Syria đầy kịch tính của Putin gây gia tăng rủi ro cho hồ sơ Nga.
Thứ Ba 6 tháng 10, năm 2015,
Theo Thomas Graham, Putin’s Dramatic Syria Move Raises Russian Profile
Trần Lê lược dịch
Putin gây nên nguy cơ cao nhằm ổn định Syria, ngăn chặn chủ nghĩa cực đoan và làm giảm ảnh hưởng của Mỹ, nhưng động thái này có thể gây phản tác dụng.
Tổng thống Nga Vladimir Putin đang đảo lộn Trung Đông bằng việc mạnh dạn tạo nên những sự kiện nhạy cảm. Sự tăng cường quân đội gần đây và các cuộc không kích ban đầu chống lại các mục tiêu bên trong Syria đánh dấu sự trở lại của Nga như là một diễn viên chiến lược quan trọng lần đầu tiên kể từ Chiến tranh Yom Kippur năm 1973 qua đó Nga đưa các quốc gia Ả-rập ra chống lại Israel.
Điện Kremlin đang khó khăn che giấu thái độ tự hài lòng trước sự can thiệp quân sự nhanh chóng của họ ở Syria. Về mặt chiến thuật Nga đã đưa Hoa Kỳ vào thế hoàn toàn bất ngờ - thậm chí đến hôm nay Washington tự nhận là không biết Nga quyết định điều gì - và Putin phải bị kinh ngạc khi Washington lúng túng đưa ra các lời đe dọa trống rổng và các cảnh báo được chứng minh là không có hành động cụ thể nào.
Putin đã lém lĩnh chiếm lấy cơ hội tại Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc. Có ai còn nhớ Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, Thủ tướng Ấn Độ Modi và một loạt các nhà lãnh đạo khác trên thế giới đã tụ tập để kỷ niệm lần thứ 70 ngày thành lập Liên Hiệp Quốc?
Putin vây quanh Tổng thống Barack Obama, thuyết phục ông ta đồng ý một cuộc họp song phương về Syria và Ukraina, bằng cách ấy tạo nên sự nhạo báng đối với nỗ lực của Mỹ đã kéo dài trong 18 tháng cô lập Putin về mặt ngoại giao. Trái với những dự đoán trước đó, Putin đã tránh được những bình luận gay gắt trên diện rộng của các phương tiện truyền thông chỉ trích những hành động của ông ta ở Ukraine. Thật vậy, các nhà bình luận phương Tây viết như thể ông ta nắm giữ chìa khóa cho sự ổn định ở Trung Đông và hòa bình ở Ukraine, ngay cả khi nhiều người tiếp tục phỉ báng ông. Trong ngắn hạn, Nga có vấn đề - và nhiều vấn đề dành cho Putin.
Hiện nay Nga đang hành xử chủ động ở Syria cũng có vấn đề. Mục tiêu trước mắt là để củng cố chế độ Assad bị bao vây, chế độ mà Putin coi như một vũ khí chống lại các lực lượng cực đoan - và ông ta chắc chắn đúng rằng việc có thể chọn duy nhất một trong hai khả năng cho Assad tại Syria hôm nay là những hình thức cực đoan hoặc bên này hoặc bên kia. Cuối cùng, ông Putin đã dựng một liên minh với Assad, Iran, Iraq, Hezbollah Lebanon và phát động các cuộc không kích đầu tiên chống lại quân nổi dậy chống Assad, phe đối lập ôn hòa được Mỹ hậu thuẫn, mà ông cho là những kẻ khủng bố và là những đối tác không thể chấp nhận trong bất kỳ quá trình chuyển đổi chính trị nào. Nga cũng đánh vào các mục tiêu của Nhà nước Hồi giáo ở Iraq và Syria, dẫu với cường độ thấp hơn.
Nga có thể sẽ đẩy nhanh tiến độ trong những ngày tới làm cho ISIS phải thực sự đặt ra một mối đe dọa nghiêm trọng : Hơn 2.000 công dân Nga đã tham gia ISIS tại Syria; những kẻ ũng hộ ISIS có thể được tìm thấy trên khắp nước Nga, kể cả trong và chung quanh Moscow; các nhóm khủng bố ở bắc Caucasus thuộc Nga đã cam kết trung thành với ISIS, các nhóm mà lần lượt đã tuyên bố một khu wilayat, hay là một tỉnh của ISIS; và ISIS đã mở rộng phạm vi hoạt động sang các nước Hồi giáo Trung Á yếu ớt dọc theo biên phía nam của Nga.
Hành động của Nga không đơn giản là chuyện Assad và ISIS; Nga có vấn đề quan trọng hơn nhiều, đó là định hình lại cảnh quan địa chính trị tại Trung Đông. Việc tăng cường quân đội rõ ràng là nhằm bảo đảm chỗ đứng của Nga ở Đông Địa Trung Hải, bao gồm cả các cơ sở hải quân tại Tartus và căn cứ không quân mới ở Latakia. Điều đó bảo đảm cho Nga một vị thế đàm phán trong bất kỳ cách tính toán địa chính trị nào trong tương lai ở Trung Đông.
Đồng thời, chính thẩm quyền từ sự hiện diện quân sự tích cực của Nga nhất thiết đòi hỏi một sự giảm bớt vị thế của Mỹ. Putin lèo lái vấn đề trong nước tại Liên Hiệp Quốc với một lời kêu gọi tạo ra "một liên minh chống khủng bố quốc tế đúng nghĩa trên diện rộng", ông xiên xỏ, trong khi rào chắn chống lại các hành động của Mỹ trong những năm gần đây đã có, ông lập luận, chỉ kích thích sự gia tăng của các phần tử cực đoan trong đó có ISIS . Hơn nữa, Putin đã ủng hộ đáng kể Bashar al Assad, đồng minh của ông, sẽ không bị mất vai trò lãnh đạo ở Trung Đông với những nghi ngờ về cam kết của Mỹ đối với an ninh của họ sau khi nhà lãnh đạo độc tài Ai -cập được Mỹ hỗ trợ và Hosni Murbarak đồng minh của Mỹ bị lật đổ, sự hiện diện suy yếu của Mỹ ở Iraq và, đến bây giờ, chiến dịch không hiệu quả của Mỹ đối với ISIS. Cuối cùng, các đối tác chủ chốt của Mỹ trong khu vực và các đồng minh - Ai Cập, Israel, Saudi Arabia và Thổ Nhĩ Kỳ - bây giờ sẽ phải điều chỉnh trước những thực tế mới mà Nga đang tạo ra. Một loạt các hoạt động ngoại giao trong những tuần gần đây chỉ ra rằng Moscow đang làm việc chăm chỉ để đạt được những thỏa hiệp hoàn toàn không có lợi cho Mỹ. Một sự phô trương sức mạnh ngăn một khu vực kính trọng sức mạnh.
Động thái táo bạo của Putin làm thỏa mãn Kremlin, tuy nhiên đi kèm với những rủi ro rất lớn.
Sự hỗ trợ trong nước không bảo đảm, bất kể năng lực ghê gớm của Kremlin trong việc định hình dư luận. Người Nga có thể muốn thấy đất nước của họ hoạt động đàng hoàng trên sân khấu toàn cầu, nhưng một cuộc thăm dò gần đây cho thấy hai phần ba phản đối việc gửi quân đội hỗ trợ Assad. Điện Kremlin đã ra quyết định thời hạn cho quân đội được gởi đi, nhưng con số này cho thấy có những giới hạn, bởi câu hỏi, quốc gia có thể mất bao lâu trong việc theo đuổi mục tiêu của mình, đặc biệt là nếu sức kháng cự chứng tỏ cứng rắn hơn so với dự đoán.
Thành công quân sự cũng không được bảo đảm. Đây là lần đầu tiên lực lượng Nga được kêu gọi tiến hành các hoạt động chiến đấu kéo dài vượt ra ngoài biên giới của không gian cựu Liên Xô kể từ cuộc phiêu lưu ở Afghanistan trong những năm 1980, mà đã kết thúc trong đau khổ và nhục nhã. Hoạt động này sẽ gặp phải những thất bại - bất kỳ hoạt động quân sự kéo dài nào cũng thế - từ đó sẽ dẫn đến những tranh luận nội bộ về tính chất đáng theo đuổi của nó. Những cuộc tranh luận đó sẽ đến vào một thời điểm khi quân đội Nga quá căng thẳng. Khi nền kinh tế đình trệ cao độ, quân đội phải quản lý một cuộc xung đột tiếp diễn ở Ukraine, tăng dần sự hỗ trợ chiến lược chống lại NATO, xây dựng sự hiện diện của nó ở Bắc Cực, và chuẩn bị cho một mặt trận chống khủng bố mới có thể ở Trung Á khi an ninh ở Afghanistan xấu đi - chứng kiến Taliban tạm chiếm Kunduz, một trung tâm tỉnh lỵ trọng điểm của Taliban. Một cái gì đó phải cung cấp cho một nơi nào đó trong tương lai không-quá-xa.
Tuy nhiên, nguy hiểm nhất, đó là Putin không phải là ông chủ của trò chơi này, bất kể sự can đảm của Kremlin. Ông đã đưa nước Nga đột ngột đi vào một cuộc xung đột năng động không có con đường rõ ràng để thành công. Các nguy cơ của cuộc chiến tranh lan rộng hay của Nga trở thành bị sa lầy trong một vũng lầy là không hề ít ỏi. Cho nên sức tấn công của Nga ắt phải loạng choạng, Israel, Saudi Arabia, Thổ Nhĩ Kỳ và Hoa Kỳ sẽ nhìn thấy một khe hở để kiềm chế và làm suy yếu Nga cùng liên minh Shiite của nó, có lẽ với sự hỗ trợ lớn hơn từ quân nổi dậy chống Assad hay bằng hành động quân sự mạnh bạo hơn, chẳng hạn như thực thi các vùng giới hạn cấm bay, thiết lập hành lang nhân đạo và những khu trú ẩn bên trong Syria. Ngoài ra, tai nạn là không thể tránh khỏi với các lực lượng quân sự lớn hoạt động gần nhau, và nếu không xử lý đúng cách, có thể dẫn đến xung đột mở. Trong ngắn hạn, sự không chắc chắn có rất nhiều.
Điều gì là mục tiêu chắc chắn của Putin khi ông đảo lộn Trung Đông. Ông ấy không biết làm thế nào, và ông bắt đầu chuyển động một động lực mà ông không kiểm soát được. Các cường quốc và những lực lượng khác sẽ có tiếng nói, đặc biệt là Hoa Kỳ. Và Putin phải biết rằng Hoa Kỳ có khả năng lớn hơn để định hình sự phát triển hơn so với Nga làm, do những loại có tầm cở lớn hơn. Ông đang đánh cược rằng chính quyền hiện nay thiếu các kỹ năng để đưa ra một chiến lược phản công có hiệu quả và thiếu ý muốn hành động dứt khoát. Vài tuần tới sẽ cho biết nếu ông là đúng. Nhưng không thành vấn đề với những gì Hoa Kỳ làm hoặc không làm, phản ứng của nó sẽ ít nhất là có ảnh hưởng lớn trong việc định hình lại Trung Đông như những hành động của Putin.
_ Thomas Graham, một thành viên cao cấp tại Viện Nghiên cứu các vấn đề toàn cầu, Jackson, là giám đốc cấp cao về Nga trong ban tham mưu Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ, 2004-2007.
