Cạnh tranh giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc ở Đông Nam Á.


Thay đổi sức mạnh hay cạnh tranh cùng tồn tại..

Hình minh họa, internet.

David Shambaugh....Theo Viet-studies

Trần H Sa lược dịch

Bất chấp sự phụ thuộc sâu sắc lẫn nhau và các yếu tố hợp tác, Hoa Kỳ và Trung Quốc - hai cường quốc quan trọng của thế giới - ngày càng bị bế tắc trong một mối quan hệ cạnh tranh toàn diện. Sự cạnh tranh này mở rộng đến các lĩnh vực địa lý, địa kinh tế, địa chính trị, quân sự, văn hóa, khoa học, công nghệ, đổi mới và nhiều lĩnh vực khác. Chiến lược an ninh quốc gia của chính quyền Donald Trump của Hoa Kỳ đã làm rõ điều này bằng cách dán nhãn Trung Quốc (và Nga) là “các đối thủ chiến lược” và là “mhững cường quốc xét lại”. Mặc dù hiện đang diễn ra trên phạm vi toàn cầu, sự cạnh tranh rõ ràng nhất là ở khắp vùng châu Á rộng lớn trải dài từ Ấn Độ Dương đến phía tây Thái Bình Dương. Chiến lược an ninh quốc gia của Hoa Kỳ khẳng định, “Trung Quốc tìm cách thay thế Hoa Kỳ ở khu vực Ấn Độ - Thái bình dương, mở rộng phạm vi mô hình kinh tế theo kiểu định hướng nhà nước, và sắp xếp lại trật tự khu vực có lợi cho nó.”


Mặc dù nhiều nhà quan sát đồng ý rằng sự cạnh tranh giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc đang tăng cường, không có nghĩa là họ tán thành về trạng thái hiện tại và chiều hướng của nó. Một số, đáng chú ý là nhà chiến lược người Úc, Hugh White, và nhà nghiên cứu người Mỹ, David Kang, cho rằng khu vực Đông Á phần lớn đã rơi vào ảnh hưởng của Trung Quốc. Hơn nữa, cả hai đều cho rằng đây không chỉ là hiện tượng quan sát được, mà còn là một hiện tượng không thể tránh khỏi và tất yếu, vì châu Á là lĩnh vực chịu ảnh hưởng tự nhiên của Trung Quốc và vị thế khu vực của Hoa Kỳ vừa không hợp lý vừa không bền vững. Như Kang thẳng thắn nói, “Những tác động đối với Hoa Kỳ là trực tiếp và rõ ràng : dẹp qua một bên.” Đánh giá của White cũng không kém phần quan trọng: “Trung Quốc ngày càng phát triển mạnh mẽ về kinh tế, quân sự và ngoại giao, và quyết tâm của Mỹ đã suy yếu. Bây giờ đúng là Trung Quốc đang đối mặt với Mỹ.” Tuy nhiên, White và Kang, đứng bên rìa cuộc tranh luận học thuật về sự cân bằng tương đối của sức mạnh và ảnh hưởng giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc ở châu Á. Không có nhà quan sát nào khác chia sẻ quan điểm "trò chơi kết thúc" của họ - thay vào đó nhìn thấy cuộc chạy đua chiến lược giữa hai cường quốc như bị kéo dài, lan rộng và tăng cường, với mỗi bên sử dụng các công cụ và chiến thuật khác nhau để nâng cao lợi ích của mình và chống lại bên kia. Tôi biết không có nhà phân tích nào khác nhìn thấy Washington như là đã bỏ rơi khu vực, hoặc Bắc Kinh đã nghĩ ra một chiến lược chiến thắng lâu dài, hoặc khu vực đã hoàn toàn bị cuốn hút vào quỹ đạo của Trung Quốc.

Tuy nhiên, nhận thức lan tràn khắp nơi về việc Hoa Kỳ rút khỏi các cam kết khác nhau về thể chế và pháp lý toàn cầu, dưới thời Tổng thống Trump, kết hợp với hoạt động gia tăng của Trung Quốc trên sân khấu thế giới dưới thời chủ tịch Jinping, đã thúc đẩy tường thuật rằng sự thay đổi quyền lực địa chính trị đang được tiến hành. Đây là một điệp khúc liên tục trong việc bình luận về Đông Nam Á.

Mặc dù có một vài chỉ dấu, bao gồm cả xu hướng hiện thời về các vấn đề nhất định, cho thấy Trung Quốc đang xâm nhập mạnh mẽ hơn vào khu vực Đông Nam Á, tôi cho rằng sự cân bằng chiến lược tổng thể ở khu vực vẫn bất ổn và gây tranh cãi. Tình trạng này sẽ không thay đổi; trong thực tế, nó sẽ có khả năng tăng cường. Hoa Kỳ hầu như không rút khỏi khu vực và sẽ vẫn là một diễn viên mạnh mẽ và vô cùng quan trọng trên toàn Châu Á. Và bất chấp những tiến bộ gần đây của nó, tham vọng và hành động của Trung Quốc có thể sẽ gặp phải những khó khăn và gây ra những nghi ngờ. Trung Quốc có thể dễ dàng vấp ngã. Nó không phải là sức mạnh tàn phá nổi toàn cầu như nhiều người tin tưởng.

Vì vậy, cuộc cạnh tranh Trung-Mỹ ở châu Á còn lâu mới kết thúc. Dưới những tình huống này, việc quản lý cạnh tranh để bảo đảm sự chung sống hòa bình chứ không phải là sự phân cực đối lập trong khu vực - hoặc có thể chiến tranh - sẽ là thách thức chính cho cả hai cường quốc và tất cả các quốc gia trong khu vực vào những năm tới.

Cuộc cạnh tranh Trung-Mỹ trên toàn Ấn độ - Thái bình dương biểu hiện không đều ở các tiểu vùng khác nhau. Một trong những khu vực hay thay đổi nhất và đặc biệt tranh cãi là Đông Nam Á, nơi mà hầu hết mười quốc gia thành viên của Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) đang cố gắng điều hướng giữa hai cường quốc quan trọng. Các nước này từ lâu đã theo đuổi các chính sách “bảo hiểm rủi ro”, qua đó cố gắng sắp xếp các mối quan hệ của họ với Washington và Bắc Kinh; nhưng từ năm 2016 đến 2017, điều trở thành hiển nhiên là hầu hết đều bị hấp dẫn gần gủi với Bắc Kinh hơn rất nhiều. Ngay cả hai đồng minh lâu dài của Hoa Kỳ, Thái Lan và Philippines, đã đu dây về phía Trung Quốc — cả hai đều góp phần, và kết quả là, quan hệ căng thẳng với Washington. Malaysia cũng đang ngày càng đứng về phía Trung Quốc về mặt chính trị và kinh tế (và bắt nguồn từ đó) và đang bắt đầu tăng cường quan hệ quốc phòng với Bắc Kinh. Singapore là một đối tác mạnh mẽ và thân thiết của Hoa Kỳ ở tất cả các lĩnh vực, nhưng vẫn có những lợi ích kinh tế to lớn với Trung Quốc (đến nay là lớn nhất trong tất cả các nước Đông Nam Á) cũng như một loạt các mối quan hệ gần gũi khác. Campuchia và Lào đều rất phụ thuộc vào Trung Quốc. Brunei bé tí cố gắng duy trì sự cân bằng giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ — nhưng nó cũng bị hút vào quỹ đạo kinh tế khu vực của Trung Quốc. Myanmar (Miến Điện) thấy mình bị nhốt chặt trong sự kềm kẹp của Trung Quốc trước khi cố gắng rút đi vào năm 2011 trong một nỗ lực xây dựng quan hệ với phương Tây. Tuy nhiên, kể từ đó, người Miến Điện đã trượt trở lại, phụ thuộc chặt chẽ vào Trung Quốc. Ngay cả Việt Nam cũng đã tìm cách quản lý sự cân bằng giữa Bắc Kinh và Washington, bất chấp những nghi ngờ sâu sắc lâu đời của Trung Quốc. Indonesia là quốc gia Đông Nam Á duy nhất cố gắng giữ khoảng cách với Bắc Kinh, mặc dù nó cũng có tương tác ngoại giao và phát triển kinh tế.

Nếu xu hướng hiện tại tiếp tục, một số nhà phân tích ở Đông Nam Á cho rằng Hoa Kỳ đang trong tình trạng mất thăng bằng nguy hiểm thực sự - và có lẽ là sự cân bằng quyền lực - trong khu vực đối với Trung Quốc. Tôi không nghĩ rằng đánh giá này là chính xác. Như dưới đây, tôi cho rằng, Hoa Kỳ có những mối quan hệ an ninh , những tương tác ngoại giao và sự hiện diện thương mại trên toàn khu vực, rộng lớn và bền vững.

Giao lưu văn hóa của Hoa Kỳ cũng mạnh mẽ và sức hấp dẫn quyền lực mềm của Mỹ rất mạnh. Về phần mình, Trung Quốc được lợi từ ảnh hưởng ngoại giao lớn hơn, giao thương nhiều hơn, đầu tư trực tiếp nước ngoài tăng nhanh (FDI), và gần gũi về địa lý. Nhưng khi so sánh sự tham gia vào khu vực của Trung Quốc với Hoa Kỳ, tôi đi đến kết luận rằng Hoa Kỳ sở hữu những thế mạnh trên mọi lãnh vực so với Trung Quốc ở Đông Nam Á. Một lãnh vực mà Trung Quốc tỏ ra có một lợi thế rõ ràng là trong lãnh vực kinh tế. Nhưng dấu chân thương mại của Hoa Kỳ thì rộng lớn; ví dụ, tích lũy đầu tư trực tiếp nước ngoài của Hoa Kỳ vượt xa so với Trung Quốc.

Vì vậy, tôi thấy một sự phân cách giữa tường thuật theo bề nổi trong khu vực, qua đó cho thấy Trung Quốc là cường quốc quan trọng hơn mà các nước trong khu vực phải bám theo đuôi, với thực tế sức mạnh toàn diện và phổ biến của Hoa Kỳ. Tuy nhiên, trên nhận thức bao gồm nhiều mối quan hệ quốc tế, và nhận thức ngày càng phổ biến trên toàn khu vực là Trung Quốc đang lấn át Hoa Kỳ.

Phần còn lại của bài viết này xem xét cách thức Hoa Kỳ và Trung Quốc theo đuổi cạnh tranh của mỗi bên, những công cụ mỗi bên đem vào sự cạnh tranh này, cách thức mười nước ASEAN (và bản thân ASEAN) chuyển động giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc, mức độ mà họ bám theo sức mạnh này hay sức mạnh kia, và cách mà các quốc gia này tìm kiếm lợi ích từ cả hai. Nó cũng tìm cách đánh giá cường độ của sự cạnh tranh Trung-Mỹ trong khu vực: Có phải đó là một loại cạnh tranh gay gắt, hành động thực tiển, hay là một sự cạnh tranh nhẹ nhàng và gián tiếp hơn? Nếu sự cạnh tranh giữa hai cường quốc không gay gắt và một mất một còn, như cuộc cạnh tranh Mỹ-Liên Xô diễn ra trong Chiến tranh Lạnh, thì có thể có khả năng “cùng tồn tại cạnh tranh”, theo đó cả Bắc Kinh và Washington đều hoạt động để thăng tiến vị thế của họ, nhưng không định hướng chính sách khu vực của mình để trực tiếp chống lại nước khác.

Để khám phá những vấn đề này, tôi bắt đầu bằng cách xem xét tầm quan trọng chiến lược của khu vực Đông Nam Á. Tiếp theo, tôi mô tả những nỗ lực chiến thuật lâu dài của các quốc gia Đông Nam Á để tránh bị buộc phải lựa chọn giữa Washington và Bắc Kinh, và tôi phản ảnh các loại hành vi bảo hiểm rủi ro và liên kết khác nhau của họ. Sau đó tôi chỉ ra rằng mặc dù Trung Quốc có sự hấp dẫn lớn hơn trong năm 2016- 2017, đặc biệt trong quá trình chuyển đổi từ Tổng thống Barack Obama sang Tổng thống Trump, có một số lý do khiến các nhà phân tích nên thận trọng trước khi kết luận rằng đây là một xu hướng kéo dài trường kỳ. Trong hai phần tiếp theo, tôi trình bày chi tiết phạm vi quan hệ văn hóa, ngoại giao, kinh tế và an ninh mà Hoa Kỳ và Trung Quốc có với các quốc gia Đông Nam Á. Tôi kết luận với một đánh giá so sánh về lợi thế và bất lợi của mỗi cường quốc, lập luận rằng vì Trung Quốc và Hoa Kỳ vẫn còn trong một cuộc ganh đua “nhẹ nhàng”, không (chưa) gay go, chưa gay gắt , sự cạnh tranh của họ có thể được quản lý và có thể tránh được sự xung đột trực tiếp.


(Còn nữa )


David Shambaugh là Giáo sư Khoa học Chính trị và Quốc tế, Giám đốc Chương trình Chính sách Trung Quốc tại Trường Quốc tế Elliott tại Đại học George Washington (1996-hiện tại), và là Thành viên cao cấp trong Chương trình Nghiên cứu Chính sách đối ngoại tại Học viện Brookings ( 1998- hiện nay).
Trước khi gia nhập giảng viên tại George Washington, ông đã dạy tám năm tại Trường Đại học London về Nghiên cứu Đông Phương và Châu Phi, nơi ông cũng từng là biên tập viên của "Trung Quốc hàng quý" từ năm 1991-96. Ông cũng là Giám đốc Chương trình Châu Á tại Trung tâm Nghiên cứu Quốc tế Woodrow Wilson (1987-1988), và là một nhà phân tích thuộc Cục Tình báo và Nghiên cứu (1976-77), và từng là nhân viên của Hội đồng An ninh Quốc gia ( 1977-78).
Giáo sư Shambaugh được công nhận trên toàn thế giới như là một viên chức hàng đầu về các vấn đề đương đại của Trung Quốc, Quan hệ Hoa Kỳ-Trung Quốc và chính trị quốc tế và an ninh của khu vực châu Á-Thái Bình Dương.



----------------------------|||-------------------------



Bài đăng phổ biến từ blog này

Trung Quốc đang đụng đầu với khủng hoảng ?

Nỗi sợ ngân hàng gây thêm đau đầu cho nền kinh tế Trung Quốc.

Xung đột vũ trang ở Biển Đông.