Áp lực của Trung Quốc có thể khiến ExxonMobil rời khỏi Việt Nam.

Thương mại liên quan đến một lời giải thích khác nếu công ty dầu mỏ khổng lồ của Hoa Kỳ thoái vốn khỏi dự án khí Cá voi xanh trị giá 10 tỷ đô la ở Biển Đông.

Công ty năng lượng khổng lồ ExxonMobil của Mỹ có thể sớm từ bỏ dự án khí đốt Cá voi xanh trị giá 10 tỷ USD tại Việt Nam. Photo: Twitter

DAVID HUTT, ngày 13 / 09 / 2019. Theo Asia Times

Trần H Sa lược dịch.

Những suy đoán thị trường phổ biến rộng rãi rằng tập đoàn dầu khí khổng lồ ExxonMobil của Mỹ đã sẵn sàng rút khỏi dự án năng lượng "Cá voi xanh" trị giá 10 tỷ USD là mỏ khí lớn nhất của Việt Nam ở Biển Đông.


Tuần này, blogger độc lập đáng tin Huy Đức tuyên bố rằng ExxonMobil đã thông báo cho chính phủ Việt Nam vào ngày 28 tháng 8 rằng họ có kế hoạch bán 64% cổ phần của mình trong dự án Blue Whale, được biết đến với tên địa phương là Cá Voi Xanh, dự kiến ​​sẽ bắt đầu khai thác khí vào năm 2023 .

Những ngày trước đây, nhà phân tích thị trường dầu mỏ Tim Daiss đã viết rằng sự đồng thuận chung giữa các chuyên gia năng lượng Việt Nam "là rằng Bắc Kinh rất có thể chuẩn bị thách thức hoặc ít nhất là gây áp lực" đối với dự án Cá voi xanh. Bài báo có tiêu đề, "Bắc Kinh sẽ đá ExxonMobil ra khỏi Biển Đông?".

ExxonMobil chưa bình luận công khai về việc xây dựng nghiên cứu chắc chắn . Nhưng nếu gã khổng lồ dầu mỏ Mỹ thực sự đang tìm cách cắt giảm và chạy khỏi dự án Cá voi xanh, câu hỏi sẽ được đặt ra là liệu đó là một quyết định thương mại hay bị thúc đẩy bởi áp lực của Trung Quốc.

Nhưng sự ra đi có thể của công ty Mỹ sẽ đánh dấu đây là hợp đồng thứ tư bị hủy bỏ bởi một công ty năng lượng nước ngoài sau bao nhiêu năm thăm dò theo một nhượng bộ do Hà Nội đưa ra, tại các khu vực được tuyên bố chủ quyền ở Biển Đông của Việt Nam.

Khu vực Vanguard Bank khoanh tròn màu đỏ.
Hình: Wikimedia Commons

Trung Quốc, nước tuyên bố chủ quyền gần 90% vùng biển tranh chấp thông qua bản đồ đường chín đoạn gây tranh cãi, đã gây áp lực buộc Việt Nam ngừng hợp tác khai thác dầu khí với các công ty nước ngoài trong các khu vực hàng hải đang tranh chấp. Những tuyên bố gây tranh cãi đó đã đi đến một cuộc đối đầu nghiêm trọng trong những tuần gần đây khi các tàu Trung Quốc và Việt Nam đối đầu nhau ở khu vực Vanguard Bank giàu năng lượng.

Một liên doanh Việt-Nga, do Rosneft của Moscow dẫn đầu, đang tìm kiếm dầu trong khu vực.

Trong năm 2017 và 2018, Hà Nội đã hủy các dự án thăm dò dầu khí được tổ chức với các công ty nước ngoài, bao gồm Repsol của Tây Ban Nha, vì áp lực của Bắc Kinh và các mối đe dọa được cho là phải viện đến bạo lực ở quần đảo Trường Sa.

Các nhà phân tích cho biết, việc triển khai lực lượng dân quân hàng hải và tàu được trang bị vũ khí vào vùng biển mà Việt Nam tuyên bố chủ quyền đúng là một cách để Bắc Kinh cố gắng gây áp lực dồn Hà Nội vào một góc.

Như một phần của Bộ quy tắc ứng xử ở Biển Đông đang được đàm phán với Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), Bắc Kinh muốn các thành viên trong khối đồng ý với một điều khoản rằng hoạt động kinh tế trong khu vực hàng hải "sẽ không được tiến hành bằng cách hợp tác với các công ty từ các quốc gia bên ngoài khu vực".

Như vậy, nếu ASEAN đồng ý quy tắc ứng xử này, các công ty Việt Nam sẽ không còn có thể hợp tác với các công ty Nga hay Mỹ để khai thác dầu khí trên biển. Việt Nam đảm nhận chức chủ tịch luân phiên của ASEAN vào năm tới và có thể có mục tiêu cắt giảm điều khoản khỏi bộ quy tắc ứng xử, một số người nói.

Rex Tillerson, cựu giám đốc điều hành của ExxonMobil, từng giữ chức Ngoại trưởng Hoa Kỳ trong khoảng thời gian từ tháng 2 năm 2017 đến tháng 3 năm 2018. Giả như ExxonMobil có kế hoạch rút khỏi mỏ Cá voi xanh để đối phó với áp lực của Trung Quốc, các quan chức chính phủ Hoa Kỳ không thừa nhận rằng họ biết bất cứ thứ gì về việc đó.

Vào ngày 22 tháng 8, phát ngôn viên của Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ, Morgan Ortagus, tuyên bố cụ thể rằng "các công ty của Hoa Kỳ là những nhà lãnh đạo thế giới trong việc thăm dò và khai thác tài nguyên hydrocarbon, bao gồm cả ngoài khơi và ở Biển Đông…. Do đó, Hoa Kỳ mạnh mẽ phản đối bất kỳ nỗ lực nào của Trung Quốc nhằm đe dọa hoặc ép buộc các nước đối tác từ chối hợp tác với các công ty không phải là người Trung Quốc, hoặc nói cách khác là quấy rối các hoạt động hợp tác của họ", cô nói trong một tuyên bố công khai.

Khi tin đồn bay nhanh và dữ dội, một lời giải thích ít giật gân hơn áp lực của Trung Quốc là, ExxonMobil đang có những suy nghĩ thứ nhì về khả năng thương mại của dự án, tại thời điểm mà nó đang cắt giảm chi phí và xử lý tài sản trên toàn thế giới.

ExxonMobil gần đây đã tuyên bố rằng họ có mục tiêu thoái vốn một số tài sản trị giá 15 tỷ USD. Tuần trước, Reuters đã báo cáo rằng họ muốn bù đắp 4 tỷ đô la bằng cách thoái vốn khỏi các dự án ở Na Uy. Vào giữa tháng 8, có thông tin rằng gã khổng lồ dầu mỏ Hoa Kỳ cũng sẽ bán cổ phần của mình trong các dự án Biển Bắc của Anh.

Có thể có những lý do thương mại đúng đắn để ExxonMobil rời khỏi dự án Cá voi xanh. Một số nhà phân tích cho rằng trữ lượng của mỏ khí đặc biệt có hàm lượng carbon dioxide cao, hạn chế khả năng sử dụng vì nhiên liệu chiết xuất của nó và làm cho nó ít thân thiện với môi trường.

Các vấn đề tài chính của đối tác nhà nước địa phương, PetroVietnam (PVN), cũng có thể là một yếu tố. Với kho bạc đã cạn kiệt của PVN, nó sẽ khó có thể mua lại cổ phần của ExxonMobil trong liên doanh nếu gã khổng lồ năng lượng Mỹ rút đi.

Cũng có khả năng ExxonMobil không có kế hoạch rút ra, mà là sử dụng đe dọa để gây áp lực cho chính phủ Việt Nam thực hiện và thay đổi chính sách và đẩy nhanh việc phê duyệt các phần chủ chốt của dự án.

Tình trạng của dự án sẽ trở nên rõ ràng hơn khi Nguyễn Phú Trọng, chủ tịch nước và là tổng bí thư đảng Cộng sản Việt Nam, tới Washington trong một chuyến viếng thăm cấp nhà nước vào cuối năm nay, rất có thể là vào tháng Mười. Đã có những gợi ý rằng các quan chức cấp cao của PVN và chi nhánh ngược tuyến của nó, Tổng công ty sản xuất thăm dò dầu khí Việt Nam, sẽ đi cùng với Trọng đến Mỹ.

"Điều này nghe có vẻ giống như một vấn đề thương mại (bởi ExxonMobil) do hoặc từ văn phòng đầu nảo (bán tài sản) hoặc từ văn phòng khu vực (có giá tốt hơn cho khí đốt) - không phải do áp lực chính trị từ Bắc Kinh", Bill Bill Hayton, một đồng nghiệp trong Chương trình châu Á-Thái Bình Dương tại Chatham House ở London, đã tweet vào ngày 10 tháng 9.

Tuy nhiên, âm mưu địa chính trị không thể được bác bỏ hoàn toàn.
Carlyle Thayer, một chuyên gia về Việt Nam và là giáo sư danh dự tại Đại học New South Wales ở Úc, đã dự đoán vào ngày 17 tháng 8 rằng nếu Bắc Kinh không nghĩ rằng "tiến trình" quấy rối thăm dò dầu lửa của Việt Nam với Rosneft gần Vanguard Bank đang diễn ra , "có thể khiêu khích ở các khối dầu khác như Cá voi xanh của ExxonMobil, liền kề với đường chín vạch".

"Trung Quốc sẽ không chuyển sang leo thang căng thẳng mạnh mẽ đến mức gây áp lực liên tục lên Hà Nội, Manila và Kuala Lumpur để chứng minh rằng ba quốc gia này khó có thể chống lại sự xâm phạm của Trung Quốc", ông Thay Thayer viết vào tháng trước, liên quan đến hai nước đối thủ khác ở Đông Nam Á có tuyên bố chủ quyền trong vùng biển. "Trung Quốc tìm cách chứng minh rằng không có quốc gia nào có thể dựa vào Hoa Kỳ hoặc cộng đồng quốc tế đến giúp đỡ họ", ông viết.

Bennett Murray, Chánh văn phòng Hà Nội của Deutsche Presse-Agentur, đã viết vào tháng 8 rằng Việt Nam "liên kết ngành công nghiệp dầu khí của mình với chính trị quyền lực thượng tầng có thể là cơ hội tốt nhất để bám vào một số giếng khoan của nó trong đường chín đoạn".

Ông đặc biệt lưu ý tầm quan trọng của Hà Nội trong việc duy trì mối quan tâm của ExxonMobil đối với mỏ Cá voi xanh, nơi mà ông lưu ý là bị "kẹp chặt ở ngoài khơi Đà Nẵng, giữa ranh giới thềm lục địa được tuyên bố của Trung Quốc và một trong chín dấu gạch ngang của đường chín đoạn".

Nếu, thực sự, ExxonMobil đang tìm cách cắt bỏ và chạy khỏi dự án trị giá hàng tỷ đô la - ngay cả vì lý do tài chính, không phải địa chính trị - nó sẽ đại diện cho một tai họa đối với mối quan hệ Mỹ-Việt tại một thời điểm quan trọng về địa - chiến lược. Bây giờ hơn bao giờ hết, Hà Nội đang tìm kiếm các cam kết từ Washington rằng Mỹ sẽ đứng về phía mình trong bất kỳ cuộc đối đầu vũ trang nào với Trung Quốc trên vùng biển tranh chấp.

Tuy nhiên, Washington, đang gửi đi những tín hiệu hỗn hợp. Quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ đã phát triển mạnh mẽ hơn bao giờ hết dưới thời Tổng thống Mỹ Donald Trump, mối quan hệ sâu sắc được xây dựng bởi việc lập lại mối quan hệ hữu nghị của người tiền nhiệm Barack Obama với Hà Nội. Trump đã hai lần đến thăm Việt Nam và hiếm khi nói bất cứ điều gì quan trọng về người vi phạm nhân quyền tồi tệ nhất Đông Nam Á.

Nhưng nhà lãnh đạo Mỹ vẫn tỏ ra khó chịu vì thặng dư thương mại của Việt Nam với Mỹ, một điểm ma sát bị kích động bởi các báo cáo Hà Nội đang cho phép hàng hóa bị trừng phạt trong chiến tranh mậu dịch của Trung Quốc được dán nhãn lại và xuất khẩu thành hàng hóa do Việt Nam sản xuất. Đáp lại, ông Trump đã đề cập đến quốc gia này vào tháng 6 như là "một kẻ lạm dụng tồi tệ nhất trong tất cả mọi người", trong một cuộc phỏng vấn báo chí.

Tuy nhiên, chính phủ của Trump đã phản ứng kiên quyết với các động thái gần đây của Trung Quốc gần Vanguard Bank, với phát ngôn viên Bộ Ngoại giao, Ortagus, khiển trách Trung Quốc đã thực hiện "một loạt các bước hung hăng can thiệp vào các hoạt động kinh tế đã tồn tại lâu đời {của Việt Nam}.

Sự tham gia của Nga tại Vanguard Bank đã làm phức tạp bức tranh. Sự đe dọa của Trung Quốc gần tính năng này nhằm gây sức ép buộc Việt Nam hủy bỏ cuộc thăm dò chung đang diễn ra với Rosneft, công ty do nhà nước kiểm soát lớn thứ hai ở Nga.
Chính phủ Nga sở hữu 50% cổ phần, trong khi các cổ phần liên quan lớn thứ nhì và thứ ba là BP và Qatari QH Oil. Công ty khổng lồ Gazprom của Nga và Zarubezhneft hoàn toàn thuộc sở hữu nhà nước cũng tham gia vào các dự án năng lượng với Việt Nam tại khu vực Biển Đông.

Có tin đồn thị trường rằng ExxonMobil có thể tìm cách bán cổ phần của mình trong dự án Cá voi xanh cho Rosneft.
Tổng thống Nga Vladimir Putin chủ yếu là bất khả tri về các tranh chấp ở Biển Đông, nhưng điều này có thể thay đổi khi lợi ích năng lượng của Moscow cũng bị áp lực của Bắc Kinh trong khu vực hàng hải.

"Ở đâu đó, Repsol của Tây Ban Nha, một công ty tư nhân từ một cường quốc thế giới nhỏ bé, nắm giữ rất ít ảnh hưởng địa chính trị, Nga có thể sẽ chơi trò chính trị cường quốc kiểu cũ để bảo vệ dòng tiền cho nhà nước", ông viết. "Mặc dù Nga có thể không chính thức đứng về phía Việt Nam trong tranh chấp, các công ty của họ là những công ty duy nhất hiện đang sản xuất theo chỉ thị của nước này trong đường chín đoạn".


Thayer, chuyên gia về Việt Nam, nói rằng khi các bộ trưởng ngoại giao Trung Quốc và Nga, Wang Yi và Sergei Lavrov, gặp nhau tại Bangkok cho một hội nghị thượng đỉnh khu vực vào tháng 8, Yi đã yêu cầu Rosneft ngừng các hoạt động với Việt Nam tại Vanguard Bank, một yêu cầu mà như tin đã đưa, Lavrov đã từ chối về mặt ngoại giao .