Đôi "bạn kèm thù" Mỹ - Trung và chiến tranh lạnh ?

Ian Bremmer

Không có chuyện chiến tranh lạnh trở lại với đôi 'bạn kèm thù' Mỹ, Trung Quốc.

Phỏng vấn Ian Bremmer, 31 tháng 12 năm 2015 00:05 JST.

Theo Nikkei Asia Review

Trần H Sa lược dịch

 WASHINGTON - Chúng ta đang sống trong một thế giới "G-Zero", đánh dấu bằng sự thay đổi, trật tự toàn cầu không chắc chắn và "hủy diệt sáng tạo địa chính trị", ông Ian Bremmer, một nhà khoa học chính trị nổi tiếng của Mỹ cho biết.

Mặc dù môi trường không ổn định này tạo ra nhiều rủi ro hơn, Mỹ không vội vàng thay đổi hiện trạng vì sự thịnh vượng mạnh mẽ của nó, và nền kinh tế rộng lớn vững chắc tạo cho nó một "bến cảng an toàn" trong đầu tư toàn cầu và giáo dục, Bremmer, chủ tịch và là người sáng lập Eurasia Group, một công ty tư vấn và nghiên cứu rủi ro chính trị, cho biết. Nikkei gần đây đã nói với ông về chủ nghĩa khủng bố, quan hệ Mỹ-Trung Quốc và vai trò của Mỹ trong một thế giới luôn thay đổi.

Hỏi : Hiện đã có một sự nổi lên nhanh chóng và đột ngột các hành vi khủng bố của các nhóm chiến binh Nhà nước Hồi giáo, bao gồm cả các cuộc tấn công Paris. Phải chăng tình hình đang trở nên xấu đi?

Trả lời : ISIS là tổ chức khủng bố mạnh mẽ nhất mà chúng ta từng thấy. Họ đã có rất nhiều tiền. Họ đã thu gom hơn một tỷ USD từ các ngân hàng khi họ chiếm Mosul, thành phố lớn thứ nhì ở Iraq. Họ đã tiếp nhận rất nhiều thiết bị quân sự tiên tiến khi các binh sĩ trong quân đội Iraq bỏ trốn. Họ đã có một số dầu. Thật là rất nhiều tiền cho một tổ chức khủng bố.

Họ cũng còn trẻ. Các thành viên của ISIS lớn lên với phương tiện truyền thông xã hội và điện thoại di động. Họ làm cho mọi chuyện trở nên phức tạp hơn nhiều qua việc xử dụng công nghệ này. Họ là một đối thủ có uy lực lớn hơn nhiều so với cái gọi là "đội JV" (*)  mà (Tổng thống Mỹ Barack) Obama nói tới chỉ hơn một năm trước đây.

Bạn phải nhận ra rằng các phản ứng của quân đội bị phân nhánh. (Tổng thống Nga Vladimir) Putin đang thực hiện các hành động quân sự ở Syria nhiều hơn bất kỳ ai khác. Ông ta thiết lập một khu vực cấm bay có hiệu quả, nhưng ông ấy đang hỗ trợ (Tổng thống Syria Bashar) Assad. Mỹ nói rằng chúng tôi muốn Assad ra đi và chúng ta nói rằng chúng tôi muốn tiêu diệt ISIS, nhưng thực tế lại là, ưu tiên của Mỹ ở Trung Đông trong hai năm qua là bảo đảm một thỏa thuận hạt nhân với Iran. Tốt nhất, bạn có thể nói rằng chúng ta đã có một chiến lược để ngăn chặn ISIS một chút ở Iraq. Chúng ta không có một chiến lược để tiêu diệt ISIS. Tốt nhất, đó từng là một triết lý; không phải là một chính sách. Và như vậy, khi tôi nhìn về phía trước cho năm 2016, điều này càng tồi tệ hơn.

H: Tại sao các rủi ro địa chính trị ngày càng tăng ?

TL : Bởi vì chúng ta đang ở trong thế giới G-Zero. Mỹ có ít sẵn sàng để hoạt động như là nhà lãnh đạo trong phần còn lại của thế giới, như là cảnh sát toàn cầu. Trung Quốc mạnh hơn rất nhiều so với họ đang là, nhưng họ từ chối điền vào bất kỳ khoảng trống nào. Và, trong hầu hết các trường hợp, họ không đủ khả năng làm việc đó. Châu Âu bị chia rẻ đến nổi không ngờ. Việc thắt chặt lại sự chia rẻ đó ngay lập tức có nghĩa là Trung Đông phát nổ.

Chúng ta đang ở giai đoạn đầu của việc tạo ra một trật tự mới. Chúng ta chưa biết nó là gì. Giai đoạn G-Zero này là một giai đoạn hủy diệt sáng tạo địa chính trị mà chúng ta đang thực sự nhìn thấy phần cốt lỏi của nó. Và chúng ta sẽ thấy xung đột địa chính trị nhiều hơn trên thế giới như là một hệ quả của điều đó.

H: Thế giới G-Zero sẽ kéo dài bao lâu?

TL : Nó sẽ ngắn hơn nhiều nếu Mỹ bị ảnh hưởng xấu bởi nó. Nhưng những gì chúng ta thấy là đồng USD đang khá tốt. Những gì chúng ta thấy là nền kinh tế Mỹ không chỉ là lớn nhất thế giới mà cũng rất sôi nổi và ổn định. Hoa Kỳ là một bến cảng an toàn, và nhiều người trong một thế giới bất ổn địa chính trị lớn hơn sẽ đến với Mỹ để được học hành, để sống, để mua bất động sản, để đầu tư. Và điều đó có nghĩa rằng sự cần thiết để Mỹ làm một vài điều gì đó và đáp ứng một vài điều gì đó thì thấp. Vì vậy, G-Zero có thể tồn tại lâu hơn, đặc biệt là bởi vì các nước khác chưa có khả năng tự mình làm việc đó.

H : Liệu khuôn khổ nhóm 20 có làm được không ?

T L : Tất nhiên là không. G-20 cũng giống như Hội đồng Bảo an (Liên Hiêp Quốc). Đây là những nước mà không chia xẻ các giá trị chính trị và kinh tế. Vì vậy, để thực hiện bất cứ điều gì , bạn phải lôi cuốn những mẫu số chung thấp nhất. Bạn thường có các tổ chức toàn cầu do Mỹ dẫn đầu. Bây giờ, trong một thế giới G-Zero, bạn có thể không còn có các tổ chức toàn cầu do Mỹ dẫn đầu. Thay vào đó, bạn có hai lựa chọn. Bạn có thể dính với các tổ chức toàn cầu và chúng sẽ không có bộ phận lãnh đạo. Hoặc bạn có thể có những tổ chức mà sẽ có lãnh đạo nhưng chúng sẽ không được là toàn cầu.

Lý do TPP (hiệp ước thương mại tự do các đối tác xuyên Thái Bình Dương) hoạt động vì nó không phải là toàn cầu. Và họ đang cố gắng thực hiện công việc của WTO (Tổ chức Thương mại Thế giới) bằng cách đi thoát khỏi vòng đàm phán Doha, vì họ nhận ra đó là quá tham vọng; bạn không thể nào thực hiện được nó. Vì vậy, bạn biết, đó là thông minh hơn.

H : Một số người mô tả sự căng thẳng gia tăng giữa Mỹ và Trung Quốc như một "cuộc chiến tranh lạnh mới." Quan điểm của bạn về điều đó là gì?

T L : Tôi thấy không ai nói rằng Hoa Kỳ và Trung Quốc đang ở trong một cuộc chiến tranh lạnh mới. Trung Quốc không muốn thách thức Mỹ về sức mạnh quân sự. Các mối đe dọa mà Trung Quốc đặt ra cho Mỹ thực sự là gần như hoàn toàn trong các lĩnh vực kinh tế. Và đó là bởi vì chính phủ Trung Quốc có 3.5 ngàn tỷ $ trong dự trữ. Chúng ta nhìn vào Hoa Kỳ và Trung Quốc, những gì chúng ta có là một mối quan hệ "bạn kèm thù". Họ không phải là những người bạn, họ không phải là những kẻ thù; họ là cả hai. Mỹ và Liên Xô trong Chiến tranh Lạnh đã không thực hiện được nhiều trao đổi kinh tế. Mỹ và Trung Quốc là các đối tác thương mại quan trọng. Người Mỹ nhận tất cả các hàng nhập khẩu từ Trung Quốc. Người Trung Quốc để dành tất cả số tiền này vào trái phiếu chính phủ Mỹ.

Nhưng ở trên lãnh vực mạng, chúng tôi đang chiến đấu với nhau. Nó là gián điệp công nghiệp. Đó là Trung Quốc tới sau các công ty Mỹ, người Mỹ nói rằng chúng tôi có thể xử phạt người Trung Quốc. Vì vậy, nó rất phức tạp. Nó phụ thuộc lẫn nhau, nó là đồng phụ thuộc, nhưng nó cũng là một cuộc chiến. Nó phụ thuộc vào những tương quan gì trong mối quan hệ bạn đang nhìn thấy. Có một sự hủy diệt kinh tế được bảo hiểm lẫn nhau giữa hai nước, qua đó bảo đảm rằng chúng tôi không phải nhận những mức độ tồi tệ nhất trong chiến đấu. Đó là một bộ đệm lớn hơn nhiều so với sự tàn phá chiến lược được bảo hiểm lẫn nhau, các lực lượng hạt nhân giữa Mỹ và Liên Xô mà về cơ bản vẫn cho phép cuộc khủng hoảng tên lửa Cuba xảy ra.

H: Trong cuốn sách mới "Siêu cường" của bạn, bạn ủng hộ một "nước Mỹ không dính líu", trong đó Mỹ không phải là một cảnh sát toàn cầu, mà thay vào đó tập trung xây dựng lại chính nó. Đây có phải là một sự lựa chọn hợp lý đối với Mỹ ?

T L : Kết luận của tôi là phần khó giải thích nhất. Nhưng tôi  muốn người Mỹ hiểu rằng nếu chúng ta không chọn, nó sẽ trở nên tồi tệ. Kể từ sự sụp đổ của Liên Xô vào năm 1991, chúng ta đã không được lựa chọn. Chúng ta đã có một phần tư thế kỷ với một nước Mỹ không mạch lạc, một phần tư thế kỷ không có chiến lược, lo ngại rủi ro và sau đó phản ứng thái quá.

Tôi đã chọn nước Mỹ không dính líu bởi vì tôi nghĩ rằng đó là những gì có thể xảy ra. Khi chúng ta di chuyển vào trong G-Zero này, nó sẽ ngày càng khó khăn hơn cho nước Mỹ là điều không thể thiếu. Nó sẽ ngày càng khó khăn hơn để Mỹ thực sự là "Moneyball"(*). Bạn hảy nhìn vào người Mỹ trẻ tuổi, họ nhìn vào số tiền được chi tiêu ở Afghanistan và Iraq, họ nhìn vào sự bất bình đẳng ở Hoa Kỳ, họ nhìn vào những thiếu chi tiêu cho cơ sở hạ tầng ở Mỹ và họ nói, "Tại sao chúng ta không khắc phục việc này? "

Tôi chọn nó cũng bởi vì khi tôi nhìn vào những người đang chạy đua trong cuộc bầu cử vào năm 2016 tại Mỹ, thậm chí không chỉ Donald Trump, mà còn có những người rất có khả năng khác, tất cả họ đang quấn mình trong lá cờ và họ nói, "nước Mỹ - chúng tôi có thể lãnh đạo và chúng tôi có thể tốt hơn", và tất cả điều này là vớ vẫn. Nó rất dễ dàng để nói. Nhưng tôi không tin bất kỳ ai trong số họ có khả năng hoặc sẵn sàng thực sự làm điều đó. Và như vậy, "nước Mỹ không dính líu" là một thách thức đối với các ứng cử viên.

Phỏng vấn bởi Cục trưởng Nikkei Washington, Hiroyuki Kotake

_ Chú thích :

(*) JV = junior varsity = nhóm học sinh đại diện cho trường trung học hay cao đẳng. Ông Obama đã từng so sánh những kẻ khủng bố sau khi Bin Laden bị tiêu diệt là non dại và vụng về, thiếu tổ chức như các em học sinh nói trên với từ nói tắt JV.

(*) Moneyball là tên 1 cuốn tiểu thuyết của nhà văn Michael Lewis xuất bản năm 2003 đã được dựng thành phim, nó được dùng để diển đạt "Nghệ thuật giành chiến thắng trong một trò chơi không công bằng".

_Ian Bremmer là một nhà khoa học chính trị của Mỹ chuyên về chính sách đối ngoại , các quốc gia trong quá trình chuyển đổi, và rủi ro chính trị toàn cầu của Mỹ. Ông là chủ tịch và là người sáng lập Eurasia Group, một công ty tư vấn và nghiên cứu rủi ro chính trị thế giới hàng đầu, và là giáo sư tại Đại học Columbia.

Nước Mỹ luôn bị lôi cuốn vào Trung đông bởi những lobby ở hậu trường; đặc biệt trong những năm bầu cử.