Sunnylands, gầy dựng kiểm tra mới đối với Trung Quốc
Obama có cơ hội để tái tập trung "xoay trục tới châu Á" của ông và xây dựng quan hệ đối tác quan trọng để chống Trung Quốc tại hội nghị thượng đỉnh ASEAN.
Jennifer Harris Ngày 16 tháng hai năm 2016, Theo US News and World Reports
Trần H Sa lược dịch.
Các nhà lãnh đạo Mỹ vẫn chưa tìm ra công thức đúng đán đối với các thách thức địa chính trị lớn nhất mà Hoa Kỳ đang đối mặt ở thế kỷ này : "quản lý sự trỗi dậy của Trung Quốc". Nhưng điều đó có thể đã thay đổi vào hôm thứ hai, khi Tổng thống Barack Obama chào đón các nhà lãnh đạo từ 10 quốc gia thành viên của Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á trong một hội nghị thượng đỉnh kéo dài hai ngày tại Sunnylands ở California, cái được gọi là Trại David ở phía Tây.
Hội nghị đánh dấu lần đầu tiên các nhà lãnh đạo này đã được triệu tập vào đất Mỹ và lần đầu tiên họ tụ họp lại kể từ khi ASEAN mở màn khối kinh tế khu vực riêng của mình - Cộng đồng kinh tế Châu Á - vào cuối tháng Mười hai sau gần 50 năm đàm phán. Cũng sẽ là lần đầu tiên mà Hoa Kỳ và ASEAN gặp nhau như là các "đối tác chiến lược" được tạo dựng theo một cách khác.
Trong năm năm qua, các quan chức Mỹ đã hoạt động cùng Đông Nam Á như là một trung tâm của sáng kiến tái cân bằng châu Á của chính quyền Obama, liên tục làm sâu sắc hơn các quan hệ trong khu vực để giúp Washington quản lý một Bắc Kinh không thể đoán trước và đang trổi dậy. Cuộc hội tụ vào ngày thứ hai và thứ ba là một phần lập nên chiến thắng xứng đáng cho Nhà Trắng trên tầm nhìn này.
Tuy nhiên, cuộc họp này cũng phải có ý nghĩa nhiều hơn - và có lý do để nghĩ rằng các quan chức Mỹ đồng ý. Sunnylands là, xét cho cùng, nơi mà ông Obama khởi hành khi ông ta muốn xoay chuyển kịch bản. Trong bài phát biểu khai mạc phiên họp hôm thứ Hai, ông Obama nhấn mạnh đến mối quan hệ cá nhân của mình với Đông Nam Á, ôn lại thời thơ ấu của mình lớn lên ở Indonesia. Sunnylands là nơi ông đã gầy dựng các mối quan hệ mới - như với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình trong một "hội nghị thượng đỉnh minh bạch" vào năm 2013 - và củng cố những quan hệ lâu đời - như với vua Abdullah II của Jordan vào năm 2014. Với hội nghị thượng đỉnh trong tuần này, Sunnylands dường như sẵn sàng để đảm nhận thêm một vai trò khác : nơi mà tổng thống chuẩn bị biến các bạn thân thành những đối tác có khả năng.
Thành công sẽ đòi hỏi hành động trên hai mặt trận. Thứ nhất, Hoa Kỳ phải thúc đẩy các nhà lãnh đạo ASEAN tăng tốc độ xây dựng một nhóm khu vực thống nhất không vượt quá vai trò của nó. ASEAN có tầm quan trọng bởi vì nó đã nổi lên như một diễn đàn chính của thế giới trước các tranh chấp hàng hải của Trung Quốc trong vùng biển Đông và biển Hoa Đông, và nó hy vọng giải quyết chúng một cách hòa bình hơn ai hết. Những tranh chấp này ít quan trọng hơn đối với những quyền lợi vật chất của họ - đáng kể là địa chính trị mà khu vực này đang tranh chấp - và lại quan trọng nhiều hơn đối với giá trị thực nghiệm của họ như là những nền tảng kiểm tra quyền lực của Trung Quốc.
Các nhà lãnh đạo Trung Quốc đang háo hức tìm kiếm những kịch bản mới, trong đó kiểm tra sức mạnh ngày càng tăng của Trung Quốc, chống lại Hoa Kỳ và trật tự hiện có, và thể hiện một sở thích tạo ra các cuộc xung đột mới, hơn là những cái hiện có với nhiều lo lắng. Ví dụ, Bắc Kinh thấy ít hấp dẫn trong việc thử nghiệm Hoa Kỳ về một vấn đề lâu dài như Đài Loan, nơi mà các quy định và các định chế đã có từ lâu cho đến bây giờ, có lẽ kém thuận lợi hơn so với những thứ mà Trung Quốc có thể chỉ huy ngày hôm nay. Đụng đến điều đó có thể khiêu khích quá mức các nhà lãnh đạo phương Tây mà tất nhiên, không bảo đảm cho Trung Quốc một biện pháp rõ ràng về ảnh hưởng địa chính trị hiện tại của nó. Tóm lại, hiện trạng chung quanh Đài Loan đại diện cho những gì mà Trung Quốc cũ có thể quản lý, trong khi đó các tranh chấp ở Biển Đông và biển Hoa Đông cung cấp cho Bắc Kinh một cách đo lường những gì mà Trung Quốc ngày nay, với tất cả tầm vóc đã được tăng cường của nó, có thể thực hiện.
Khả năng của Trung quốc thay đổi thực tại trên biển bằng cách xây dựng các hòn đảo, tập trung năng lực hải quân và những chiến thuật tấn công khác, cho đến nay vượt trội sự đồng thuận định hướng ASEAN. ASEAN phải hành động nhanh chóng để biến mình thành một đối tác có khả năng của Mỹ. Như Obama tuyên bố ngày hôm qua, ASEAN "là trung tâm hòa bình và thịnh vượng của khu vực."
Các quan chức Mỹ phải khuyến khích các nước ASEAN xác định rõ ràng giới hạn của sự chịu đựng, đặc biệt là trong các tranh chấp hàng hải hiện nay. Điều này có thể tỏ ra khó khăn, cho thấy cách thức Mỹ hiếm khi tự quản lý để tạo ra các tiêu chuẩn cho sự tiến bộ trong các giao dịch với Trung Quốc trong ba thập kỷ qua. Hội nghị thượng đỉnh cung cấp một cơ hội để khắc phục điều này. Mục tiêu phải là khiến những nỗ lực của tất cả các bên, các nước ASEAN cũng như Bắc Kinh, từ bỏ việc xây dựng kiểm soát bằng bạo lực trên các vùng tranh chấp, như là một phương tiện của việc thay đổi các điều khoản đàm phán.
Cố vấn an ninh quốc gia cho Nhà Trắng, Susan Rice nói hôm thứ hai, cô hy vọng sẽ tạo ra một tuyên bố chung với ASEAN vào cuối cuộc hội nghị thượng đỉnh, một trong đó kêu gọi Trung Quốc giải quyết tranh chấp một cách hòa bình và tuân thủ luật pháp quốc tế. "Chúng tôi sẽ tiếp tục làm việc với các đối tác ASEAN của chúng tôi về một tuyên bố tiềm năng mà chúng tôi có thể lưu hành cùng nhau", bà Rice nói.
Thứ hai, ngay cả với các đối tác ngoại giao tốt và những tiêu chuẩn rõ ràng hơn, các nỗ lực của Mỹ chung quy sẽ ít nếu các đối tác này cũng không được trang bị các công cụ thích hợp để thành công. Như vậy đến nay, nỗ lực tái cân bằng châu Á của tổng thống đã gắn bó quá nhiều vào kích thước quân sự và ngoại giao trên vấn đề quyền lực ở châu Á. Chắc chắn, những yếu tố này sẽ vẫn còn quan trọng. Nhưng ở châu Á, một lĩnh vực vẫn còn bị chi phối bởi kinh tế - chứ không phải là quân sự - đó là quyền lực, việc định hình sự trỗi dậy của Trung Quốc sẽ yêu cầu các nhà làm chính sách Hoa Kỳ trở nên năng động nhiều hơn trong việc hành xử sức mạnh kinh tế của Mỹ.
Quan hệ đối tác xuyên Thái bình dương do Mỹ dẫn đầu là một khởi đầu tốt, nhưng chưa đủ. Trung Quốc hiện là đối tác thương mại lớn nhất cho mỗi thành viên ASEAN, và Bắc Kinh đã gia tăng tính thích sai khiến vào việc vận dụng ảnh hưởng này để thưởng cho bạn bè, trừng phạt kẻ thù và ép buộc những ai ở giữa - tất cả không cần câu trả lời có ảnh hưởng từ Hoa Kỳ. Với điều kiện đây là trường hợp xảy ra, tiến bộ có ý nghĩa trên nhiều tranh chấp giữa các thành viên ASEAN và Trung Quốc là không thể. Đó là lý do tại sao Mỹ cần khuyến khích ASEAN phát triển các quy tắc và tiêu chuẩn để hạn chế Trung Quốc xử dụng các công cụ kinh tế cưỡng bức trong khu vực Đông Nam Á.
Có được tất cả các bước này sẽ có nghĩa là một kịch bản tốt hơn cho chiến lược tái cân bằng châu Á của Hoa Kỳ. Chúng ta hãy hy vọng rằng Sunnylands, trước đây đã từng ũng hộ những tiến trình quan trọng hiệu chỉnh chính sách đối ngoại của Mỹ, có thể làm như vậy một lần nữa.
Jennifer M. Harris là thành viên cao cấp tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại.
 |
| Tổng thống Mỹ Barack Obama (phải) nói chuyện với Thủ tướng Lý Hiển Long của Singapore (trái) khi họ thảo luận về an ninh ở phiên họp bàn về toàn thể châu Á-Thái Bình Dương trong một cuộc gặp gở với Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN)tại điền trang Sunnylands vào ngày 16 năm 2016 tại Rancho Mirage, California. / Các đối tác chiến lược |
Trần H Sa lược dịch.
Các nhà lãnh đạo Mỹ vẫn chưa tìm ra công thức đúng đán đối với các thách thức địa chính trị lớn nhất mà Hoa Kỳ đang đối mặt ở thế kỷ này : "quản lý sự trỗi dậy của Trung Quốc". Nhưng điều đó có thể đã thay đổi vào hôm thứ hai, khi Tổng thống Barack Obama chào đón các nhà lãnh đạo từ 10 quốc gia thành viên của Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á trong một hội nghị thượng đỉnh kéo dài hai ngày tại Sunnylands ở California, cái được gọi là Trại David ở phía Tây.
Hội nghị đánh dấu lần đầu tiên các nhà lãnh đạo này đã được triệu tập vào đất Mỹ và lần đầu tiên họ tụ họp lại kể từ khi ASEAN mở màn khối kinh tế khu vực riêng của mình - Cộng đồng kinh tế Châu Á - vào cuối tháng Mười hai sau gần 50 năm đàm phán. Cũng sẽ là lần đầu tiên mà Hoa Kỳ và ASEAN gặp nhau như là các "đối tác chiến lược" được tạo dựng theo một cách khác.
Trong năm năm qua, các quan chức Mỹ đã hoạt động cùng Đông Nam Á như là một trung tâm của sáng kiến tái cân bằng châu Á của chính quyền Obama, liên tục làm sâu sắc hơn các quan hệ trong khu vực để giúp Washington quản lý một Bắc Kinh không thể đoán trước và đang trổi dậy. Cuộc hội tụ vào ngày thứ hai và thứ ba là một phần lập nên chiến thắng xứng đáng cho Nhà Trắng trên tầm nhìn này.
Tuy nhiên, cuộc họp này cũng phải có ý nghĩa nhiều hơn - và có lý do để nghĩ rằng các quan chức Mỹ đồng ý. Sunnylands là, xét cho cùng, nơi mà ông Obama khởi hành khi ông ta muốn xoay chuyển kịch bản. Trong bài phát biểu khai mạc phiên họp hôm thứ Hai, ông Obama nhấn mạnh đến mối quan hệ cá nhân của mình với Đông Nam Á, ôn lại thời thơ ấu của mình lớn lên ở Indonesia. Sunnylands là nơi ông đã gầy dựng các mối quan hệ mới - như với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình trong một "hội nghị thượng đỉnh minh bạch" vào năm 2013 - và củng cố những quan hệ lâu đời - như với vua Abdullah II của Jordan vào năm 2014. Với hội nghị thượng đỉnh trong tuần này, Sunnylands dường như sẵn sàng để đảm nhận thêm một vai trò khác : nơi mà tổng thống chuẩn bị biến các bạn thân thành những đối tác có khả năng.
Thành công sẽ đòi hỏi hành động trên hai mặt trận. Thứ nhất, Hoa Kỳ phải thúc đẩy các nhà lãnh đạo ASEAN tăng tốc độ xây dựng một nhóm khu vực thống nhất không vượt quá vai trò của nó. ASEAN có tầm quan trọng bởi vì nó đã nổi lên như một diễn đàn chính của thế giới trước các tranh chấp hàng hải của Trung Quốc trong vùng biển Đông và biển Hoa Đông, và nó hy vọng giải quyết chúng một cách hòa bình hơn ai hết. Những tranh chấp này ít quan trọng hơn đối với những quyền lợi vật chất của họ - đáng kể là địa chính trị mà khu vực này đang tranh chấp - và lại quan trọng nhiều hơn đối với giá trị thực nghiệm của họ như là những nền tảng kiểm tra quyền lực của Trung Quốc.
Các nhà lãnh đạo Trung Quốc đang háo hức tìm kiếm những kịch bản mới, trong đó kiểm tra sức mạnh ngày càng tăng của Trung Quốc, chống lại Hoa Kỳ và trật tự hiện có, và thể hiện một sở thích tạo ra các cuộc xung đột mới, hơn là những cái hiện có với nhiều lo lắng. Ví dụ, Bắc Kinh thấy ít hấp dẫn trong việc thử nghiệm Hoa Kỳ về một vấn đề lâu dài như Đài Loan, nơi mà các quy định và các định chế đã có từ lâu cho đến bây giờ, có lẽ kém thuận lợi hơn so với những thứ mà Trung Quốc có thể chỉ huy ngày hôm nay. Đụng đến điều đó có thể khiêu khích quá mức các nhà lãnh đạo phương Tây mà tất nhiên, không bảo đảm cho Trung Quốc một biện pháp rõ ràng về ảnh hưởng địa chính trị hiện tại của nó. Tóm lại, hiện trạng chung quanh Đài Loan đại diện cho những gì mà Trung Quốc cũ có thể quản lý, trong khi đó các tranh chấp ở Biển Đông và biển Hoa Đông cung cấp cho Bắc Kinh một cách đo lường những gì mà Trung Quốc ngày nay, với tất cả tầm vóc đã được tăng cường của nó, có thể thực hiện.
Khả năng của Trung quốc thay đổi thực tại trên biển bằng cách xây dựng các hòn đảo, tập trung năng lực hải quân và những chiến thuật tấn công khác, cho đến nay vượt trội sự đồng thuận định hướng ASEAN. ASEAN phải hành động nhanh chóng để biến mình thành một đối tác có khả năng của Mỹ. Như Obama tuyên bố ngày hôm qua, ASEAN "là trung tâm hòa bình và thịnh vượng của khu vực."
Các quan chức Mỹ phải khuyến khích các nước ASEAN xác định rõ ràng giới hạn của sự chịu đựng, đặc biệt là trong các tranh chấp hàng hải hiện nay. Điều này có thể tỏ ra khó khăn, cho thấy cách thức Mỹ hiếm khi tự quản lý để tạo ra các tiêu chuẩn cho sự tiến bộ trong các giao dịch với Trung Quốc trong ba thập kỷ qua. Hội nghị thượng đỉnh cung cấp một cơ hội để khắc phục điều này. Mục tiêu phải là khiến những nỗ lực của tất cả các bên, các nước ASEAN cũng như Bắc Kinh, từ bỏ việc xây dựng kiểm soát bằng bạo lực trên các vùng tranh chấp, như là một phương tiện của việc thay đổi các điều khoản đàm phán.
Cố vấn an ninh quốc gia cho Nhà Trắng, Susan Rice nói hôm thứ hai, cô hy vọng sẽ tạo ra một tuyên bố chung với ASEAN vào cuối cuộc hội nghị thượng đỉnh, một trong đó kêu gọi Trung Quốc giải quyết tranh chấp một cách hòa bình và tuân thủ luật pháp quốc tế. "Chúng tôi sẽ tiếp tục làm việc với các đối tác ASEAN của chúng tôi về một tuyên bố tiềm năng mà chúng tôi có thể lưu hành cùng nhau", bà Rice nói.
Thứ hai, ngay cả với các đối tác ngoại giao tốt và những tiêu chuẩn rõ ràng hơn, các nỗ lực của Mỹ chung quy sẽ ít nếu các đối tác này cũng không được trang bị các công cụ thích hợp để thành công. Như vậy đến nay, nỗ lực tái cân bằng châu Á của tổng thống đã gắn bó quá nhiều vào kích thước quân sự và ngoại giao trên vấn đề quyền lực ở châu Á. Chắc chắn, những yếu tố này sẽ vẫn còn quan trọng. Nhưng ở châu Á, một lĩnh vực vẫn còn bị chi phối bởi kinh tế - chứ không phải là quân sự - đó là quyền lực, việc định hình sự trỗi dậy của Trung Quốc sẽ yêu cầu các nhà làm chính sách Hoa Kỳ trở nên năng động nhiều hơn trong việc hành xử sức mạnh kinh tế của Mỹ.
Quan hệ đối tác xuyên Thái bình dương do Mỹ dẫn đầu là một khởi đầu tốt, nhưng chưa đủ. Trung Quốc hiện là đối tác thương mại lớn nhất cho mỗi thành viên ASEAN, và Bắc Kinh đã gia tăng tính thích sai khiến vào việc vận dụng ảnh hưởng này để thưởng cho bạn bè, trừng phạt kẻ thù và ép buộc những ai ở giữa - tất cả không cần câu trả lời có ảnh hưởng từ Hoa Kỳ. Với điều kiện đây là trường hợp xảy ra, tiến bộ có ý nghĩa trên nhiều tranh chấp giữa các thành viên ASEAN và Trung Quốc là không thể. Đó là lý do tại sao Mỹ cần khuyến khích ASEAN phát triển các quy tắc và tiêu chuẩn để hạn chế Trung Quốc xử dụng các công cụ kinh tế cưỡng bức trong khu vực Đông Nam Á.
Có được tất cả các bước này sẽ có nghĩa là một kịch bản tốt hơn cho chiến lược tái cân bằng châu Á của Hoa Kỳ. Chúng ta hãy hy vọng rằng Sunnylands, trước đây đã từng ũng hộ những tiến trình quan trọng hiệu chỉnh chính sách đối ngoại của Mỹ, có thể làm như vậy một lần nữa.
Jennifer M. Harris là thành viên cao cấp tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại.
