Tổng thống có thể ngăn chặn đầu tư ở Trung Quốc?

Tổng thống Trump đã đe dọa sẽ khiến các công ty Mỹ rời khỏi Trung Quốc. Ông ấy có thể làm điều đó?

Một công nhân Trung Quốc may cờ Mỹ tại một nhà máy ở Fuyang, Trung Quốc. Hình ảnh AFP / Getty

Jennifer A. Hillman , Chuyên gia CFR
Ngày 5 tháng 9 năm 2019 Theo Hội đồng quan hệ đối ngoại

Trần H Sa lược dịch.

Tổng thống Donald J. Trump nói rằng ông có quyền buộc các công ty Mỹ rời khỏi Trung Quốc, trích dẫn Đạo luật Quyền lực Kinh tế Khẩn cấp tầm Quốc tế năm 1977 (IEEPA). Ông ấy có đúng không?
Có, ông ta có thể sử dụng IEEPA để ngăn chặn các khoản đầu tư trong tương lai ở Trung Quốc. Ông ta không thể sử dụng IEEPA để buộc các khoản đầu tư hiện có ở Trung Quốc rời đi, nhưng ông ta có thể gây khó khăn cho những người đã ở đó vẫn tiếp tục kinh doanh tại Trung Quốc.


Tuy nhiên, bất kỳ hành động nào theo IEEPA đều yêu cầu tổng thống đáp ứng một số điều kiện tiên quyết. Thứ nhất, ông ta phải tuyên bố tình trạng khẩn cấp quốc gia - điều đó có nghĩa là ông ta phải tìm thấy rằng có "một mối đe dọa bất thường và đặc biệt" đối với an ninh quốc gia, chính sách đối ngoại, hoặc nền kinh tế của Hoa Kỳ bắt nguồn từ nước ngoài. Thứ hai, ông ta phải tham khảo ý kiến ​​của Quốc hội trước khi thực hiện bất kỳ hành động nào theo IEEPA.

Một khi các điều kiện tiên quyết đã được đáp ứng, tổng thống có quyền hạn rộng lớn. Đạo luật nói rằng tổng thống có thể điều tra, ngăn chặn quá trình điều tra, điều chỉnh, chỉ đạo và bắt buộc, hủy bỏ, vô hiệu hóa, ngăn chặn hoặc ngăn cấm, bất kỳ việc nào như mua lại, nắm giữ, từ chối, sử dụng, chuyển nhượng, thu hồi, vận chuyển, nhập khẩu hoặc xuất khẩu, hoặc giao dịch, hoặc thực hiện bất kỳ quyền nào như, quyền lực hoặc đặc quyền liên quan đến, hoặc các giao dịch liên quan đến, bất kỳ tài sản nào mà bất kỳ quốc gia nước ngoài nào hoặc một quốc gia nào có lợi ích từ các sự việc được nêu.

Thẩm quyền rộng lớn đó sẽ cho phép Trump trong tương lai chặn chuyển tiền cho các công ty hoặc cá nhân Trung Quốc. Điều này cũng cho phép ông ta gây khó khăn cho các công ty Mỹ đã hoạt động ở Trung Quốc tiếp tục kinh doanh ở đó, đặc biệt nếu họ cần nhập nguyên liệu đầu vào hoặc chuyển tiền vào và ra khỏi Trung Quốc như một phần hoạt động của họ.

Quốc hội có thể ngăn chặn ông ta?

Cái được xây dựng trong luật IEEPA là khái niệm rằng, Quốc hội có thể kềm chế tổng thống nếu họ không đồng ý với việc ông ấy sử dụng luật, bằng cách thông qua một nghị quyết đồng thời, mà qua đó chỉ với đa số đơn giản trong cả hai viện, quốc hội có quyền chấm dứt tình trạng khẩn cấp quốc gia. Nếu không có tuyên bố khẩn cấp quốc gia tại chỗ, tổng thống sẽ mất thẩm quyền hành động theo IEEPA.

Tuy nhiên, vào năm 1983, Tòa án Tối cao Hoa Kỳ đã xác định trong Dịch vụ Nhập cư và Nhập tịch v. Chadha rằng, cái gọi là quyền phủ quyết của lập pháp dưới hình thức nghị quyết đồng thời là vi hiến. Thay vào đó, Quốc hội sẽ phải thông qua một nghị quyết chung - mà Tổng thống có thể phủ quyết - về việc chấm dứt tuyên bố khẩn cấp quốc gia.

Điều đó có nghĩa là nếu Quốc hội muốn chấm dứt tình trạng khẩn cấp quốc gia, thì lúc bấy giờ sẽ yêu cầu hai phần ba phiếu trong mỗi viện, để gạt bỏ quyền phủ quyết của tổng thống.

Việc cấm đầu tư vào Trung Quốc có ảnh hưởng gì đến cuộc chiến thương mại?

Thương mại giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc đạt hơn 700 tỷ đô la trong năm 2018, bao gồm cả hàng hóa và dịch vụ, đưa Trung Quốc trở thành một trong những đối tác thương mại lớn nhất của Hoa Kỳ . Ngoài ra, các nhà kinh tế ước tính rằng các doanh nghiệp đa quốc gia của Hoa Kỳ nắm giữ một số tài sản trị giá 640 tỷ đô la ở Trung Quốc.

Tương lai của mối quan hệ đó là không chắc chắn, nhưng điều rõ ràng ngay bây giờ là các công ty Mỹ đã rút khỏi Trung Quốc do thuế quan hiện tại, họ sắp sửa đến Malaysia, Mexico, Việt Nam và các nước khác. Trung Quốc mua hàng xuất khẩu của Hoa Kỳ, đặc biệt là các sản phẩm nông nghiệp, đã chuyển sang mua của Úc, Brazil, Canada và các nước khác.

Điều này liên quan như thế nào đến các cuộc đàm phán thương mại đang diễn ra với Trung Quốc?

Điều quan trọng cần nhớ là tất cả bắt đầu với cuộc điều tra của chính quyền Trump theo Mục 301 trong Đạo luật Thương mại Hoa Kỳ năm 1974, chủ yếu tập trung vào hành vi trộm cắp tài sản trí tuệ của Trung Quốc, trợ cấp cho các lĩnh vực của "Made in China 2025" , và cưỡng bức chuyển giao công nghệ. Các chuyên gia ước tính rằng tác hại kinh tế đối với Hoa Kỳ từ những thực tiễn như vậy là 50 tỷ đô la tính vào thời điểm bấy giờ . Nhưng chẳng mấy chốc giá trị hàng nhập khẩu của Trung Quốc theo thuế quan của Mỹ sẽ vượt qua mức 550 tỷ USD.

Lý thuyết đằng sau việc áp dụng thuế quan Mục 301 là chúng tạo ra đòn bẩy để đi đến một giải pháp đàm phán. Vấn đề bây giờ là không rõ chính quyền Trump đang tìm kiếm giải pháp đàm phán nào, nếu có. Có thể thấy việc tách rời Hoa Kỳ khỏi Trung Quốc như là mục tiêu thực sự - ngụ ý không có thỏa thuận nào cả. Chính quyền có thể đang thúc đẩy một thỏa thuận để giảm thâm hụt song phương giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc bằng cách gây áp lực để Bắc Kinh mua thêm hàng hóa của Mỹ. Hoặc có thể vẫn đang tìm kiếm một thỏa thuận giải quyết vấn đề sở hữu trí tuệ, Made in China 2025 và các vấn đề chuyển giao công nghệ đã được nêu trong báo cáo Mục 301.


Tại thời điểm này, không ai thực sự biết mục tiêu của các cuộc đàm phán này, đó là một phần lý do tại sao nó có vẻ rất khó để đạt được một thỏa thuận.