Mỹ nên đối phó với Trung Quốc như thế nào.
Washington có nguy cơ vứt bỏ đòn bẩy mà các đồng minh của Mỹ có thể đã trao cho họ.
Martin Wolf, ngày 13 / 11 / 2019. Theo Financial Times
Trần H Sa lược dịch
"Thật dễ dàng để chiến thắng một cuộc đua khi bạn là người duy nhất biết nó đã bắt đầu. Vì vậy, Trung Quốc đang trên đường thay thế Mỹ trở thành bá chủ toàn cầu, tạo ra một thế giới khác biệt. Tuy nhiên, nó không phải kết thúc theo cách này." Quan điểm lo lắng này xuất phát từ "Cuộc đua Marathon hàng trăm năm" của Michael Pillsbury thuộc Học viện Hudson.
Ông Pillsbury là một trong những nhà tư tưởng người Mỹ, có ảnh hưởng nhất về quan hệ Mỹ-Trung. Cuốn sách có giá trị nhiều hơn một lời kêu gọi để nhận ra thực tế : nó là một lệnh động viên. Ở điểm trọng tâm, ông Pillsbury chắc chắn đúng : sự trỗi dậy của Trung Quốc là sự kiện chính trị lớn của thời đại chúng ta. Có được phản ứng đúng là rất quan trọng. Nó rất dễ bị sai lầm. Hôm nay, tôi lo sợ, Mỹ đang bị sai lầm khủng khiếp.
Điểm khởi đầu phải là, dù Trung Quốc có hay không có một kế hoạch thống trị kinh tế thế giới vào năm 2049 (kỷ niệm 100 năm thành lập nước Cộng hòa Nhân dân ), đó là một kết quả hợp lý, cho dù không chắc chắn xảy ra. Những thứ khác thì bằng nhau, dân số là yếu tố quyết định trong việc xác định quy mô của một nền kinh tế. Hoa Kỳ là quốc gia có thu nhập cao mạnh mẽ nhất bởi vì nước này có dân số lớn nhất. Nhưng dân số của Trung Quốc so với dân số lớn nhất của Hoa Kỳ, phỏng chừng như những gì là dân số lớn nhất của nước Mỹ so với dân số lớn nhất của nước Đức. Bây giờ không ai có thể tưởng tượng một thế giới mà trong đó nền kinh tế của Đức có kích thước tương đương với nền kinh tế của Hoa Kỳ. Tương tự như vậy, tại sao chúng ta nên tưởng tượng rằng nền kinh tế Mỹ sẽ vẫn mập mờ có thể so sánh được với quy mô của nền kinh tế Trung Quốc?
Chỉ có thể có một câu trả lời cho câu hỏi này. Sản lượng trên đầu người của Mỹ sẽ vẫn cao hơn nhiều so với Trung Quốc, thường xuyên. Theo giá thị trường, tổng sản phẩm quốc nội trên đầu người năm 2018 của Trung Quốc chỉ bằng 15% của Mỹ. Điều đó rất gần với GDP trên đầu người của Thổ Nhĩ Kỳ (và đứng thứ 72 trên thế giới). Tuy nhiên, hãy tưởng tượng rằng Trung Quốc đạt được sản lượng trên đầu người của Tây Ban Nha, so với Mỹ. Nền kinh tế của nó rồi thì sẽ gấp đôi quy mô của Mỹ, theo giá thị trường (và gần gấp ba lần về sức mua).
Trong ba thập kỷ tới, Trung Quốc sẽ đạt được GDP trên đầu người so với Mỹ, có thể so sánh được như Tây Ban Nha ngày nay, Có hợp lý không ? Tất nhiên là thế rồi. Phải chăng không ai nghi ngờ người dân Trung Quốc có khả năng này ? Nhưng những gì hợp lý thì cũng không chắc chắn xảy ra. Thay vào đó, có thể, Tập Cận Bình sẽ được nhớ đến với cái tên Leonid Brezhnev của Trung Quốc .
Brezhnev đã đóng cửa tất cả những suy nghĩ về cải cách kinh tế và chính trị ở Liên Xô từ năm 1964 đến khi ông ta qua đời năm 1982. Ông ta nhấn mạnh đến cộng sản chuyên chính và kỷ luật đảng. Kết quả đã chứng minh đó là một thảm họa cho Liên Xô. Chủ nghĩa bảo thủ của ông ta chịu trách nhiệm trực tiếp cho sự sụp đổ của Liên Xô sau đó. Có thể hình dung rằng việc ông Xi tái lập kỷ luật đảng và vai trò của nhà nước trong đời sống kinh tế, sẽ có những hậu quả tương tự cho Trung Quốc. Nhưng những gì có thể hiểu được là không thể tránh khỏi. Trung Quốc cũng có một nền kinh tế thị trường mạnh mẽ và một bộ máy quan liêu cần mẫn. Nó có thể tránh chiếc bẫy này.
Tóm lại, những gì ông Pillsbury coi là khiếp sợ không chỉ hợp lý, mà là tự nhiên. Đấy, chả khác gì chiến tranh, Hoa Kỳ có thể làm gì để ngăn chặn nó? Câu trả lời là : không nhiều. Vâng, Mỹ có thể dừng nhập khẩu từ Trung Quốc và cũng cố gắng ngăn chặn tất cả các chuyển giao công nghệ. Những hành động như vậy sẽ đánh vào sự phát triển của Trung Quốc, nhưng họ không có khả năng ngăn chặn nó. Chỉ những sai lầm ngớ ngẩn của Trung Quốc, luôn luôn có thể, là có khả năng làm điều đó.
Đây là một tiếng khóc không phải vì chủ nghĩa thất bại, mà vì chủ nghĩa hiện thực mà chính ông Pillsbury yêu cầu. Trung Quốc có khả năng trở thành cường quốc kinh tế lớn nhất thế giới vì nó vừa lớn vừa có năng lực. Tuy nhiên, ngay cả khi Mỹ không còn là nền kinh tế lớn nhất thế giới trong nhiều thập niên tới, họ vẫn nên giữ lại ba tài sản quan trọng : một nền dân chủ được quản lý bởi pháp luật ; nền kinh tế thị trường tự do; và các đồng minh mạnh về kinh tế. Đây là những nguồn gốc, tương ứng, của sự ngưỡng mộ, năng động và sức mạnh. Thật không may, Mỹ đang coi tất cả như rác. Tổng thống Donald Trump dường như không biết gì về một nền dân chủ tự do là thế nào. Nền kinh tế Mỹ đang dần biến thành chủ nghĩa tư bản cho thuê (Chủ nghĩa tư bản cho thuê là một thuật ngữ hiện được sử dụng để mô tả niềm tin vào thực tiễn kinh tế trong việc độc quyền tiếp cận vào bất kỳ loại tài sản (vật chất, tài chính, trí tuệ, v.v.) nào và thu được lợi nhuận đáng kể, mà không cần đóng góp cho xã hội ) . Mỹ cũng đã trở thành một đồng minh không đáng tin cậy và thậm chí hoàn toàn thù địch - hãy hỏi người Đức.
Cuối cùng có thể là sai lầm lớn nhất của tất cả. Đối với sức mạnh quân sự, Mỹ thực sự chủ yếu dựa vào chính nó. Nhưng trong chính sách kinh tế hoặc nhân quyền, Mỹ thì không. Các đồng minh của Hoa Kỳ mang lại sức nặng cực lớn với các kỷ năng hữu ích của họ (không giống như Nga, đồng minh có sức thuyết phục mạnh mẽ chỉ với Trung Quốc). Hãy xem lãnh vực mậu dịch : Xuất khẩu của Trung Quốc đến với các đồng minh của Hoa Kỳ vượt xa những xuất khẩu của nước này đến một mình Hoa kỳ. Nhiều nước trong số những đồng minh này cũng chia sẻ mối lo ngại của Hoa Kỳ về tiếp cận thị trường, bảo vệ tài sản trí tuệ kém cỏi và yêu cầu của Trung Quốc muốn được coi là một quốc gia đang phát triển. Tuy nhiên, Mỹ đã vứt bỏ đòn bẩy mà các đồng minh có thể đã trao cho họ. Nếu Mỹ thúc đẩy một cuộc đàm phán với Trung Quốc bên trong Tổ chức Thương mại Thế giới về các vấn đề này, thì trong sự hòa hợp với các đồng minh, Mỹ sẽ được hưởng cả đòn bẩy và nền tảng đạo đức cao hơn.
Tất nhiên, đúng là không đủ để Mỹ đánh giá cao các tài nguyên của họ. Họ cũng phải biết phải làm gì với chúng. Đó không phải là biến mình thành kẻ thù chính đáng của người dân Trung Quốc, những người đang mong muốn một cuộc sống tốt đẹp hơn, và vẫn còn ít mơ ước hơn về việc lật đổ hệ thống chính trị của Trung Quốc. Mục đích như vậy là không hợp lý mà cũng không thể đạt được. Đó là duy trì một nền kinh tế thế giới mở và năng động, dựa trên các nguyên tắc thị trường, để bảo vệ quyền tự do ngôn luận và thách thức lạm dụng nhân quyền ở chính Trung Quốc. Nhưng cũng phải công nhận rằng, nếu nhân loại đạt được tiến bộ kinh tế, duy trì hòa bình và bảo vệ cộng đồng toàn cầu, một mức độ hợp tác cao cũng phải tồn tại giữa các siêu cường.
Khi đối phó với Trung Quốc, Mỹ và các đồng minh cần phải đối đầu, cạnh tranh và hợp tác trên nhiều lĩnh vực. Ngày nay, điều này dường như không thể tưởng tượng được. Thay vào đó, chúng ta đang trông thấy một liên minh sụp đổ và mối quan hệ đầy rủi ro giữa Mỹ và Trung Quốc. Không ai trong số này báo trước điều tốt lành cho tương lai của nhân loại. Hãy nhớ rằng: nó có thể tốt hơn rất nhiều.
