dể dãi với những nỗ lực làm đảo lộn trật tự khu vực thông qua sự ức hiếp.

Patrick M. Cronin là cựu Giám đốc cao cấp của Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc gia tại Đại học Quốc phòng Quốc gia và cựu Trợ lý tại Cơ quan Mỹ phát triển quốc tế . Ông hiện đang đứng đầu một chương trình an ninh châu Á tại một think tank ở Washington, DC.