Quân đội Trung Quốc: Con Rồng hùng mạnh hay là Con Cọp giấy ?

Ảnh: Wikimedia Commons / Danny Yu

22 Tháng 9 2015, Theo Roger Cliff, China’s Military: Mighty Dragon or Paper Tiger?

Trần Lê lược dịch

Sức mạnh quân sự ngày càng tăng của Bắc Kinh là một mối lo cho Washington. Nhưng chính xác thì Mỹ nên lo lắng như thế nào ?

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình sẽ đến Washington vào thứ năm cho chuyến thăm chính thức đầu tiên của ông như là chủ tịch nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa. Ngày thứ Sáu, ông sẽ được ban cho đầy đủ những vinh dự cấp nhà nước bao gồm 21 phát súng chào trên bãi cỏ Nhà Trắng và một bữa tiệc trang trọng tại Nhà Trắng. Điều này sẽ không vì Trung Quốc là một đồng minh của Mỹ hoặc vì Hoa Kỳ tôn trọng và chấp nhận hệ thống chính trị hà khắc của Trung Quốc, mà vì Trung Quốc là một cường quốc thế giới.


Sức mạnh quân sự vẫn là cái tuyệt đối cần thiết cho tầm vóc trong hệ thống quốc tế và, theo Viện Nghiên cứu hòa bình Stockholm, chi tiêu quốc phòng của Trung Quốc hiện nay cao đứng thứ hai trên thế giới, sau Hoa Kỳ. Dựa trên các ước tính SIPRI, trong năm 2014 Trung Quốc đã chi về quốc phòng nhiều hơn cả Nga, Anh và Pháp cộng lại. Như cuộc diễu hành quân sự lớn ở Bắc Kinh vào ngày 03 tháng 9 cho thấy, quân đội Trung Quốc, Quân đội Giải phóng Nhân dân, đã được hiện đại hóa nhanh chóng trong vòng hai thập kỷ qua. Những gì từng một thời là một đội quân nông dân hiện nay được trang bị với xe tăng, máy bay và tên lửa mà trong nhiều trường hợp so sánh được với các cường quốc quân sự tiên tiến nhất thế giới.

Sức mạnh quân sự đang gia tăng của Trung Quốc là một mối lo cho Hoa Kỳ. Hoa Kỳ có các cam kết an ninh với một số quốc gia mà Trung Quốc có tranh chấp lãnh thổ với họ. Chúng bao gồm quốc đảo độc lập Đài Loan, mà Bắc Kinh tuyên bố nên là một phần của Cộng hòa Nhân dân; và Nhật Bản và Philippines, cả hai đều yêu sách những hòn đảo nhỏ mà Bắc Kinh coi là lãnh thổ của Trung Quốc.

Chiến tranh thực tế trên những tranh chấp lãnh thổ này có thể không chắc sẽ xảy ra, nhưng những nhận thức liên quan đến sức mạnh quân sự ảnh hưởng đến hành vi của các quốc gia trong hệ thống quốc tế. Khi sức mạnh quân sự của Trung Quốc phát triển cân xứng với Hoa Kỳ, nó có khả năng trở nên quyết đoán hơn đối với các tranh chấp này, đặc biệt khi Trung Quốc sẽ tận hưởng "lợi thế sân nhà" trong một cuộc xung đột qua những tranh chấp đó, vì hầu hết chúng tương đối gần với Trung Quốc trong khi Hoa Kỳ sẽ phải triển khai sức mạnh quân sự của mình qua hàng ngàn dặm đại dương. Thật vậy, chúng ta đang được nhìn thấy Trung Quốc quyết đoán hơn đối với những yêu sách chủ quyền lãnh thổ ở Biển Đông.

Căn cứ vào ngân sách quân sự của Trung Quốc tiếp tục tăng trưởng nhanh chóng liên tục trong nhiều năm, trong khi chi tiêu quân sự của Mỹ đã bị thu hẹp từ năm 2010, làm thế nào để Hoa Kỳ có thể duy trì sức mạnh của mình ở châu Á và ngăn chặn Trung Quốc không xâm lăng hay phiêu lưu ? Một câu trả lời, mà Bộ Quốc phòng đang theo đuổi, là một sự đổi mới để bảo đảm rằng quân đội Mỹ đang duy trì thế mạnh công nghệ của nó vượt hẳn Trung Quốc.

Nhưng sức mạnh đấu tranh phụ thuộc vào nhiều điều hơn chứ không chỉ là vũ khí. Nó là một chức năng tổng hợp chất lượng về học thuyết quân sự, tổ chức, thiết bị, con người, đào tạo, dịch vụ hậu cần, và văn hóa tổ chức của một quân đội. Quân đội Trung Quốc đang được cung cấp với các thiết bị ngày càng hiện đại, các quan chức của nó đang ngày càng được tuyển chọn từ các sinh viên tốt nghiệp ở các trường đại học dân sự của Trung Quốc, và chất lượng đào tạo của PLA được cải thiện dần, nhưng những điểm yếu quan trọng vẫn còn. Đáng kể nhất, học thuyết của PLA trong chiến đấu về những gì họ gọi là "chiến tranh thông tin cục bộ" đòi hỏi một tổ chức nhanh nhẹn, phân cấp và linh hoạt ; và văn hoá tổ chức khuyến khích các sáng kiến và chấp nhận rủi ro. Tuy nhiên, PLA, hoàn toàn ngược lại. Nó chịu sự kiểm soát từ quyền lực trung ương cao độ và rất cứng nhắc và văn hóa tổ chức của nó không khuyến khích các sáng kiến và chấp nhận rủi ro.

Các điểm yếu của PLA cung cấp một đầu mối bí quyết để duy trì lợi thế quân sự của Mỹ đối với Trung Quốc. Khi Trung Quốc trở nên giàu có và thủ đắc nhiều công nghệ tiên tiến, lợi thế công nghệ của quân đội Mỹ chắc chắn sẽ giảm bớt. Ưu tiên quan trọng nhất đối với các lực lượng vũ trang Mỹ, do đó, nên bảo đảm rằng họ tiếp tục có một cấu trúc tổ chức phân cấp, linh hoạt và văn hóa khuyến khích chủ động, sáng tạo và chấp nhận rủi ro ở tất cả các cấp. Đây là những phẩm chất mà các lực lượng quân đội của các nước độc tài khó mà thủ đắc, và Đảng Cộng sản cầm quyền ở Trung Quốc đặc biệt sợ một quân đội có thể hoạt động độc lập với các lãnh đạo trung ương.

Trung Quốc không phải là kẻ thù của Hoa Kỳ, nhưng cũng không phải là người bạn của chúng ta. Hai cường quốc trên thế giới có những lợi ích mà đôi khi là phù hợp nhưng lại xung đột ở các khu vực quan trọng mà không thể thương lượng được cho mỗi nước. Chiến tranh với Trung Quốc thì không chắc chắn phải xảy ra, nhưng luôn luôn là tốt hơn khi đối phó từ một vị thế mạnh so với từ một vị trí tương đương hoặc yếu hơn. Duy trì lợi thế quân sự của chúng ta vượt trên Trung Quốc là chìa khóa để bảo vệ quyền lợi của chúng ta trong thời bình cũng như trong thời chiến.

_ Roger Cliff là một thành viên cao cấp không thường trực tại Hội đồng Đại Tây Dương. Cuốn sách của ông, Sức mạnh quân sự của Trung Quốc: Đánh giá khả năng hiện tại và tương lai, sẽ được công bố bởi Cambridge University Press vào ngày 25 Tháng Chín.