Trục EU-Nhật Bản nổi lên để chống lại BRI của Trung Quốc.
Tokyo đang âm thầm xây dựng quan hệ đối tác và liên minh để tăng cường dấu ấn toàn cầu và cắt giảm sự phụ thuộc vào Washington.
WILLIAM PESEK, NGÀY 9 THÁNG 10 NĂM Theo Asia Times
Trần H Sa lược dịch.
Donald Trump bực mình rằng thỏa thuận thương mại của ông với Nhật Bản đã tạo ra rất ít dấu ấn tiêu đề, không thể loại bỏ những rắc rối luận tội ông ra khỏi các trang nhất trên các tờ báo khắp toàn cầu.
Có lẽ đó là bởi vì nhà lãnh đạo Nhật Bản Shinzo Abe đang nhìn thấy giá trị trong việc mở rộng các mối quan hệ của mình vượt ra khỏi Hoa Kỳ của Trump thất thường, để sang bộ sưu tập các nền kinh tế dân chủ vĩ đại khác : Châu Âu.
Tổng thống Mỹ chắc chắn nhận thấy rằng Abe đã ký một thỏa thuận thương mại khổng lồ với Liên minh châu Âu, một hiệp ước có hiệu lực vào tháng 2 này. Kết hợp khu vực thương mại không biên giới lớn nhất thế giới với nền kinh tế lớn thứ ba, đó là hiệp định thương mại tự do lớn nhất thế giới.
Nhưng với nhóm Trump đang chiến đấu vì sinh mạng chính trị của mình, họ có thể đã bỏ lỡ hai chiến thắng gần đây của Abe với EU - những chiến thắng quan trọng.
Một trong số đó liên quan đến một thỏa thuận nới lỏng những hạn chế hậu Fukushima với việc nhập khẩu thực phẩm từ Nhật Bản. Đây không chỉ là một hành động phi thường đối với nông dân Nhật Bản, mà còn là sự thúc đẩy cho thương hiệu Nhật bản, vốn đã bị ảnh hưởng xấu sau chấn động hồi tháng 3 năm 2011, do cuộc khủng hoảng hạt nhân tồi tệ nhất kể từ Chernobyl.
Điều này cho thấy EU đúng là mở đường cho những nước khác bình thường hóa các luồng thương mại của họ với nông sản Nhật Bản.
'Tự do và cởi mở' so với BRI
Chiến thắng thậm chí lớn hơn là một thỏa thuận cơ sở hạ tầng khổng lồ để gia tăng khả năng kết nối giữa châu Á và châu Âu. Nói cách khác: Phản ứng điều đó với Trung Quốc ! Hãy xem xét sự phản công này của Abe với Sáng kiến Vành đai và Con đường khổng lồ của Tập Cận Bình. Bắc Kinh đã sử dụng nó, để thực hiện sự vĩ đại, để xun xoe khắp thế giới.
Trong khi chẳng phải Abe cũng không phải Chủ tịch Ủy ban Châu Âu Jean-Claude Juncker đề cập cụ thể đến Trung Quốc khi ký thỏa thuận gần đây, nền kinh tế lớn nhất châu Á được viết giữa các dòng chữ in đậm.
Trung Quốc có lợi thế đi trước. Nhưng Abe đã khôn ngoan định vị Nhật Bản như là một giải pháp thay thế cơ sở hạ tầng "chất lượng cao". Trung Quốc xứng đáng nổi tiếng với các dự án dưới mức chuẩn và gây ô nhiễm cao đi kèm với các điều kiện ràng buộc rất lớn.
Juncker lặp lại quan điểm nói chuyện của Tokyo khi ông giải thích rằng "sự kết nối phải bền vững về mặt tài chính. Chúng ta phải để lại cho thế hệ tiếp theo một thế giới kết nối nhiều hơn, môi trường trong sạch hơn và không phải là những núi nợ . Đó cũng là một câu hỏi về việc tạo ra mối liên kết giữa tất cả các quốc gia trên thế giới và không đơn thuần phụ thuộc chỉ vào một quốc gia".
Tất nhiên, "một quốc gia" đó, là một quốc gia của chủ tịch Xi. Tuy nhiên, khi Xi làm việc để tái tạo Con đường tơ lụa cũ, Abe định vị Tokyo là một pháo đài của thế giới phát triển với các tuyến thương mại "tự do và rộng mở". Những tuyến đường đó, một cách khôn ngoan, dẫn Nhật Bản đến châu Âu. Các sức mạnh nối Nhật Bản và EU tạo ra một quy mô mà Bắc Kinh không thể bỏ qua.
Và đây là lúc mà Mỹ của Trump đang xây tường.
Abe rào giậu chống lại Washington.
Bạn có thể đặt cược rằng trong cuộc gặp song phương tiếp theo của mình với Abe, vị tổng thống của "nghệ thuật đàm phán" sẽ cố gắng dỗ dành Abe xoay trục mạnh mẽ hơn về phía Mỹ.
Abe sẽ cần phải bước đi cẩn thận, bởi trước lớp vỏ mỏng manh và ngón tay ngứa ngáy kích hoạt Twitter của Trump, ông ta sẽ làm cho Nhật Bản phụ thuộc hoàn toàn vào chiếc ô an ninh của Washington.
Điều đó giải thích, một phần, tại sao chính phủ của Abe tham gia vào một số sáng kiến hợp tác quốc phòng kể từ năm 2017. Điều đó phức tạp đối với Nhật Bản, bởi hiến pháp hòa bình thời hậu chiến của quốc gia. Tuy nhiên, những mối quan hệ như vậy đã được củng cố vào tháng 2 qua "thỏa thuận đối tác chiến lược" với EU, bao gồm các điều khoản cho hợp tác liên quan đến an ninh, bao gồm các cuộc tập trận quân sự tiềm năng.
Với Trump, trong sự hỗn loạn chính trị tại nhà và tiến hành các cuộc chiến tranh thương mại ở khắp mọi nơi, Nhật Bản rất đúng khi hạn chế tiếp xúc với Washington. Tuần trước, Trump đã đánh thuế 25% đối với rượu vang, phô mai, đồ vét và các mặt hàng khác của châu Âu, như một phần do sự tức giận của Mỹ đối với các khoản trợ cấp cho các nhà sản xuất máy bay.
Khi Trump đốt cầu, theo nghĩa đen, Abe sẽ xây dựng chúng với EU. Và, trong quá trình đó, chổ tựa về địa chính trị của Tokyo phù hợp trên toàn cầu.
Tokyo tham gia sân chơi toàn cầu.
Đặc biệt ở các nền kinh tế Đông Nam Á đầy triển vọng như Việt Nam và Myanmar. Các dự án do Tokyo hậu thuẫn cũng đang thúc đẩy đầu tư cơ sở hạ tầng từ Indonesia đến Malaysia, đến Philippines sang Thái Lan. Tính đến tháng 6, Fitch Solutions đã đưa ra số tiền trị giá khoảng 367 tỷ đô la Mỹ, vào các dự án trong một khu vực bị tràn ngập với sự phóng túng của Vành đai và Con đường.
Châu Phi cũng vậy. Vào tháng 8, chính phủ của Abe đã đưa ra kế hoạch đầu tư 20 tỷ đô la vào lục địa này trong ba năm tới. Mặc dù ít hơn đáng kể so với 60 tỷ đô la mà Trung Quốc đang bơm vào châu Phi, nhưng điều đó cho thấy tham vọng của Nhật Bản đang gia tăng. Nó sẽ giúp thu hẹp khoảng cách tài chính của châu Phi và mở đường cho các công ty Nhật Bản khai thác sự tăng trưởng nhanh chóng của khu vực. Ví dụ, Toyota Motor, đang xây dựng một nhà máy khổng lồ ở Bờ Biển Ngà.
Điều này cũng đi với châu Âu. Trung Quốc tuyên bố thương mại của mình với khoảng 130 quốc gia, qua đó đã ký kết với sức mạnh tàn phá hàng đầu là Vành đai và Con đường 5 nghìn tỷ đô la Mỹ. Đầu tư trực tiếp ra nước ngoài của Bắc Kinh liên quan đến dự án hàng đầu 60 tỷ USD. Tài sản "sức mạnh mềm" Bắc Kinh được hưởng, trở thành đứng đầu ở Brussels.
EU cung cấp hàng tỷ đô la tài trợ, cho vay và các loại hỗ trợ phát triển khác. Tuy nhiên, nó thiếu quy mô hoặc vung tiền như tham vọng của Xi để tăng dấu ấn toàn cầu của Trung Quốc. Như một quan chức cấp cao của EU nói với tờ Thời báo Nhật Bản vào tháng trước: "Trung Quốc đã đánh thức chúng tôi để nhận ra rằng có một cái gì đó chúng tôi đã làm nhưng họ đang sử dụng nó cho các mục tiêu địa chính trị của họ".
Những mục tiêu đó cũng khiến các quan chức từ Tokyo đến Jakarta lo lắng. Các chính phủ lo ngại rằng một số "bánh ít trao đi bánh mì trao lại" liên quan đến các lợi ích quân sự. Ví dụ, các hàng xóm lo lắng rằng Campuchia có thể cho phép Xi xây dựng căn cứ hải quân. Điều đó cũng xảy ra đối với các đảo đá san hô nằm quanh Biển Đông mà Bắc Kinh đang sử dụng để xây dựng sân bay.
Nhật Bản nhìn thấy những lợi thế chiến lược trong việc kéo EU hướng đông. Hiện tại, EU và châu Á thực hiện gần 1,8 nghìn tỷ đô la thương mại hàng năm và tạo ra khoảng 60% GDP của thế giới. Trong khi đó, theo ước tính, châu Á sẽ cần khoảng 1,4 nghìn tỷ đô la cho các dự án cơ sở hạ tầng để duy trì tăng trưởng và tỷ lệ năng suất hợp lý.
Sức mạnh tiền mặt và kinh tế của châu Âu dễ dàng giúp làm giảm lợi thế của các dự án độc quyền của Trung Quốc. Hay như Abe nói: "Đó là một con đường hay một cảng duy nhất, khi EU và Nhật Bản thực hiện một cái gì đó, chúng ta có thể xây dựng kết nối bền vững, dựa trên các quy tắc từ Ấn Độ-Thái Bình Dương đến Tây Balkan và Châu Phi".
Nhật Bản và EU cũng có thể khai thác kỷ nguyên Trump, khi mà nước Mỹ hướng nội và không thích phát triển tài chính. Điều đó cung cấp không gian rộng hơn cho các quan chức từ Brussels đến Tokyo xâm nhập khắp nơi.
Trong bạch thư quốc phòng hàng năm được phát hành vào tháng trước, chính phủ của Abe cảnh báo rằng "Trung Quốc đã đơn phương, cưỡng chế khi tham gia vào các nỗ lực nhằm thay đổi hiện trạng dựa trên các khẳng định của riêng mình không phù hợp với trật tự quốc tế hiện có".
Cách duy nhất để chống lại ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc là gặp chính phủ của Xi trên sân chơi. Abe đang làm điều đó theo những cách mở rộng không chỉ các liên minh của Nhật Bản, mà cả dấu chân toàn cầu của nó.
Và đó là vấn đề về thời gian.
