James Mattis từ chức sẽ có ý nghĩa gì đối với tương lai của an ninh quốc gia?

Ảnh: NATO / CC BY-NC-ND 2.0

Mark F. Cancian, Todd Harrison, Ngày 21 tháng 12 năm 2018....Theo CSIS, Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế

Trần H Sa lược dịch

Đêm qua, Nhà Trắng tuyên bố Bộ trưởng Quốc phòng James Mattis đã từ chức, có hiệu lực vào ngày 28 tháng 2 (* ) . Suy đoán đã tăng lên trong nhiều tháng rằng Mattis có thể rời khỏi chính quyền, nhưng dường như đã giảm bớt khi ông đạt được một số chiến thắng với bộ máy quan liêu.

Mattis đã phục vụ nhiệm kỳ trung bình hai năm trong vai bộ trưởng quốc phòng, vì vậy ông không rời đi sớm, nhưng nhiều nhà bình luận quan tâm đến sự ra đi của ông vì ông được coi là một tiếng nói có kinh nghiệm và ôn hòa trong một chính quyền có xu hướng thất thường. Vì vậy, có một sự không chắc chắn và lo lắng ở mức độ cao về những gì xảy ra tiếp theo.

Câu hỏi 1: Tại sao Mattis từ chức?

Trả lời 1: Lá thư từ chức của Mattis đưa ra hai lý do. Thứ nhất là sự ủng hộ mạnh mẽ đối với các đối tác và đồng minh : "Một niềm tin cốt lõi mà tôi luôn nắm giữ là sức mạnh của quốc gia chúng ta gắn bó chặt chẽ với sức mạnh của hệ thống liên minh và đối tác độc đáo và toàn diện của chúng ta". Tổng thống Trump thường xuyên chê bai các đồng minh và giá trị của các liên minh, và sau đó Mattis được coi là phải làm dịu các mối quan hệ này.

Lý do thứ hai liên quan đến Nga và Trung Quốc : "Tương tự, tôi tin rằng chúng ta phải kiên quyết và không mơ hồ trong cách tiếp cận với những quốc gia có tầm quan trọng chiến lược đang ngày càng căng thẳng với chúng ta. Ví dụ, rõ ràng là Trung Quốc và Nga, họ đang  muốn định hình lại một thế giới phù hợp với mô hình độc tài của họ. . . Đó là lý do tại sao chúng ta phải sử dụng tất cả các công cụ của sức mạnh Mỹ để cung cấp cho việc phòng thủ chung". Điều này có thể liên quan đặc biệt đến Nga, nơi mà tổng thống thường xuyên bày tỏ sự ngưỡng mộ đối với Putin.

Các sự kiện nông nổi dường như là thông báo của tổng thống về việc rút quân đội Hoa Kỳ khỏi Syria, khiến Lầu Năm Góc bất ngờ, và quyết định tiếp theo là giảm số lượng binh sĩ ở Afghanistan, trái với lời khuyên của Lầu Năm Góc.

Cancian : Tôi đã rất ngạc nhiên khi ông ấy từ chức, sau khi giành được hai chiến thắng với bộ máy quan liêu. Đầu tháng 12, với sự giúp đỡ của lãnh đạo quốc hội, rõ ràng ông đã thuyết phục được tổng thống ủng hộ ngân sách quốc phòng cao hơn cho năm tài chính 2020, sau khi tổng thống có xu hướng cắt giảm thâm hụt. Hơn nữa, đối thủ quan liêu chính của ông gần đây đã rời tòa Bạch Ốc, vì vậy những câu chuyện về sự ra đi sắp xảy ra đã biến mất. Tôi nghĩ rằng ông ấy sẽ ở lại để cung cấp tính liên tục, nhưng tôi đã sai.

Những gì còn thiếu trong bức thư cũng thú vị như những gì ở trong đó. Đó là thông lệ trong những lá thư này, với sự cảm ơn tổng thống vì sự hỗ trợ và lãnh đạo của ông. Đó là sự bỏ trống dễ thấy. Mattis bày tỏ lòng biết ơn vì có cơ hội phục vụ với tư cách là bộ trưởng quốc phòng, nhưng ông không bao giờ đề cập đến tổng thống.

Harrison : Có nhiều khả năng đang xảy ra ở đằng sau hậu trường về những bất đồng giữa Mattis và tổng thống hơn là những gì đang được biết đến một cách công khai. Bức thư nêu lên quan điểm của Mattis về thế giới và sau đó nói, "bởi vì ông có quyền có một Bộ trưởng Quốc phòng có quan điểm phù hợp hơn với ông về những chủ đề này nọ. . .". Đó là cụm từ cuối cùng, "này nọ", dường như ngụ ý rằng có những lĩnh vực bất đồng khác dẫn đến sự ra đi của ông ấy. Syria có thể chỉ là cọng rơm làm đứt lưng con lạc đà.

Hunter :Rõ ràng là kể từ lúc đầu, khi Bộ trưởng Mattis được bổ nhiệm thì ông và tổng thống đã khác nhau ở các vấn đề cơ bản về tầm quan trọng của đạo đức , bao gồm cả tra tấn. Đúng là từ sự tin tưởng của Tổng thống, mà ông đã chọn Bộ trưởng Mattis, mặc dù có những khác biệt này, nhưng rõ ràng là những khác biệt chính sách này đã gây tổn hại nghiêm trọng đến mối quan hệ công việc của họ. Sự mất kết nối ngày càng rõ ràng đủ cho câu hỏi ở Washington rằng, trong vài tháng nửa khi nào là khi Bộ trưởng Mattis ra đi và vì lý do gì, không phải là có hay không chuyện từ chức. Việc rút khỏi Syria và Afghanistan là cú khai hỏa  cho thấy Bộ trưởng Mattis đã chọn đặt sự tan vở của các liên minh này làm dấu mốc, trước sự tan vở cơ bản hơn nửa của liên minh Mỹ với NATO và Mỹ với Hàn Quốc, những liên minh đã tích cực trong vai trò gây ra việc ngăn chặn xây dựng đà tiến ở Nhà Trắng, tiến đến khuynh hướng chủ nghĩa biệt lập đáp ứng cho chính sách "nước Mỹ trước tiên" của tổng thống.

Câu hỏi 2: Sự ra đi của Mattis có ý nghĩa gì đối với chính sách đối ngoại?

Trả lời 2: Mattis là một người ủng hộ mạnh mẽ các đồng minh và đối tác. Ông trích dẫn sự ủng hộ đó trong lá thư từ chức của mình, nhưng đó cũng là một yếu tố trọng tâm trong Chiến lược quốc phòng của ông. Ông cũng được coi là người miễn cưỡng sử dụng lực lượng quân sự. Trong chuyện này, ông ta thực sự có thể đã gần gũi với tổng thống hơn so với những người khác, có thể thích sử dụng vũ lực dễ dàng hơn. Ở đây, phần lớn phụ thuộc vào người bộ trưởng tiếp theo là ai.

Cancian: Cuối cùng, chúng ta có thể thấy việc thực hiện chiến lược của ông Trump, bao gồm ngân sách quốc phòng lớn  nhưng không tham gia vào các cuộc xung đột khu vực. Tổng thống gần đây đã tuyên bố rút lực lượng khỏi Syria, việc cắt giảm quân số ở châu Phi đã được công bố trước đây, và rõ ràng, chính phủ đang xem xét cắt giảm quân số ở Afghanistan . Mặc dù gây tranh cãi với nhiều chuyên gia, những việc rút quân này có sự ủng hộ rộng rãi và là loại hành động mà tổng thống đã đề xuất trong chiến dịch tranh cử. Tuy nhiên, nếu những lui quân này mở rộng sang châu Âu và châu Á, nó sẽ làm suy yếu các nguyên lý cốt lõi của cả chiến lược quốc phòng và chiến lược an ninh quốc gia, trong đó có sự cạnh tranh lâu dài với Nga và Trung Quốc.

Harrison : Một trong những mô hình mà chúng ta đã thấy trong chính quyền này là, Trump có một số ý tưởng cốt lõi về những gì ông muốn làm với tư cách  tổng thống, nhiều trong số đó bị phản đối quyết liệt bởi các tổ chức chính sách đối ngoại trong chính đảng của mình, nhưng tổng thống sẽ tiếp tục thúc đẩy cho đến khi ông ta đạt được cách của mình. Nội các của ông ta và các nhà lãnh đạo ở quốc hội, có thể cùng lúc làm cho ông Trump chậm lại và đôi khi thuyết phục ông ta bằng cách khác, nhưng cuối cùng Trump trở lại với suy nghĩ ban đầu của mình. Chúng ta đã thấy điều này khi nói đến việc rút khỏi thỏa thuận Iran, đánh vào Trung Quốc bằng thuế quan và các quyết định quan trọng khác, mà đã đánh lừa các tổ chức. Bây giờ chúng ta đang thấy điều đó xảy ra với Syria, Afghanistan và có lẽ là ngân sách quốc phòng.

Hunter :Rõ ràng là tổng thống phớt lờ Chiến lược an ninh quốc gia và Chiến lược quốc phòng đã được phát triển bởi chính quyền của ông. Ông ta ngày càng cảm thấy thoải mái khi áp dụng các phiên bản chính sách "nước Mỹ trước tiên" của mình mạnh mẽ hơn, trước sự phản đối của các cố vấn quân sự và dân sự. Nhưng trong khi các tổng thống có quyền hạn rộng rải để theo đuổi chính sách đối ngoại, họ vẫn phải trải qua những kiểm tra và sự cân bằng từ Quốc hội. Yếu tố quyết định quan trọng trong việc Tổng thống Trump sẽ thay đổi chính sách đối ngoại của Mỹ đối với "nước Mỹ trước tiên" và chủ nghĩa cô lập sẽ là Quốc hội. Quốc hội đã hạn chế mạnh mẽ khả năng của tổng thống trong việc đưa ra sự giúp đỡ đối với Nga bằng cách tăng các biện pháp trừng phạt. Quốc hội cũng đã làm việc để giới hạn một số động thái hùng hổ hơn của chính quyền nhằm chống lại Trung Quốc. Phản ứng ngay từ đầu của quốc hội trước sự ra đi của Bộ trưởng Mattis cho thấy, Quốc hội sẽ tiếp tục kềm chế tổng thống trong nhiều lĩnh vực mà Bộ trưởng Mattis xác định. Tuy nhiên, tổng thống có thể thành công trong việc làm giảm sức đề kháng này theo thời gian.

Câu hỏi 3: Sự ra đi của Mattis có ý nghĩa gì đối với ngân sách quốc phòng và chương trình quốc phòng?

Trả lời 3: Các bộ trưởng quốc phòng có xu hướng diều hâu, vì vậy sự thay đổi là không thể đối với vị thế của Lầu năm góc ở tuyến đầu. Tương tự, sự tập trung vào việc cạnh tranh sâu sắc chống lại Nga và Trung Quốc có được sự hỗ trợ rộng rãi trong cộng đồng an ninh quốc gia.

Cancian : Một bộ trưởng mới, ngay cả khi ủng hộ mức độ ngân sách và chiến lược, có thể thay đổi sự cân bằng giữa các chương trình mới và chương trình cũ, đó là, liệu có nên phát triển các hệ thống hoàn toàn mới hay là nâng cấp các hệ thống hiện có với khả năng và đạn dược mới. Dưới thời Mattis, các dịch vụ dường như đang di chuyển theo hướng thứ hai, nhưng nhiều chuyên gia an ninh quốc gia muốn thấy sự bứt phá khỏi quá khứ, bằng cách phát triển vũ khí công nghệ cao thế hệ  mới.

Một chương trình nhỏ nhưng có thể nhìn thấy có thể bị mất lực kéo là sáng kiến "Close Combat" (** ) mà Mattis đã vô địch. Khái niệm ở đây, được công bố bởi Thiếu tướng nghỉ hưu  Robert Scales, là lỗ hổng nghiêm trọng của Hoa Kỳ từ sự nhạy cảm với thương vong và hầu hết các thương vong xảy ra trong hàng ngũ cận chiến (Close Combat ) . Để giảm thiểu lỗ hổng này, Mattis đã chỉ đạo sáng kiến ​​này nhằm làm cho những nhân viên này được đào tạo và trang bị tốt hơn.

Harrison : Một trong những điều cần theo dõi trong vài tuần tới là yêu cầu ngân sách quốc phòng năm tài chính 2020. Không có sự báo trước, Trump đã tuyên bố vào tháng 10 rằng ngân sách sẽ là 700 tỷ đô la (không phải là 733 tỷ đô la mà Lầu năm góc đã lên kế hoạch). Đầu tháng 12, Trump mạnh miệng hơn với điều này bằng cách tweet rằng ngân sách hiện tại  716 tỷ đô la là "điên rồ". Nhưng rồi thì, Politico đã báo cáo vài ngày sau đó, cuối cùng ngân sách có thể sẽ lên tới 750 tỷ đô la. Với sự từ chức của Mattis, ngân sách hàng đầu có thể là lâu đài xây trên cát, bởi vì người đề xuất chính cho một ngân sách cao hơn trong chính quyền, bây giờ là một cái xác không hồn. Người khác để theo dõi là Mick Mulvaney, giám đốc hiện tại của Văn phòng Quản lý và Ngân sách (OMB) và là người đề xuất chính cho ngân sách quốc phòng thấp hơn trong chính quyền. Mulvaney dường như đang trên đà thăng tiến, đã chuyển sang làm giám đốc nhân sự cho tổng thống.

Hunter :Những thay đổi trong ngân sách và chương trình có thể có khả năng tùy thuộc đáng kể vào bộ trưởng tiếp theo. Dưới thời Bộ trưởng Mattis, Bộ Quốc phòng đi theo chương trình đổi mới do các bộ trưởng tiền nhiệm và Quốc hội tiến hành nhưng chủ yếu theo đuổi nó như một vấn đề cải cách, chứ không phải là vấn đề đầu tư. Bộ trưởng Mattis cho phép các dịch vụ quân sự xác định các quyết định lập trình lớn, khi dòng ngân sách hàng đầu đã phát triển. Kết quả là sự kết hợp của một sự thúc đẩy hướng tới sự thay đổi lớn trong "cách thức" của tiến trình thủ đắc , và một sự thay đổi rất hạn chế về bản chất của các hệ thống nhận được đầu tư, "những gì" là các chương trình thủ đắc. Câu hỏi mở tiếp theo là bộ trưởng kế tiếp sẽ đối phó như thế nào với những phản ứng dữ dội không thể tránh khỏi, chống lại những thay đổi trong "cách thức" và liệu có nên thúc đẩy những thay đổi lớn hơn trong cái "những gì" hay không. Trong ngắn hạn, Phó bộ trưởng Shanahan có khả năng hoàn tất ngân sách tài khóa 2020, qua đó ngụ ý khả năng phương pháp tiếp cận của Bộ trưởng Mattis sẽ được liên tục cao.

Câu hỏi 4: Ai sẽ là bộ trưởng quốc phòng tiếp theo?

Trả lời 4: Suy đoán về việc bổ nhiệm của tổng thống trong tương lai là một nỗi ám ảnh ở Washington, và điều này cũng không khác. Tờ Washington Post đã có một số tin đồn dựa vào tháng Chín . Một số cái tên được đề cập là Tướng Keane, cựu phó tham mưu trưởng Quân đội, Thượng nghị sĩ Tom Cotton ở Arkansas, Thượng nghị sĩ Lindsey Graham của Nam Carolina, doanh nhân và là cựu quan chức Bộ Tài chính David McCormick, và cựu Thượng nghị sĩ Jim Talent của Missouri.

Cancian : Tôi thấy khó tin rằng Nhà Trắng sẽ chỉ định một thượng nghị sĩ. Thượng nghị sĩ đó sẽ cần phải được thay thế, và lần cuối cùng điều đó xảy ra là cuộc bầu cử đặc biệt ở Alabama, để thay thế Thượng nghị sĩ Jeff Sessions, người trở thành tổng chưởng lý, đảng Cộng hòa đã bị mất ghế ở vụ đó. Đa số Cộng hòa tại Thượng viện quá mỏng đến nỗi chính quyền khó có thể chấp nhận rủi ro.

Tướng Keane nghỉ hưu đủ lâu để ông không cần đến pháp chế đặc biệt hầu trở thành bộ trưởng quốc phòng, và tổng thống dường như thích người thuộc quân đội, mặc dù ông đã sa thải hoặc loại các tướng lĩnh (Flynn, Kelly, McMaster, Mattis) đã từng rất nổi bật trong chính quyền.

Harrison : Tôi nghĩ rằng bộ trưởng tiếp theo là một nhân tố rất khó đoán trước. Không rõ ai trong số những người ưu tú về quốc phòng trong đảng Cộng hòa sẽ muốn công việc này, vì nhiều người trong số họ đã công khai mâu thuẫn với tổng thống về những vấn đề tương tự khiến Mattis phải từ chức. Quá trình tự chọn (hoặc hủy chọn ) này có nghĩa là có cơ hội tốt để có thể, đó sẽ là một người có liên kết chặt chẽ hơn với thế giới quan của Trump.

Hunter: Bộ trưởng Mattis dường như báo hiệu hướng tiếp cận của chính quyền Trump trong lá thư từ chức của ông. Có vẻ hợp lý khi tin rằng bộ trưởng tiếp theo sẽ là người phù hợp hơn về mặt triết học với chương trình "nước Mỹ trước tiên"  của Tổng thống Mỹ. Điều này cho thấy một lựa chọn phi truyền thống ở bên ngoài thành phần nòng cốt truyền thống, trong cộng đồng chính sách đối ngoại và quân sự . Một lựa chọn như vậy vốn rất khó dự đoán. Các nhà quan sát sắc bén sẽ theo dõi sát sao "Fox and Friends" ( *** ) trong những tuần tới, với những ai tiếp tục nói về việc áp dụng chính sách an ninh quốc gia "nước Mỹ trước tiên".

*****

_ Mark Cancian : Đại tá nghỉ hưu, cố vấn cao cấp  của Chương trình An ninh Quốc tế tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế tại Washington, DC. . 

_ Andrew Hunter  là thành viên cao cấp trong Chương trình An ninh Quốc tế và là giám đốc của Nhóm Sáng kiến ​​Quốc phòng-Công nghiệp tại CSIS.

_ Todd Harrison : Giám đốc, Phân tích ngân sách quốc phòng, Giám đốc, Dự án an ninh hàng không vũ trụ và thành viên cao cấp, Chương trình an ninh quốc tế.

Chú thích : 

(* )Tổng thống Mỹ Donald Trump hôm Chủ nhật cho biết ông sẽ thay thế Bộ trưởng Quốc phòng Jim Mattis sớm hơn hai tháng so với dự kiến  ( Reuters ) THS cập nhật 

(* *)  Close Combat là tên gọi một dòng game chiến thuật với thời gian thực (RTT) của hãng Atomic Games. Trong các bản Close Combat, người chơi nắm quyền điều khiển một đơn vị nhỏ (cỡ trung đội hoặc đại đội) trong quân đội và dẫn dắt họ trong các trận đánh của Thế chiến II, được thể hiện bằng góc nhìn từ trên xuống dưới, dạng 2D.

(** *) Fox and Friends : trang tin điện tử Fox News, tờ báo thân cận với tổng thống Trump.

---------------------------------------|||------------------------------------------------