Siêu cường lén lút ( Phần Cuối)

Trung Quốc che dấu tham vọng toàn cầu của nó như thế nào

CHUỔI ĐẢO THỨ NHẤT VÀ CHUỔI ĐẢO THỨ HAI TRÊN THÁI BÌNH DƯƠNG.

Oriana Skylar Mastro Thứ Ba, ngày 11 tháng 12 năm 2018 Theo Foreign Affairs

Trần H Sa lược dịch

LƯU Ý KHOẢNG CÁCH

Một phần quan trọng khác trong chiến lược tích lũy quyền lực của Trung Quốc liên quan đến mối quan hệ của nó với trật tự toàn cầu do Hoa Kỳ lãnh đạo. Bắc Kinh đã tạo ra sự không chắc chắn về các mục tiêu cuối cùng của mình, bằng cách ủng hộ trật tự trong một số lĩnh vực và phá hoại nó trong những lĩnh vực khác. Cách tiếp cận chọn lọc này phản ánh thực tế rằng Trung Quốc được hưởng lợi rất nhiều từ các phần của trật tự hiện tại.

Tư cách thành viên thường trực trong Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc cho phép nó giúp thiết lập chương trình nghị sự quốc tế và ngăn chặn các nghị quyết mà nó không đồng ý. Ngân hàng Thế giới đã cho Trung Quốc vay hàng chục tỷ đô la cho các dự án cơ sở hạ tầng trong nước. Tổ chức Thương mại Thế giới, mà Trung Quốc tham gia năm 2001, đã mở ra một cách đáng kể cho việc nước này tiếp cận với thị trường nước ngoài, dẫn đến sự gia tăng xuất khẩu, qua đó đã thúc đẩy hơn một thập kỷ tăng trưởng kinh tế rất ấn tượng. Nhưng có những phần của trật tự toàn cầu mà Trung Quốc muốn thay đổi. Và Bắc Kinh đã phát hiện ra rằng bằng cách khai thác các khoảng trống hiện có, nó có thể làm như vậy mà không gây ra mối quan tâm ngay lập tức.

Loại khoảng trống đầu tiên theo trật tự là địa lý. Một số nơi trên thế giới phần lớn nằm ngoài trật tự, hoặc vì họ đã chọn tự vắng mặt hoặc vì họ có ưu tiên thấp đối với Hoa Kỳ. Ở những nơi đó, nơi mà sự hiện diện của Hoa Kỳ có xu hướng yếu hoặc không tồn tại, Trung Quốc đã phát hiện ra rằng nó có thể xâm nhập đáng kể mà không cần kích động bá quyền. Do đó, Trung Quốc ban đầu chọn tập trung vào việc tận dụng sức mạnh kinh tế của mình để xây dựng ảnh hưởng ở Châu Phi, Trung Á và Đông Nam Á. Nó cũng tăng gấp đôi các mối quan hệ chặt chẽ với các chế độ trái đạo đức, mà đã bị cộng đồng quốc tế tẩy chay, như Iran, Bắc Triều Tiên và Sudan, những nước cho phép nó tăng cường quyền lực chính trị mà không đe dọa vị trí Hoa Kỳ.

Loại khoảng trống thứ hai là theo từng chủ đề. Trong các vấn đề mà trật tự thiết lập bị yếu, mơ hồ hoặc không tồn tại, Trung Quốc đã tìm cách thiết lập các tiêu chuẩn, quy tắc, chuẩn mực mới, và các quá trình có lợi cho nó. Hãy xem xét trí tuệ nhân tạo [8]. Trung Quốc đang cố gắng định hình các quy tắc quản lý công nghệ mới này theo cách có lợi cho các công ty của mình, hợp pháp hóa việc sử dụng chúng để giám sát trong nước, và làm suy yếu tiếng nói của các nhóm xã hội dân sự khi họ thảo luận tố cáo nó ở châu Âu và Bắc Mỹ.

Đồng thời, khi nói đến Internet, Trung Quốc đã thúc đẩy quan niệm về chủ quyền không gian mạng . Quan điểm này - trái ngược với sự đồng thuận của phương Tây - không gian mạng nên được quản lý chủ yếu bởi các quốc gia [9], chứ không phải là các liên minh cổ đông, và các quốc gia có quyền điều chỉnh bất kỳ nội dung nào họ muốn trong biên giới của họ. Để thay đổi chuẩn mực theo hướng này, Trung Quốc đã phanh lại những nỗ lực của Hoa Kỳ nhằm đưa các nhóm xã hội dân sự vào Nhóm chuyên gia của các chính phủ bên trong Liên hợp quốc; cơ quan thiết lập quy tắc chính cho các chính phủ phương Tây trong không gian mạng. Từ năm 2014, nó cũng đã tổ chức Hội nghị Internet thế giới thường niên của riêng mình, ban hành quan điểm của Trung Quốc về quy định Internet. Trong lĩnh vực hàng hải, Trung Quốc khai thác sự thiếu đồng thuận quốc tế về luật biển. Mặc dù Hoa Kỳ khẳng định rằng tự do hàng hải của các tàu hải quân là được quy định trong luật pháp quốc tế, nhiều quốc gia khác cho rằng tàu chiến không có quyền tự động đi qua vô hại thông qua lảnh hãi của một quốc gia - một lý lẻ không chỉ được thực hiện bởi Trung Quốc mà còn bởi các đồng minh của Hoa Kỳ như Ấn Độ. Bằng cách tận dụng những khác biệt này (và Hoa Kỳ chưa phê chuẩn Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển), Trung Quốc có thể tranh cải về các hoạt động tự do hàng hải của Hoa Kỳ trong phạm vi trật tự quốc tế hiện có.

CẠNH TRANH MỚI

Nhờ chiến lược mới lạ này, Trung Quốc đã có thể phát triển thành một trong những quốc gia hùng mạnh nhất trên thế giới, có lẽ đứng thứ hai, chỉ sau Hoa Kỳ. Và nếu nó chọn kiên trì với chiến lược này, nước này sẽ tiếp tục đứng ngoài màn hình radar của Hoa Kỳ. Nhưng các cường quốc đang trỗi dậy có thể trì hoãn sự khiêu khích rất lâu, và tin xấu đối với Hoa Kỳ - và đối với hòa bình và an ninh ở Châu Á - là Trung Quốc hiện đã bước vào giai đoạn khởi đầu thách thức trực tiếp đối với trật tự do Hoa Kỳ lãnh đạo.

Dưới thời Xi, Trung Quốc đang phá hủy mạnh mẽ hệ thống liên minh của Hoa Kỳ ở Châu Á. Nó đã khuyến khích Philippines tự cách xa Hoa Kỳ, nó hỗ trợ các nỗ lực của Hàn Quốc để có một đường lối mềm mại hơn đối với Bắc Triều Tiên, và nó đã ủng hộ lập trường của Nhật Bản chống lại chủ nghĩa bảo hộ của Mỹ. Nó đang xây dựng các hệ thống quân sự tấn công có khả năng kiểm soát biển và không phận trong cái gọi là chuỗi đảo thứ nhất, và phóng chiếu sức mạnh sang chuỗi đảo thứ hai. Nó ngang nhiên quân sự hóa Biển Đông, không còn dựa dẫm vào các tàu cá hoặc các cơ quan thực thi pháp luật trong nước để thực hiện quan điểm chủ quyền của mình. Nó thậm chí đã bắt đầu tham gia vào các hoạt động quân sự bên ngoài châu Á, bao gồm thành lập căn cứ đầu tiên ở nước ngoài, tại Djibouti. Tất cả những động thái này cho thấy một điều : Trung Quốc không còn bằng lòng nắm giử vai trò thứ hai sau Hoa Kỳ, và tìm cách trực tiếp thách thức vị thế của Mỹ trong khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương.

Đối với Hoa Kỳ, cạnh tranh với Trung Quốc ngày nay không còn là vấn đề chỉ đối đầu với đất nước Mỹ, hoặc, như Ngoại trưởng Mike Pompeo nói vào tháng 10 năm 2018, chống đối nó "ở mọi ngã rẽ". Washington nên tập trung xây dựng sức mạnh và ảnh hưởng của Mỹ ở mọi nơi khác trên thế giới -  làm cho Hoa Kỳ trở nên hấp dẫn hơn như là đối tác chính trị, kinh tế và quân sự - thay vì làm suy yếu các nỗ lực của Trung Quốc để có được điều tương tự. Bằng cách tập trung vào việc tự cải thiện bản thân trong cuộc đối đầu, Washington có thể giảm thiểu rủi ro tạo ra một kẻ thù và gây ra xung đột không cần thiết.

Bước đầu tiên là Hoa Kỳ mở rộng phạm vi trật tự mà nó dẫn đầu, do đó làm giảm khoảng cách mà Trung Quốc có thể khai thác. Trái ngược với thế giới quan của Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump [10], thế giới cần nhiều trật tự hơn, không phải ít hơn. Washington nên bổ sung các tổ chức mới để bảo vệ cho các phần  trật tự vốn không hề sửa đổi các tổ chức cũ mà đã lỗi thời. Chẳng hạn, nó nên dẫn đến một nỗ lực cập nhật chế độ kiểm soát công nghệ tên lửa, một quan hệ đối tác năm 1987 để ngăn chặn sự phổ biến hệ thống phân phối hạt nhân, được cho là tốt hơn cho sự ra đời của máy bay không người lái. Nó cũng nên tạo ra các hiệp ước mới nhằm ngăn chặn chiến tranh trong không gian mạng (và ngoài không gian thật, đối với vấn đề đó). Và khi Trung Quốc thành lập các tổ chức của riêng mình, giống như đã làm với Ngân hàng Đầu tư Cơ sở hạ tầng châu Á vào năm 2016, Hoa Kỳ nên sớm gia nhập các tổ chức mới để gây ảnh hưởng đến sự phát triển của chúng, hơn là cố gắng làm suy yếu chúng. Mục tiêu nên là xây dựng một trật tự quốc tế toàn diện hơn mà không thể bị kéo theo hướng có chủ ý của Trung Quốc.

Hoa Kỳ cũng cần đẩy mạnh trò chơi kinh tế của mình. Trung Quốc gần như có nhiều hiệp định thương mại chính thức thay thế vai trò của Hoa Kỳ, mà ở châu Á, đã xảy ra các hiệp định thương mại tự do song phương với chỉ có Úc, Singapore và Hàn Quốc. Quan hệ đối tác xuyên Thái Bình Dương, được 12 quốc gia ký kết năm 2016, là một bước đi đúng hướng, nhưng chính quyền Trump đã rút khỏi thỏa thuận được đề xuất, do đó gây nên sự sụp đổ thỏa thuận thương mại tự do lớn nhất thế giới, chiếm 40% nền kinh tế toàn cầu. Thay vào đó, chính quyền đã ưu tiên các chính sách bảo hộ, mà sẽ chỉ phục vụ để tạo điều kiện cho sự thống trị kinh tế của Trung Quốc ở châu Á. Như mở tấm lòng, Trung Quốc đã ra mắt phiên bản riêng của Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương, gọi là Đối tác kinh tế toàn diện khu vực, được thiết lập bao gồm 16 quốc gia châu Á.

Washington cũng nên suy nghĩ lại về phương cách cung cấp hỗ trợ kinh tế. Để có được nhiều đô la rủng rỉnh hơn, nó cần phối hợp chặt chẽ hơn với các đồng minh. Ví dụ, ở các quần đảo Thái Bình Dương, Hoa Kỳ thua xa Trung Quốc về thương mại, đầu tư và hỗ trợ phát triển. Nhưng bằng cách gộp nguồn lực của mình với Úc, nơi đã công bố một dự án cơ sở hạ tầng lớn ở đó, Hoa Kỳ có thể nhân rộng ảnh hưởng của mình trong khu vực. Điều tương tự cũng xảy ra với Trung Á: nếu Hoa Kỳ phối hợp các ưu tiên của mình với Nhật Bản, Thụy Sĩ và Vương quốc Anh (tất cả đều là các nhà đầu tư lớn trong khu vực), thì có thể thúc đẩy chính sách kinh tế và chính trị tự do ở đó hiệu quả hơn. Tuy nhiên ; hợp tác là không đủ, Washington cũng cần tăng viện trợ đơn phương của riêng mình.

Một cách khác, Hoa Kỳ có thể duy trì lợi thế của mình là lấy một gợi ý từ Trung Quốc, và trở nên kinh doanh hơn trong cách mua lại và thực thi quyền lực. Cuốn sách giải trí tiêu chuẩn mà Washington đi theo kể từ khi Chiến tranh Lạnh kết thúc sẽ không còn nữa. Ví dụ, nếu Hoa Kỳ bất bình với một quốc gia vì vi phạm nhân quyền, thì việc giảm hoặc thậm chí cắt đứt quan hệ kinh tế và ngoại giao là các hình phạt có nguy cơ từ bỏ ảnh hưởng, trước một Trung Quốc ít phân biệt đối xử. Thay vào đó, Washington nên tăng cường cam kết với các chính phủ không có uy tín, đi theo lợi ích của Hoa Kỳ không chỉ ở cấp độ ngoại giao mà còn ở cấp độ giữa nhân dân của hai nước. Tương tự, khi nói đến quan hệ quân sự, Hoa Kỳ cần nâng cấp bộ công cụ của mình. Các chuyến thăm hải cảng, triển lãm hàng không, và thậm chí cả các cuộc tập trận chung và bán hàng quân sự cho nước ngoài thường chỉ mang tính biểu tượng và không thể hiện cam kết của Hoa Kỳ đối với một quốc gia. Hiệu quả hơn nhiều trong việc chuẩn bị cho xung đột sẽ là những nỗ lực tạo ra nhận thức về mối đe dọa chung, thông qua việc chia sẻ thông tin tình báo và lập kế hoạch dự phòng chung.

Các nhà hoạch định chính sách của Hoa Kỳ cũng phải tiến hành xem xét kỹ lưỡng về những gì là cái giá phải trả (và sẽ không) có giá trị để duy trì vị thế thống trị của Hoa Kỳ ở Châu Á. Hầu hết đều đồng ý rằng, Hoa Kỳ nên cố gắng duy trì sự ưu việt của mình trong khu vực, thông qua các biện pháp cạnh tranh nhưng hòa bình. Tuy nhiên, điều trớ trêu là, nếu Hoa kỳ thành công trong việc đó, khả năng xung đột với Trung Quốc có thể tăng lên. Điều đó xảy ra bởi vì các nhà lãnh đạo Trung Quốc hoàn toàn tin tưởng rằng, sự thất bại trong việc trẻ hóa quốc gia của họ là một cái chết còn tồi tệ hơn chiến tranh, và họ sẽ không né tránh một cuộc xung đột nếu đó là điều cần thiết để thành công. Kết quả là, nếu các nhà lãnh đạo Hoa Kỳ coi giá trị ưu việt ở Châu Á đáng được bảo vệ, họ nên chuẩn bị tinh thần cho khả năng làm như vậy, và có thể yêu cầu sử dụng lực lượng quân sự.

Điều tồi tệ nhất trong tất cả các thế giới sẽ là không thể cạnh tranh trong thời bình, do đó xuề xòa với sức mạnh của Trung Quốc theo mặc định, và sau đó - một khi xung đột nổ ra - rốt ráo, lựa chọn tính ưu việt của Hoa Kỳ là quan trọng. Tuy nhiên, vào thời điểm đó, Hoa Kỳ sẽ ở một vị trí thua kém để giành được thắng thế.

Hoa Kỳ cũng phải xem xét những cái giá mà họ sẵn sàng gánh chịu để bảo vệ các quốc gia ở châu Á vốn chưa phải là đồng minh của Mỹ, mà sự khuất phục của các quốc gia đó sẽ đe dọa các nguyên tắc nền tảng của trật tự quốc tế. Ví dụ, ở Biển Đông, Hoa Kỳ tuyên bố rằng các hoạt động hải quân của họ nhằm bảo vệ nguyên tắc tự do hàng hải chung, nhưng trên thực tế, nó tỏ ra sẵn sàng chỉ bảo vệ quyền đi lại của tàu Mỹ và đồng minh. Sự thất bại của Washington trong việc giúp đỡ cho những nước không phải là đồng minh có quyền tự do hải hành đang bị hạn chế đi lại, khiến cho vị trí ưu việt của họ gặp nguy hiểm. Vì vậy, Hoa Kỳ nên bắt đầu đặt nền móng cho một liên minh, tương tự như lực lượng đặc nhiệm chống cướp biển mà nó đã phát triển ở Vịnh Aden, những tàu của họ sẽ hộ tống bất kỳ tàu nào cần sự bảo vệ ở Biển Đông, bất kể quốc tịch.

Các kịch bản khác thậm chí còn thảm khốc hơn. Khi vòng cải cách quân sự đầu tiên của Trung Quốc hoàn thành, dự kiến ​​là vào khoảng năm 2025, Bắc Kinh sẽ bị lôi cuốn vào việc thử nghiệm những khả năng mới chống lại một quốc gia yếu hơn không được hưởng sự bảo vệ của Hoa Kỳ. Dẫn chứng với Việt Nam. Mặc dù Hoa Kỳ không có nghĩa vụ bảo vệ Việt Nam, nếu Trung Quốc buộc phải lấy một hòn đảo ở Biển Đông hiện đang bị Việt Nam chiếm đóng và Washington ũng hộ, vai trò của nó là người bảo đảm hòa bình trong khu vực sẽ bị đặt câu hỏi, và Trung Quốc sẽ bạo hành. Do đó, Washington cần phải chuẩn bị cho khả năng không từng, là sử dụng lực lượng quân sự để bảo vệ một quốc gia mà Mỹ không có liên minh.

CƠ HỘI ĐANG GIA TĂNG

Cạnh tranh siêu cường không chỉ là về tính toán quân sự hay sức kéo kinh tế. Hoa Kỳ cũng cần khuyến nghị để bảo vệ các giá trị của mình. Một số tổ chức ở Washington đã nói rất lâu về khả năng của Bắc Kinh gặt hái được những thứ như đã nêu, một phần nhờ vào sự coi thường của Trung quốc đối với các quy tắc tự do. Thật vậy, loại thuyết bất khả tri này mang lại cho Trung Quốc một lợi thế. Nó có thể giành chiến thắng trước các chính phủ châu Á bằng cách rót tiền nhỏ giọt mà không bị ràng buộc, các doanh nghiệp nhà nước không chỉ nhận được sự hỗ trợ của nhà nước mà còn là độc quyền thông tin thông qua gián điệp, và hệ thống chính trị độc đoán của nó giúp việc kiểm soát tuyên truyền các mục tiêu và nhiệm vụ của nó ở cả trong và ngoài nước dễ dàng hơn nhiều. Nhưng Trung Quốc có một gót chân Achilles, các nhà lãnh đạo của nó đã thất bại trong việc đưa ra một tầm nhìn về sự thống trị toàn cầu mà có lợi cho bất kỳ một quốc gia nào khác, ngoài Trung Quốc. Đó là lý do tại sao, không giống như Hoa Kỳ, nó thích làm việc với các đối tác yếu kém để có thể dễ dàng kiểm soát.

Để cạnh tranh, Washington không thể khom lưng với Bắc Kinh. Hoa Kỳ đã không nhất thiết cần có một thành tích hoàn hảo sống theo các giá trị của nó, nhưng nhìn chung, nó đã chọn dẫn đầu thế giới theo cách bảo đảm những nước khác cũng được hưởng lợi. Bây giờ không phải là lúc để từ bỏ phương pháp tiếp cận này. Washington nên hỗ trợ các thể chế quốc tế tạo nên trật tự tự do. Nó nên dành các nguồn lực lớn hơn để bảo vệ các đồng minh và đối tác của mình. Và trong hỗ trợ kinh tế, Mỹ nên tập trung vào chất lượng bên trên số lượng, tìm cách bảo đảm rằng càng có nhiều người càng có lợi từ sự phát triển. Điều khiến Hoa Kỳ trở thành số một là nó nghĩ về toàn cầu - không chỉ là về "nước Mỹ trước tiên". Chỉ bằng cách mở rộng phạm vi các giá trị tự do của chính mình, Hoa Kỳ mới có thể khắc phục được thách thức của Trung Quốc.

ORIANA SKYLAR MASTRO là Trợ lý Giáo sư Nghiên cứu An ninh tại đại học Georgetown và là học giả thỉnh giảng của Đại học Jeane Kirkpatrick tại Viện Doanh nghiệp Mỹ.

Chú thích :

[8] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2017-12-05/art bát-intellect-and-chinese-power

[9] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2018-08-13/when-china-rules-web

[10] https://www.foreignaffairs.com/topics/trump-ad

------------------------------|||-----------------------------------