Bên trong phòng thí nghiệm của Trung Quốc với trạng thái sẵn sàng nghiên cứu các mầm bệnh nguy hiểm nhất thế giới.
Phòng thí nghiệm sinh học được bảo mật tối đa là một phần trong kế hoạch xây dựng mạng lưới các cơ sở an toàn sinh học cấp 4 (BSL-4) trên khắp Trung Quốc.
David Cyranoski….22 tháng 2 năm 2017 Cập nhật: 23 tháng 2 năm 2017. Theo Nature
Trần Hoàng Sa lược dịch.
VŨ HÁN, TRUNG QUỐC.
Một phòng thí nghiệm ở Vũ Hán đang trong tiến trình được dọn dẹp sạch sẻ để làm việc với các mầm bệnh nguy hiểm nhất thế giới. Động thái này là một phần trong kế hoạch xây dựng từ năm đến bảy phòng thí nghiệm an toàn sinh học cấp 4 (BSL-4) trên khắp lục địa Trung Quốc vào năm 2025, và đã tạo ra nhiều hứng thú, cũng như một số lo ngại.
Một số nhà khoa học bên ngoài Trung Quốc lo lắng về việc mầm bệnh thoát ra ngoài, và việc bổ sung khía cạnh sinh học vào những căng thẳng địa chính trị giữa Trung Quốc và các quốc gia khác. Nhưng các nhà vi trùng học Trung Quốc đang tưng bừng kỷ niệm việc mà qua đó họ được kết nạp vào đoàn cán bộ ưu tú, được trao quyền vật lộn với các mối đe dọa sinh học lớn nhất thế giới.
George Gao, giám đốc Viện nghiên cứu khoa học về dịch học và miễn dịch học Trung Quốc tại Bắc Kinh phát biểu "Nó sẽ cung cấp nhiều cơ hội hơn cho các nhà nghiên cứu Trung Quốc và sự đóng góp của chúng tôi vào an toàn sinh học cấp 4 đối với mầm bệnh, sẽ mang lại lợi ích cho thế giới" . Hiện đã có hai phòng thí nghiệm BSL-4 tại Đài Loan, nhưng Phòng thí nghiệm an toàn sinh học quốc gia, Vũ Hán, sẽ là phòng thí nghiệm đầu tiên trên lục địa Trung Quốc.
Phòng thí nghiệm đã được chứng nhận đáp ứng các tiêu chuẩn và tiêu chí an toàn sinh học cấp 4 (BSL-4) bởi Dịch vụ Kiểm định Đánh giá Tiêu Chuẩn Chất lượng Quốc gia Trung Quốc (CNAS) vào tháng 1. CNAS đã kiểm tra cơ sở hạ tầng, thiết bị và sự sắp xếp của phòng thí nghiệm, theo đại diện của CNAS, mở đường cho Bộ Y tế phê duyệt. Một đại diện của Bộ nói rằng nó sẽ được vận hành một cách chậm chạp và thận trọng; nếu việc đánh giá diễn ra suôn sẻ, nó có thể được phê duyệt phòng thí nghiệm vào cuối tháng 6.
BSL-4 là mức độ bảo vệ sinh học cao nhất : tiêu chí của nó bao gồm lọc không khí, xử lý nước thải và chất thải trước khi chúng rời phòng thí nghiệm, và quy định rằng các nhà nghiên cứu thay quần áo, tắm rửa trước và sau khi sử dụng các thiết bị phòng thí nghiệm. Các phòng thí nghiệm như vậy thường gây tranh cãi. Phòng thí nghiệm BSL-4 đầu tiên tại Nhật Bản được xây dựng vào năm 1981, nhưng hoạt động với mầm bệnh có nguy cơ thấp hơn cho đến năm 2015, khi những lo ngại về an toàn cuối cùng đã được khắc phục .
Việc mở rộng mạng lưới phòng thí nghiệm BSL-4 tại Hoa Kỳ và Châu Âu trong 15 năm qua - với hơn một chục phòng thí nghiệm hiện đang hoạt động hoặc đang được xây dựng ở mỗi khu vực - cũng gặp phải sự kháng cự, bao gồm các câu hỏi về sự cần thiết của rất nhiều thiết bị chức năng .
"Virus không biết biên giới."
Phòng thí nghiệm Vũ Hán có giá 300 triệu nhân dân tệ (44 triệu đô la Mỹ) và để giải quyết vấn đề an toàn, nó được xây dựng cách xa vùng đồng bằng bị lũ lụt và có khả năng chịu được trận động đất mạnh 7 độ, mặc dù khu vực này không có lịch sử động đất mạnh. Nó sẽ tập trung vào việc kiểm soát các bệnh mới nổi, lưu trữ virus đã được tinh chế và hoạt động như một 'phòng thí nghiệm tham khảo' của Tổ chức Y tế Thế giới, liên kết với các phòng thí nghiệm tương tự trên khắp thế giới. Giám đốc phòng thí nghiệm Yuan Zhiming cho biết "đây sẽ là một nút quan trọng trong mạng lưới phòng thí nghiệm an toàn sinh học toàn cầu."
Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc đã phê duyệt việc xây dựng phòng thí nghiệm BSL-4 vào năm 2003, và dịch SARS (hội chứng hô hấp cấp tính nặng) cùng lúc cung cấp đà thực hiện dự án. Phòng thí nghiệm được thiết kế và xây dựng với sự hỗ trợ của Pháp, như một phần của thỏa thuận hợp tác năm 2004 về phòng ngừa và kiểm soát các bệnh truyền nhiễm mới nổi. Nhưng với sự phức tạp của dự án, Trung Quốc thiếu kinh nghiệm, khó khăn trong việc duy trì nguồn tài trợ và các thủ tục phê duyệt rườm rà của chính phủ, có nghĩa là việc xây dựng chưa hoàn thành cho đến cuối năm 2014.
Dự án đầu tiên của phòng thí nghiệm sẽ là nghiên cứu mầm bệnh an toàn sinh học cấp 3, BSL-3, gây ra bệnh sốt xuất huyết Crimean, Congo: một loại virus lây truyền qua các động vật chân khớp gây chết người, ảnh hưởng đến vật nuôi trên khắp thế giới, bao gồm cả ở tây bắc Trung Quốc, và có thể lây sang người.
Các kế hoạch trong tương lai bao gồm nghiên cứu mầm bệnh gây ra SARS, qua đó cũng không yêu cầu phòng thí nghiệm BSL-4, trước khi chuyển sang nghiên cứu virus Ebola và virus Lassa Tây Phi . Hàng triệu người Trung Quốc làm việc ở Châu Phi; đất nước cần phải sẵn sàng cho mọi tình huống, Yuan nói. "Virus không biết biên giới."
Gao đã đến Sierra Leone trong đợt bùng nổ dịch Ebola gần đây, cho phép nhóm của ông ta báo cáo tốc độ virus biến đổi thành các chủng 1 mới . Phòng thí nghiệm Vũ Hán sẽ cung cấp cho nhóm của ông ta cơ hội nghiên cứu cách thức các loại virus này gây bệnh, và phát triển các phương pháp điều trị dựa trên kháng thể và các phân tử nhỏ, ông Gao nói.
Trong khi đó, các cơ hội hợp tác quốc tế, sẽ hỗ trợ phân tích di truyền và dịch tễ học của các bệnh mới nổi. "Thế giới đang đối mặt với nhiều loại virus mới nổi và chúng ta cần sự đóng góp nhiều hơn từ Trung Quốc," Gao nói. "Đặc biệt, sự xuất hiện của virus zoonotic - những loại lây sang người từ động vật, như SARS hay Ebola - là một mối lo ngại," Bruno Lina, giám đốc phòng thí nghiệm virus học VirPath ở Lyon, Pháp, cho biết.
Nhiều nhân viên từ phòng thí nghiệm Vũ Hán đã được đào tạo tại phòng thí nghiệm BSL-4 ở Lyon, điều mà một số nhà khoa học thấy yên tâm. Và cơ sở đã được tiến hành thử nghiệm bằng cách sử dụng một loại virus có nguy cơ thấp.
Nhưng những lo lắng cũng bao quanh phòng thí nghiệm của Trung Quốc. "Virus SARS đã trốn thoát khỏi các cơ sở ngăn chặn cấp cao ở Bắc Kinh nhiều lần," Richard Ebright, nhà sinh học phân tử tại Đại học Rutgers ở Piscataway, New Jersey, lưu ý. Tim Trevan, người sáng lập Công ty tư vấn bảo mật sinh học và an toàn sinh học CHROME ở Damascus, Maryland, nói rằng "văn hóa cởi mở rất quan trọng để giữ cho các phòng thí nghiệm BSL-4 được an toàn" , và ông đặt câu hỏi "việc này sẽ dễ dàng như thế nào ở Trung Quốc, nơi mà xã hội nhấn mạnh đến hệ thống cấp bậc trong chính quyền". "Đa dạng về quan điểm, cấu trúc phẳng nơi mà mọi người cảm thấy thoải mái khi nói lên và sự cởi mở của thông tin là rất quan trọng," ông nói.
Yuan nói rằng anh ta đã làm việc để giải quyết vấn đề này với nhân viên. "Chúng tôi nói với họ điều quan trọng nhất là họ báo cáo những gì họ đã làm hoặc chưa làm được,". Và sự hợp tác quốc tế của phòng thí nghiệm sẽ gia tăng sự cởi mở. "Minh bạch là cơ sở của phòng thí nghiệm," ông nói thêm.
Kế hoạch mở rộng thành một mạng lưới nâng cao những mối quan tâm như vậy. Một phòng thí nghiệm BSL-4 tại Cáp Nhĩ Tân đang chờ được công nhận; hai phòng thí nghiệm BSL-4 tiếp theo dự kiến sẽ ở Bắc Kinh và Côn Minh, hai phòng thí nghiệm BSL-4 nói sau, tập trung vào việc sử dụng mô hình khỉ để nghiên cứu về bệnh.
Lina nói rằng tầm cở của Trung Quốc chứng minh quy mô này và đó là cơ hội kết hợp nghiên cứu BSL-4 với rất nhiều nghiên cứu trên khỉ- các nhà nghiên cứu Trung Quốc đối mặt với thủ tục hành chánh phức tạp ít hơn so với phương Tây khi nghiên cứu về những loài linh trưởng - mà chúng có thể rất mạnh mẽ. "Nếu bạn muốn thử nghiệm vắc-xin hoặc thuốc chống siêu vi, bạn cần một mô hình linh trưởng không phải là con người," Lina nói.
Nhưng Ebright không bị thuyết phục về sự cần thiết của nhiều phòng thí nghiệm BSL-4 ở Trung Quốc đại lục. Ông nghi ngờ rằng việc mở rộng gây ra một phản ứng đối với các mạng lưới ở Hoa Kỳ và Châu Âu, mà ông nói cũng phi pháp. Ông nói thêm rằng các chính phủ sẽ cho rằng công suất vượt mức như vậy là dành cho sự phát triển tiềm năng của các loại vũ khí sinh học.
"Những cơ sở này vốn đã được sử dụng kép," ông nói. Triển vọng tăng cường cơ hội tiêm mầm bệnh cho khỉ cũng đáng lo ngại, thay vì gây phản ứng, khỉ : "có thể chạy, chúng có thể cào, chúng có thể cắn."
Trevan nói rằng, trên hết, đầu tư của Trung Quốc vào phòng thí nghiệm BSL-4, có thể là một cách để chứng minh với thế giới rằng quốc gia có sức tranh đua. "Nó là một biểu tượng cho địa vị to lớn trong sinh học, dù đó có là nhu cầu hay không."
Nature 542, 399–400 (23 February 2017)
