Liệu Biển Đông có báo hiệu sự rối loạn cho Con đường tơ lụa mới của Bắc Kinh?
Thương mại đòi hỏi sự tin tưởng, và tin tưởng được xây dựng trên nguyên tắc pháp luật.
Christine Guluzian. Ngày 16 tháng 8 năm 2016. Theo National Interest
Trần H Sa lược dịch
Phản ứng của các quan chức Trung Quốc đối với phán quyết hồi tháng trước của Tòa án Trọng tài Thường trực tại The Hague (PCA) trên Biển Đông có thể có những tác động rộng rãi cho con đường tơ lụa của Trung Quốc, một sáng kiến kinh tế mà Trung Quốc coi là một ưu tiên quốc gia hàng đầu.
Được đưa ra bởi Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình vào năm 2013, dự án "Một vành đai, Một Con đường" (Obor) là một mạng lưới kết nối thương mại và cơ sở hạ tầng, bao gồm vành đai kinh tế Con đường tơ lụa và Con đường tơ lụa Hàng hải, cả hai kết nối Trung Quốc với các nước ở châu Á, châu Phi , Trung Đông và châu Âu. Sáng kiến này mang đầy ý nghĩa cho mục tiêu phát triển kinh tế quốc gia và khu vực của Trung Quốc. Theo cơ quan báo chí chính thức của chính phủ Trung Quốc, vào lúc mà nền kinh tế Trung Quốc "chuyển đổi vừa phải", các tỉnh phía đông "phấn đấu cho những cách thức đẩy mạnh mới" và phía tây của Trung Quốc thì ở trong "nhu cầu cấp bách" kềm giữ sự chao đảo nền kinh tế của mình, sáng kiến Obor sẽ giải quyết "sự phát triển không cân đối giữa phía đông và phía tây." Do đó, trong khi được chào mời như là có lợi về phương diện kinh tế cho các nước tham gia dự án, Obor cũng là một nền tảng mới mà qua đó Trung Quốc sẽ thúc đẩy phát triển kinh tế riêng của mình về hướng tiến bộ.
Do tầm quan trọng của dự án Con đường tơ lụa mới đối với Trung Quốc, Bắc Kinh cần phải tiến hành thận trọng trong phản ứng của nó đối với phán quyết của tòa án quốc tế gần đây ở Biển Đông. Nếu không có gì khác, nó có thể được xem như là một phép thử về cách thức mà nó sẽ xử lý các tranh chấp tiềm ẩn trong tương lai.
Ngày 12 tháng 7 năm 2016, phán quyết của PCA ũng hộ Philippines trong tranh chấp hàng hải với Trung Quốc liên quan đến Biển Đông. Bắc Kinh tra vấn thẩm quyền của Tòa án trong vụ kiện và tuyên bố nó sẽ không chấp nhận và cũng không tham gia vào tòa án trọng tài. Đến lượt mình, PCA, trích dẫn Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển (UNCLOS), khẳng định rằng Trung Quốc, một bên ký kết UNCLOS, bị ràng buộc bởi phán quyết của mình.
Trong khi Trung Quốc quyết định phải làm gì tiếp theo, một số nước hồi hộp chờ đợi. Những quốc gia tham gia Obor, các quốc gia mà vốn trung lập về những ý định của Obor, những quốc gia đang xem xét gia nhập trong tương lai, hoặc những quốc gia đã tham gia vào các dự án đầu tư cơ sở hạ tầng vốn không liên quan đến Obor với Trung Quốc, sẽ quan sát những động thái tiếp theo của Trung Quốc một cách cẩn thận. Phát triển sáng kiến Con đường tơ lụa sẽ đòi hỏi một sự hiện diện ở một số nước, trên một số châu lục và mở rộng ra trên những vùng biển khác nhau của quốc tế. Bản thân biển Đông là một tuyến đường vận chuyển quan trọng và sẽ kết hợp các phân đoạn của Con đường Tơ lụa Hàng hải. Các đối tác thương mại của Trung Quốc có thể không sẵn lòng tham gia vào một thỏa thuận phức tạp như vậy, với một đối tác không tuân theo phán quyết của tòa án trọng tài quốc tế.
Giám đốc Chương trình "Một Vành đai, Một Con đường" của Đại học Oxford , Giáo sư Denis Galligan, nhấn mạnh rằng "một cam kết xuyên biên giới vĩ đại như Obor sẽ đòi hỏi các cấu trúc pháp lý qua đó có thể đối phó với các vấn đề phức tạp và trải dài trên những chủ đề như thương mại quốc tế, tài chính, đầu tư, ngân hàng và chứng khoán, hàng hải và vận tải, cạnh tranh, bảo vệ người tiêu dùng, và giải quyết tranh chấp." Khi xảy ra tranh chấp, với mọi biện pháp khác - bao gồm đàm phán song phương, hòa giải, các tổ chức tòa án trọng tài địa phương hoặc quốc gia - thất bại, trong hầu hết mọi trường hợp, Toà án trọng tài quốc tế luôn được kêu gọi để giải quyết chúng. Giả như đến thời điểm đó, các đối tác thương mại của Trung Quốc muốn được bảo đảm rằng Trung Quốc sẽ chấp nhận những phán quyết như vậy một cách không do dự. Ngoài ra, vì sáng kiến Obor là một dự án dài hạn ước tính mất khoảng bốn mươi năm, vấn đề bảo hiểm được quy định thông qua các hợp đồng và thỏa thuận sẽ có trọng lượng rất lớn cho tất cả các bên liên quan.
Với uy tín liên quan đến nguyên tắc pháp luật đang bị đe dọa, cách xử lý của Trung quốc đối với phán quyết của tòa án quốc tế may mắn lắm mới được gọi là có vẻ thiển cận. Việc phớt lờ phán quyết của tòa án hoàn toàn có thể tạo ra sự nghi ngờ, leo thang tranh chấp, và lôi kéo các nước khác mà vốn không nên tham gia. Mặt khác, công nhận sự bất khả xâm phạm của các hiệp ước quốc tế sẽ giúp Trung Quốc trong việc tìm kiếm phát triển các cơ hội thương mại và đầu tư được thuận lợi . Phản ứng của Trung Quốc đối với phán quyết là một phép thử cung cấp một cơ hội để chứng minh rằng nó là một đối tác đáng tin cậy trong Con đường tơ lụa mới, một sáng kiến được cam kết trên cơ sở một chính sách "win-win" ( Shuangying, cùng thắng) dựa trên một sự tuân thủ các quy tắc của pháp luật.
Tiến sĩ Christine Guluzian là một nhà nghiên cứu tại Viện Nghiên cứu Cato.
-------------------------|||------------------------
 |
| Hình ảnh : vận chuyển container của Trung Quốc ở Oakland, California. Flickr / Jed Sullivan |
Trần H Sa lược dịch
Phản ứng của các quan chức Trung Quốc đối với phán quyết hồi tháng trước của Tòa án Trọng tài Thường trực tại The Hague (PCA) trên Biển Đông có thể có những tác động rộng rãi cho con đường tơ lụa của Trung Quốc, một sáng kiến kinh tế mà Trung Quốc coi là một ưu tiên quốc gia hàng đầu.
Được đưa ra bởi Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình vào năm 2013, dự án "Một vành đai, Một Con đường" (Obor) là một mạng lưới kết nối thương mại và cơ sở hạ tầng, bao gồm vành đai kinh tế Con đường tơ lụa và Con đường tơ lụa Hàng hải, cả hai kết nối Trung Quốc với các nước ở châu Á, châu Phi , Trung Đông và châu Âu. Sáng kiến này mang đầy ý nghĩa cho mục tiêu phát triển kinh tế quốc gia và khu vực của Trung Quốc. Theo cơ quan báo chí chính thức của chính phủ Trung Quốc, vào lúc mà nền kinh tế Trung Quốc "chuyển đổi vừa phải", các tỉnh phía đông "phấn đấu cho những cách thức đẩy mạnh mới" và phía tây của Trung Quốc thì ở trong "nhu cầu cấp bách" kềm giữ sự chao đảo nền kinh tế của mình, sáng kiến Obor sẽ giải quyết "sự phát triển không cân đối giữa phía đông và phía tây." Do đó, trong khi được chào mời như là có lợi về phương diện kinh tế cho các nước tham gia dự án, Obor cũng là một nền tảng mới mà qua đó Trung Quốc sẽ thúc đẩy phát triển kinh tế riêng của mình về hướng tiến bộ.
Do tầm quan trọng của dự án Con đường tơ lụa mới đối với Trung Quốc, Bắc Kinh cần phải tiến hành thận trọng trong phản ứng của nó đối với phán quyết của tòa án quốc tế gần đây ở Biển Đông. Nếu không có gì khác, nó có thể được xem như là một phép thử về cách thức mà nó sẽ xử lý các tranh chấp tiềm ẩn trong tương lai.
Ngày 12 tháng 7 năm 2016, phán quyết của PCA ũng hộ Philippines trong tranh chấp hàng hải với Trung Quốc liên quan đến Biển Đông. Bắc Kinh tra vấn thẩm quyền của Tòa án trong vụ kiện và tuyên bố nó sẽ không chấp nhận và cũng không tham gia vào tòa án trọng tài. Đến lượt mình, PCA, trích dẫn Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển (UNCLOS), khẳng định rằng Trung Quốc, một bên ký kết UNCLOS, bị ràng buộc bởi phán quyết của mình.
Trong khi Trung Quốc quyết định phải làm gì tiếp theo, một số nước hồi hộp chờ đợi. Những quốc gia tham gia Obor, các quốc gia mà vốn trung lập về những ý định của Obor, những quốc gia đang xem xét gia nhập trong tương lai, hoặc những quốc gia đã tham gia vào các dự án đầu tư cơ sở hạ tầng vốn không liên quan đến Obor với Trung Quốc, sẽ quan sát những động thái tiếp theo của Trung Quốc một cách cẩn thận. Phát triển sáng kiến Con đường tơ lụa sẽ đòi hỏi một sự hiện diện ở một số nước, trên một số châu lục và mở rộng ra trên những vùng biển khác nhau của quốc tế. Bản thân biển Đông là một tuyến đường vận chuyển quan trọng và sẽ kết hợp các phân đoạn của Con đường Tơ lụa Hàng hải. Các đối tác thương mại của Trung Quốc có thể không sẵn lòng tham gia vào một thỏa thuận phức tạp như vậy, với một đối tác không tuân theo phán quyết của tòa án trọng tài quốc tế.
Giám đốc Chương trình "Một Vành đai, Một Con đường" của Đại học Oxford , Giáo sư Denis Galligan, nhấn mạnh rằng "một cam kết xuyên biên giới vĩ đại như Obor sẽ đòi hỏi các cấu trúc pháp lý qua đó có thể đối phó với các vấn đề phức tạp và trải dài trên những chủ đề như thương mại quốc tế, tài chính, đầu tư, ngân hàng và chứng khoán, hàng hải và vận tải, cạnh tranh, bảo vệ người tiêu dùng, và giải quyết tranh chấp." Khi xảy ra tranh chấp, với mọi biện pháp khác - bao gồm đàm phán song phương, hòa giải, các tổ chức tòa án trọng tài địa phương hoặc quốc gia - thất bại, trong hầu hết mọi trường hợp, Toà án trọng tài quốc tế luôn được kêu gọi để giải quyết chúng. Giả như đến thời điểm đó, các đối tác thương mại của Trung Quốc muốn được bảo đảm rằng Trung Quốc sẽ chấp nhận những phán quyết như vậy một cách không do dự. Ngoài ra, vì sáng kiến Obor là một dự án dài hạn ước tính mất khoảng bốn mươi năm, vấn đề bảo hiểm được quy định thông qua các hợp đồng và thỏa thuận sẽ có trọng lượng rất lớn cho tất cả các bên liên quan.
Với uy tín liên quan đến nguyên tắc pháp luật đang bị đe dọa, cách xử lý của Trung quốc đối với phán quyết của tòa án quốc tế may mắn lắm mới được gọi là có vẻ thiển cận. Việc phớt lờ phán quyết của tòa án hoàn toàn có thể tạo ra sự nghi ngờ, leo thang tranh chấp, và lôi kéo các nước khác mà vốn không nên tham gia. Mặt khác, công nhận sự bất khả xâm phạm của các hiệp ước quốc tế sẽ giúp Trung Quốc trong việc tìm kiếm phát triển các cơ hội thương mại và đầu tư được thuận lợi . Phản ứng của Trung Quốc đối với phán quyết là một phép thử cung cấp một cơ hội để chứng minh rằng nó là một đối tác đáng tin cậy trong Con đường tơ lụa mới, một sáng kiến được cam kết trên cơ sở một chính sách "win-win" ( Shuangying, cùng thắng) dựa trên một sự tuân thủ các quy tắc của pháp luật.
Tiến sĩ Christine Guluzian là một nhà nghiên cứu tại Viện Nghiên cứu Cato.
