Bất kể vai trò của Iran trong cuộc tấn công vào Saudi là gì, hiện trạng khu vực là không bền vững.

Chua cay với các lệnh trừng phạt sau khi Mỹ rút khỏi thỏa thuận hạt nhân có thể khiến Iran đủ tuyệt vọng để cố gắng khiêu khích Trump.

Khói bốc lên từ cơ sở dầu Abqaiq, Ả Rập Saudi. Ảnh: AP

Mahsa Rouhi….Thứ tư 18 tháng 9 năm 2019 Theo The Guardian

Trần H Sa lược dịch.

Các cuộc tấn công hôm thứ bảy vào các cơ sở lọc dầu của Ả Rập Saudi tại Abqaiq đại diện cho một điểm bùng phát tiềm năng trong quan hệ khu vực và quốc tế. Mặc dù vẫn còn nhiều câu hỏi, và Iran đã chính thức từ chối trách nhiệm, khả năng sự tham gia của nước này ở một mức độ nào đó là rất cao. Bất kể các chi tiết chính xác, đã có một loạt các ý nghĩa địa chính trị nghiêm trọng để xem xét.

Nếu Tehran chịu trách nhiệm, điều này chứng tỏ rõ ràng rằng khả năng quân sự bất đối xứng của Iran có thể gây ra mối đe dọa nghiêm trọng đối với lợi ích chiến lược của phương tây và các đối tác của nó trong khu vực. Tình trạng không được bảo vệ của việc cung cấp dầu không còn giới hạn ở Eo biển Hormuz, một tuyến đường thủy quan trọng cho xuất khẩu dầu và là điểm nóng lặp đi lặp lại trong nhiều năm. Rốt cuộc, với cuộc tấn công này vào một cơ sở trên đất liền, như tin đã đưa, sản lượng dầu của Saudi đã giảm khoảng 50%.

Tehran có khả năng tận dụng sự thiếu ham thích một cuộc chiến mới ở Trung Đông trong cuộc bầu cử ở Hoa Kỳ sắp tới. Những tác động mạnh mẽ này phù hợp với chiến lược hiện tại của Iran là báo hiệu cho Mỹ và các đồng minh của Mỹ rằng, không thể có một cuộc tấn công hạn chế nào chống lại Iran, như một số người dự tính ở Washington: trong một kịch bản như vậy, Iran sẽ trả đũa, gây ra cái giá phải trả đáng kể và có khả năng kích động một cuộc chiến toàn diện. Các cuộc tấn công cũng có thể thể hiện sự tiếp tục thông qua lời hứa rằng, nếu Iran bị ngăn không cho xuất khẩu dầu của mình, nó sẽ phá vỡ thị trường dầu mỏ toàn cầu. Ban đầu, nó đã hạn chế hoạt động này ở eo biển Hormuz. Tuy nhiên, các cuộc tấn công vào Abqaiq vượt xa điều này, thể hiện quyết tâm của Iran rằng Saudis không được phép trám vào khoảng trống cung cấp dầu, bị đặt ra bởi dầu của Iran đã bị đưa ra khỏi thị trường do bị trừng phạt.
Tại thời điểm này, cần phải rõ ràng rằng hiện trạng khu vực chỉ đơn giản là không bền vững. Sự "kiên nhẫn chiến lược" của Iran đối với các biện pháp trừng phạt kinh tế sau khi Mỹ rút khỏi thỏa thuận hạt nhân, nhằm mang lại cho châu Âu cơ hội cung cấp cho Iran những cổ tức kinh tế như đã hứa của hiệp ước này, đã không mang lại kết quả. Châu Âu đã không thể cung cấp đủ sự giảm nhẹ các biện pháp trừng phạt sau hơn một năm cố gắng. Iran bây giờ thấy vị thế của mình xấu đi, với có ít tiến bộ ngoại giao và nền kinh tế suy yếu - và nó không thể chuẩn bị để cho phép điều này xảy ra một cách đơn giản.

Tổng thống Trump có một số vấn đề cần cân nhắc khi ông xem xét phản ứng của mình. Một mặt, nếu ông ta hành động, ông ta có khả năng gây ra một cuộc chiến mà ông ta đã nói rằng ông ta không muốn, và điều đó sẽ vi phạm các lời hứa trong chiến dịch tranh cử của ông ta. Mặt khác, nếu ông ta không hành động, ông ta có thể bị coi là yếu đuối và không hiệu quả. Dù bằng cách nào, Tehran biết rằng Trump đang chịu áp lực vì chiến dịch bầu cử năm 2020 sắp xảy ra. Nó có khả năng sử dụng thời điểm này để đáp trả áp lực của Mỹ theo cách của nó. Giống như Washington đã tận dụng sự tổn thương kinh tế của Tehran đối với xuất khẩu dầu mỏ, Tehran đang tận dụng các lỗ hổng của Hoa Kỳ - cụ thể là sự thiếu ham thích một cuộc chiến mới ở Trung Đông trong cuộc bầu cử của mình.
Hiện tại, quan điểm của Trump là mơ hồ, điều này thể hiện những nguy hiểm của chính nó. Ông tuyên bố trên Twitter rằng cỗ máy quân sự của Hoa Kỳ đã "được nạp và chuẩn bị bắn" để đáp trả cuộc tấn công, nhưng sau đó gợi ý ngoại giao vẫn là một lựa chọn. Ông cho biết rằng ông đã ủy quyền tung ra thị trường một số lượng dầu dự trữ trong nỗ lực nhằm giữ cho thị trường với chiều cung được tốt đẹp, nhưng ngày hôm sau tuyên bố rằng Hoa Kỳ không còn phụ thuộc vào dầu của Trung Đông, làm giảm tác động của cuộc tấn công vào Saudi đối với thế giới thị trường dầu.

Các thông điệp mâu thuẫn đang tạo ra sự rối loạn cho cả đồng minh và kẻ thù. Điều này quan trọng bởi vì các tín hiệu mâu thuẫn khuyến khích những tính toán sai, đặc biệt, trong trường hợp này, về phía Tehran. Iran thường theo đuổi các biện pháp leo thang, nhưng nhìn chung đã kềm chế được việc vượt qua một lằn ranh mà sẽ gây ra phản ứng quân sự rộng hơn. Trong bối cảnh hiện tại, những lằn ranh đó bị lu mờ. Những người không khoan nhượng sẽ cổ vũ cho sự thành công của một cuộc tấn công và chào đón đòn bẩy mà nó có thể mang lại. Những người ôn hòa sẽ kêu gọi thận trọng vì giá cá cược cực kỳ cao. Người ta có thể tưởng tượng một tính toán sai lầm của Iran, và một sự cố dẫn đến gây thiệt mạng cho người Mỹ. Điều đó có thể trở thành một sự cố thay đổi cuộc chơi và dẫn đến chiến tranh.

Để đối phó với cuộc tấn công hôm thứ Bảy, một số người đã thúc giục chính quyền Trump tăng áp lực lên Iran, lập luận rằng Tehran sẽ chỉ lùi bước khi bị đối đầu. Tuy nhiên, cho đến nay, điều này đã không xảy ra. Chiến lược áp lực tối đa của Trump đã có tác động ngược lại : áp lực càng lớn, các chiến lược mà Teheran theo đuổi càng nguy hiểm, đơn giản là vì nó càng tuyệt vọng hơn càng cảm thấy nó ít mất mát hơn.

Một thỏa thuận được đề xuất bởi tổng thống Pháp Emmanuel Macron liên quan đến việc gia hạn hạn mức tín dụng 15 tỷ đô la cho Iran có thể cho phép tất cả các bên giữ thể diện. Đầu năm nay, nhà lãnh đạo tối cao của Iran, Ayatollah Khamenei, đã tuyên bố rằng: "Sẽ không có chiến tranh; Chúng tôi cũng sẽ không đàm phán với Hoa Kỳ". Sáng kiến ​​của Pháp thể hiện một chiến lược rút lui khả thi để giảm leo thang và phù hợp với các thông số của Khamenei. Nó không yêu cầu Hoa Kỳ cung cấp cứu trợ kinh tế, cho phép người châu Âu hướng dẫn việc này.

Cuối cùng, cho dù Iran có đứng sau vụ tấn công Ả Rập Saudi hay không , thì tình huống này đang đưa ra cho Tehran con dao hai lưỡi : những tác động của cuộc tấn công và những gì nó có thể báo hiệu về sức mạnh của Iran, có thể thúc đẩy vị thế của Tehran trước các cuộc đàm phán tiềm năng tại Đại Hội đồng Liên Hiệp Quốc. Một lựa chọn khác là, có nguy cơ leo thang nghiêm trọng - và ít nhất, khả năng viễn cảnh trở lại bàn đàm phán, cũng như cuối cùng là sự giảm nhẹ các lệnh trừng phạt, sẽ bị hủy hoại.


• Mahsa Rouhi là thành viên nghiên cứu tại Chương trình chính sách không phổ biến vũ khí giết người hàng loạt và hạt nhân của Viện nghiên cứu chiến lược quốc tế. Cô cũng là thành viên của Dự án Quản lý Chương trình An ninh Nguyên tử và Quốc tế tại Trung tâm Belfer và Các vấn đề Quốc tế của Trường Kennedy.