Trung Quốc có hai con đường dẫn đến sự thống trị toàn cầu.
Và rất nhiều người đang xem liệu Washington có thể tìm ra chiến lược mà Bắc Kinh đã chọn hay không.
Hal Brand và Jake Sullivan … ngày 22 tháng 5 năm 2020.Theo Foreign Policy
Trần H Sa lược dịch.
Trung Quốc của Tập Cận Bình đang thể hiện tham vọng siêu cường. Chỉ một vài năm trước đây, nhiều nhà quan sát Mỹ vẫn hy vọng rằng Trung Quốc sẽ đành chấp nhận bản thân đóng vai trò hỗ trợ trong trật tự quốc tế tự do, hoặc sẽ đặt ra - nhiều nhất - là một thách thức đối với ảnh hưởng của Hoa Kỳ ở Tây Thái Bình Dương. Sự hiểu biết thông thường là rằng Trung Quốc sẽ tìm kiếm một vai trò khu vực mở rộng - và một vai trò của Hoa Kỳ bị hạn chế - nhưng sẽ bảo vệ tương lai xa trước bất kỳ tham vọng toàn cầu nào. Tuy nhiên, bây giờ, những dấu hiệu cho thấy Trung Quốc đang gài số tranh giành vai trò lãnh đạo toàn cầu của Hoa kỳ, là không thể nhầm lẫn, và chúng có mặt khắp nơi.
Có chương trình đóng tàu hải quân, qua đó đưa những con tàu ra biển trong giai đoạn 2014-2018 nhiều hơn so với tổng số tàu trong hải quân Đức, Ấn Độ, Tây Ban Nha và Anh cộng lại. Có nổ lực của Bắc Kinh để thống trị các ngành công nghiệp công nghệ cao mà sẽ quyết định sự phân phối sức mạnh kinh tế, và sức mạnh quân sự trong tương lai. Có chiến dịch kiểm soát các tuyến đường thủy quan trọng ngoài khơi Trung Quốc, cũng như các kế hoạch được báo cáo là để tạo ra một chuỗi các căn cứ và các cơ sở hậu cần ở tiền phương xa hơn. Có những nỗ lực có hệ thống để tinh chỉnh các phương pháp chuyển đổi ảnh hưởng kinh tế thành cưỡng bức kinh tế trên khắp châu Á-Thái Bình Dương và xa hơn thế nữa.
Đặc biệt là, có một thực tế mà ở đó một quốc gia trước đây đã ngụy trang tham vọng của nó, bây giờ khẳng định chúng một cách công khai. Trung Quốc đã bước vào một "kỷ nguyên mới", mà Xi đã công bố vào năm 2017, và phải "nắm giữ vũ đài trung tâm trên thế giới". Hai năm sau, Xi sử dụng ý tưởng về một "tân Vạn lý Trường chinh" để mô tả mối quan hệ đang tồi tệ của Trung Quốc với Washington. Thậm chí những cú sốc chiến lược có nguồn gốc từ bên trong Trung Quốc cũng trở thành biểu hiện cho khát vọng địa chính trị của Bắc Kinh : bằng chứng là cách mà chính quyền Xi đã tìm cách biến khủng hoảng coronavirus trở nên tồi tệ bởi chủ nghĩa độc đoán của chính họ, thành cơ hội để phóng chiếu ảnh hưởng của Trung Quốc và mô hình thị trường Trung Quốc ra nước ngoài .
Ý định chính xác của các chế độ tối tăm, độc đoán rất khó để phân biệt. Và những tuyên bố dứt khoát về ý định thù địch hàm chứa nguy hiểm, bởi vì chúng có thể dẫn đến chủ thuyết cam chịu số phận và những lời tiên tri tự ứng nghiệm. Hai chúng tôi có các cách suy diễn khác nhau về việc liệu mối quan hệ Hoa Kỳ-Trung Quốc vốn ổn định, mang tính xây dựng có còn khả thi nữa hay không ? Nhưng nó đòi hỏi một mức độ cố ý làm ngơ không hỏi liệu Trung Quốc có thực sự đang tìm kiếm (hoặc chắc chắn sẽ tìm kiếm) để tự thành lập như là cường quốc hàng đầu thế giới hay không, và làm thế nào để nó đạt được mục tiêu đó. Các kiến trúc sư trong chiến lược Trung quốc của Mỹ, cho dù họ xuề xòa do bản năng hay đương đầu đi chăng nữa, có lẻ họ phải đối mặt với vấn đề này một cách thẳng thắn.
Nếu trạng thái siêu cường thực sự là điểm đến mong muốn của Trung Quốc, có hai con đường mà họ cần cố gắng để đến được đó. Thứ nhất là điều mà một chiến lược gia người Mỹ cho đến nay đã nhấn mạnh (đến mức ông ấy thừa nhận tham vọng toàn cầu của Trung Quốc). Con đường này chạy qua khu vực quê hương của Trung Quốc, đặc biệt là Tây Thái Bình Dương. Nó tập trung vào việc xây dựng tính ưu việt của khu vực như một bàn đạp cho sức mạnh toàn cầu, và nó trông khá quen thuộc với con đường mà chính Hoa Kỳ đã từng đi. Con đường thứ hai thì rất khác bởi vì nó dường như bất chấp các quy luật lịch sử của chiến lược và địa chính trị. Cách tiếp cận này ít tập trung vào việc xây dựng vị thế sức mạnh không thể bị tấn công ở Tây Thái Bình Dương, như hệ thống liên minh của Hoa Kỳ đã có từ lâu, và Trung Quốc sẽ hiện diện lực lượng trong khu vực đó bằng cách phát triển ảnh hưởng kinh tế, ngoại giao và chính trị của Trung Quốc trên phạm vi toàn cầu.
Câu hỏi về con đường nào mà Trung Quốc nên đi là một vấn đề cấp bách đối với các chiến lược gia ở Bắc Kinh, những người sẽ phải đối mặt với những quyết định khó khăn để đầu tư vào - và những gì phải chiến đấu, để tránh nó - trong những năm tới. Và câu hỏi Trung Quốc sẽ đi con đường nào có ý nghĩa sâu sắc đối với các chiến lược gia người Mỹ - và cuối cùng, là phần còn lại của thế giới.
Những hiểu biết thông thường mới nổi cho rằng Trung Quốc sẽ cố gắng thiết lập ảnh hưởng toàn cầu bằng cách thiết lập quyền bá chủ khu vực trước tiên. Điều này không có nghĩa là chiếm đóng cụ thể các nước láng giềng (ngoại trừ tiềm năng là Đài Loan), như Liên Xô đã làm trong Chiến tranh Lạnh. Nhưng điều đó có nghĩa là Bắc Kinh phải biến mình thành tay chơi thống trị ở Tây Thái Bình Dương, vượt khỏi chuỗi đảo đầu tiên (chạy từ Nhật Bản đến Đài Loan đến Philippines) và xa hơn thế nữa; nó phải có quyền bác bỏ có hiệu quả đối với các lựa chọn kinh tế và an ninh của các nước láng giềng; nó phải phá vỡ các liên minh của Mỹ trong khu vực và đẩy các lực lượng quân sự của Hoa Kỳ ngày càng ̣đi ra xa khỏi bờ biển Trung Quốc. Nếu Trung Quốc không thể làm được điều này, họ sẽ không bao giờ có được một cơ sở khu vực an toàn, để từ đó phóng chiếu quyền lực trên toàn cầu. Nó sẽ phải đối đầu với những thách thức an ninh dai dẳng dọc theo ngoại vi hàng hải dễ bị tổn thương của nó; nó sẽ phải tập trung năng lượng và tài sản quân sự vào phòng thủ chứ không phải là tấn công. Và chừng nào mà Washington còn giữ được vị thế quân sự mạnh mẽ dọc theo chuỗi đảo đầu tiên, thì các cường quốc khu vực - từ Việt Nam đến Đài Loan đến Nhật Bản - sẽ cố gắng chống lại sự trổi dậy của Trung Quốc chứ không phải là thích nghi với nó. Nói một cách đơn giản, Trung Quốc không thể là một cường quốc toàn cầu thực sự, nếu nước này vẫn bị bao vây bởi các đồng minh và đối tác an ninh của Hoa Kỳ, các căn cứ quân sự và các tiền đồn khác của Mỹ - một siêu cường đối địch.
Một lý do để kịch bản này có vẻ hợp lý với người Mỹ là nó rất giống với con đường ưu việt của họ. Ngay từ những ngày đầu của nền Cộng hòa, các quan chức Hoa Kỳ đã hiểu rằng Washington khó có thể hình dung được Mỹ sẽ đóng vai trò chính trong các vấn đề toàn cầu, cho đến khi nó phát triển được một mức độ chiến lược bất khả xâm phạm ở Bắc Mỹ và rộng lớn hơn ở Tây bán cầu. Đây là logic chiến lược mà đã kết nối nhiều thành phần của một chiến dịch kéo dài hàng thập kỷ, để đuổi các đối thủ châu Âu ra khỏi bán cầu, từ Học thuyết Monroe vào những năm 1820 thông qua việc phá vỡ quyền lực của Tây Ban Nha ở vùng Caribbean trong Chiến tranh 1898. Ý tưởng tương tự đã củng cố những nỗ lực đáng giá tầm thế kỷ - một vài người trong số họ mơ hồ về mặt đạo đức và thậm chí có người không quá chắc chắn - rằng nên để cho người châu Âu tái lập một chỗ đứng trong khu vực, từ Roosevelt Corollary vào năm 1904, thông qua cuộc chiến nửa kín nửa hở của chính quyền Reagan chống lại Sandinista của Nicaragua, được liên kết với Cuba và Liên Xô, vào những năm 1980.
Một ủy ban lưỡng đảng đã tuyên bố rõ ràng trong Chiến tranh Lạnh rằng, sức mạnh toàn cầu của Mỹ có mối liên hệ mật thiết với vị thế thống trị trong khu vực. "Khả năng của Hoa Kỳ nhằm duy trì sự cân bằng quyền lực có thể chấp nhận được trên bối cảnh toàn cầu, với cái giá phải trả có thể quản lý được, phụ thuộc vào sự an toàn vốn có của biên giới trên đất liền của nó", Ủy ban tuyên bố. Nếu Mỹ phải "bảo vệ chống lại các mối đe dọa an ninh gần biên giới của mình, thì Mỹ sẽ phải gánh một gánh nặng quốc phòng vĩnh viễn gia tăng … và kết quả là phải cắt giảm các cam kết quan trọng ở những nơi khác trên thế giới."
Chắc chắn có những dấu hiệu cho thấy Trung Quốc đã thấm nhuần logic này, bởi vì nhiều chính sách của họ dường như được tính toán để thiết lập tính ưu việt trong khu vực. Bắc Kinh đã đầu tư rất nhiều vào các lực lượng phòng không tiên tiến, tàu ngầm không gây tiếng ồn, tên lửa chống hạm và các khả năng cần thiết khác trong chống tiếp cận / khắc chế khu vực để ngăn tàu và máy bay Mỹ tránh xa bờ biển của nó, hầu có thể tự do ra tay đối phó với láng giềng của nó. Bắc Kinh đã tập trung vào việc biến Biển Đông và Biển Hoa Đông thành cái hồ của Trung Quốc - vì nhiều lý do cơ bản tương tự, mọi người hãy liên tưởng rằng, Hoa Kỳ cũng đã quyết tâm như vậy để loại bỏ các đối thủ của mình ra khỏi vùng biển Caribbean.
Tương tự như vậy, Trung Quốc sử dụng một sự pha trộn xúi giục, ép buộc và thao túng chính trị, trong nỗ lực làm suy yếu mối quan hệ của Mỹ với các đối tác quân sự và các đồng minh hiệp ước của Hoa Kỳ. Các quan chức Trung Quốc đã thúc đẩy ý tưởng "Châu Á dành cho người Á châu" - một sự ám chỉ không cần che giấu ý tưởng rằng, khu vực nên giải quyết công việc của nó mà không cần sự can thiệp của Hoa Kỳ. Khi Xi và các cố vấn của ông ta tiết lộ khái niệm "Mô hình mới trong quan hệ nước lớn", đề xuất cốt lõi của nó là, Hoa Kỳ và Trung Quốc có thể cùng tồn tại nếu mỗi quốc gia ở mỗi phía Thái Bình Dương.
Cuối cùng, Quân đội Giải phóng Nhân dân đã không giấu giếm sự thật rằng, họ đang xây dựng các khả năng cung cấp sức mạnh quân sự cần thiết để khuất phục Đài Loan, một sự phát triển mà sẽ nâng cao sự cân bằng quyền lực trong khu vực chỉ một sớm một chiều, và đặt phần còn lại từ các cam kết của Mỹ ở Tây Thái Bình Dương đi vào nghi vấn. Một số nhà phân tích tin rằng một cuộc chiến tranh giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc tại Eo biển Đài Loan sẽ là - hoặc bây giờ hoặc trong một vài năm nữa - về cơ bản, đó là một vấn đề chưa ngã ngủ. Tất cả các chính sách này đều biểu hiện sự bất an cơ bản, với sự gần gũi về phương diện không gian trong chiến lược của Mỹ với Trung Quốc. Và, tất nhiên, tất cả đều phù hợp cho sự thống trị khu vực với mục tiêu hẹp hơn. Nhưng chúng cũng phù hợp với những gì mà người ta nhìn thấy trước, nếu Bắc Kinh cố gắng bắt chước con đường của Mỹ để đi đến quyền lực toàn cầu.
Tuy nhiên, có những lý do để tự hỏi, liệu đây có thực sự là con đường mà Trung Quốc sẽ đi hay không, nếu thực tế nó tìm kiếm vị thế siêu cường toàn cầu. Trong các vấn đề quốc tế, luôn có sự nguy hiểm to lớn trong hình ảnh phản chiếu - khi giả định rằng kẻ thù nhìn thế giới giống như cách chúng ta nhìn, hoặc sẽ cố gắng tái tạo trải nghiệm của chính chúng ta. Cụ thể đây là trường hợp như vậy, bởi vì bây giờ phải rõ ràng với Bắc Kinh rằng, Trung Quốc sẽ khó khăn hơn nhiều để khuất phục khu vực ngoại vi của nó so với Hoa Kỳ đã làm.
Hoa Kỳ không bao giờ phải đối mặt với Nhật Bản - một cường quốc khu vực quan trọng, liên minh với một cường quốc thậm chí mạnh hơn nó - ở bán cầu của chính họ, và chuyện Trung quốc muốn vượt ra khỏi chuỗi đảo đầu tiên, có nghĩa là phải vượt qua khỏi Nhật Bản. Mỹ không bao giờ phải đối phó với một số đối thủ - Ấn Độ, Việt Nam, Indonesia và nhiều đối thủ khác - đang đối đầu với Trung Quốc dọc theo các vùng ngoại vi lãnh thổ và ngoại vi hàng hải của Trung quốc. Hoa kỳ không bao giờ phải đối mặt với một siêu cường mà Hoa Kỳ coi là thách thức lớn nhất của nó, ngược lại đối tượng bị thách thức đó chỉ xem nó như là một điều khó chịu, hoặc là một đối thủ nhỏ hơn cần được xoa dịu, để bảo đảm nó hỗ trợ chống lại các mối đe dọa cấp bách hơn. Cái giá phải trả cho các rủi ro thống trị khu vực, tập trung vào cạnh tranh chiến lược trong một thách thức mà Hoa Kỳ thường xuất sắc hơn - với chiến thắng trong các cuộc cạnh tranh quân sự cao cấp, công nghệ cao - cái giá đó đơn giản là đẩy các nước láng giềng Trung Quốc vào vòng tay của Washington thêm nữa. Trên thực tế, cho đến nay, các nỗ lực quyến rũ và cưỡng bức của Bắc Kinh đã thành công một phần trong việc thay đổi định hướng địa chính trị của Philippines và Thái Lan, nhưng chúng đã phản tác dụng với Úc và Nhật Bản. Nói tóm lại, Bắc Kinh khó có thể thành công khi đi theo con đường khu vực để đi tới cường quốc toàn cầu - điều này đặt ra câu hỏi liệu có thể có con đường thứ hai để Trung Quốc lãnh đạo toàn cầu hay không.
Điều gì sẽ xảy ra nếu, thay vì tập trung vào quyền bá chủ khu vực thì trước tiên chuyển sang xem xét quyền bá chủ toàn cầu, Trung Quốc tiếp cận mọi thứ theo cách khác? Con đường thứ hai này sẽ dẫn Trung Quốc đi về phía tây của nó nhiều hơn là về phía đông, để phục vụ xây dựng trật tự kinh tế và an ninh mới do Trung Quốc lãnh đạo trên khắp lục địa Á-Âu và Ấn Độ Dương, đồng thời thiết lập tính trung tâm của Trung Quốc trong các thể chế toàn cầu. Theo cách tiếp cận này, Trung Quốc sẽ miễn cưỡng chấp nhận rằng họ không thể buộc Hoa Kỳ ra khỏi Châu Á hoặc đẩy Hải quân Hoa Kỳ ra khỏi chuỗi đảo đầu tiên của Tây Thái Bình Dương, ít nhất là trong tương lai gần. Thay vào đó, nó sẽ tập trung ngày càng nhiều vào việc định hình các quy tắc kinh tế, tiêu chuẩn công nghệ và thể chế chính trị đi theo lợi thế và hình ảnh của nó.
Giả thiết trung tâm của cách tiếp cận thay thế này là sức mạnh kinh tế và công nghệ, về cơ bản quan trọng hơn sức mạnh quân sự truyền thống trong việc thiết lập sự lãnh đạo toàn cầu, và một ảnh hưởng trên phạm vi vật lý ở Đông Á không phải là điều kiện tiên quyết cần thiết để duy trì sự lãnh đạo như vậy. Theo logic này, Trung Quốc chỉ đơn giản là có thể tiếp tục quản lý một sự cân bằng quân sự ở Tây Thái Bình Dương - trông nom ngoại vi trực tiếp của nó và đặc biệt là các yêu sách lãnh thổ của nó thông qua học thuyết chống tiếp cận / khắc chế khu vực, và từ từ thay đổi mối tương quan lực lượng theo cách nó muốn - trong khi theo đuổi sự thống trị toàn cầu thông qua các hình thức sức mạnh khác.
Ở đây, Bắc Kinh sẽ xem xét một biến thể khác từ sự tương đồng với Hoa Kỳ. Sự lãnh đạo trật tự quốc tế của Hoa Kỳ xuất hiện sau Thế chiến II và được củng cố sau khi Chiến tranh Lạnh kết thúc dựa trên ít nhất ba yếu tố quan trọng. Thứ nhất, khả năng chuyển đổi sức mạnh kinh tế thành ảnh hưởng chính trị. Thứ hai, duy trì một lợi thế đổi mới so với phần còn lại của thế giới. Và thứ ba, khả năng định hình các thể chế quốc tế quan trọng và thiết lập các quy tắc chủ chốt trong hành vi của toàn cầu. Khi đi trên con đường thứ hai này, Trung Quốc sẽ tìm cách sao chép những yếu tố này.
Điều này sẽ bắt đầu với tham vọng Sáng kiến Vành đai và Con đường đang mở rộng trên khắp lục địa Âu Á và Châu Phi. Xây dựng và tài trợ cơ sở hạ tầng vật chất, đặt Trung Quốc vào trung tâm của một mạng lưới liên kết thương mại và kinh tế, trải dài trên nhiều châu lục. Và thành phần kỹ thuật số của nỗ lực, Con đường tơ lụa kỹ thuật số, đã thúc đẩy mục tiêu đã nêu của Trung Quốc từ Đại hội Đảng 2017 để trở thành một "siêu cường không gian mạng", bằng cách triển khai các công nghệ nền tảng của Trung Quốc, thúc đẩy việc thiết lập tiêu chuẩn trong các cơ quan quốc tế, và bảo đảm lâu dài lợi thế thương mại cho các công ty Trung Quốc. (Có nhiều dấu hiệu cho thấy Trung Quốc thậm chí đang sử dụng sự khởi đầu của mình trong việc phục hồi từ coronavirus để thúc đẩy chương trình nghị sự này bằng cách tuyên bố thị phần bổ sung trong các ngành công nghiệp chủ chốt, nơi các đối thủ cạnh tranh tạm thời bị thua kém.) Kết hợp chính sách kinh tế đối ngoại quyết đoán với đầu tư nội địa khổng lồ vào đổi mới theo định hướng nhà nước, Trung Quốc có thể nổi lên như một tay chơi hàng đầu trong các công nghệ nền tảng, từ trí tuệ nhân tạo đến điện toán lượng tử, đến công nghệ sinh học.
Khi Trung Quốc xây dựng sức mạnh kinh tế thông qua những nỗ lực này, họ sẽ tăng cường khả năng chuyển đổi sức mạnh đó thành ảnh hưởng địa chính trị. Evan Feigenbaum đã xác định nhiều loại đòn bẩy mà Trung Quốc có thể sử dụng để "ổn định các ưu tiên chính trị và kinh tế của nó", sắp xếp theo thứ tự từ tiềm ẩn và thụ động đến chủ động và cưỡng chế. Ông ấy đánh giá rằng Bắc Kinh sẽ tiếp tục tinh chỉnh một chiến lược "hỗn hợp và phù hợp", qua đó triển khai đầy đủ các công cụ này trong các cuộc xung đột với sự bày binh bố trận khác nhau cho các quốc gia khác nhau, từ Hàn Quốc đến Mông Cổ đến Na Uy. Cuối cùng, Trung Quốc cũng có thể thích nghi với sự leo thang bằng một chiếc thang có hệ thống hơn để tạo ra kết quả ưa thích.
Và giống như Hoa Kỳ xây dựng các thể chế hậu chiến quan trọng trong hình ảnh chính trị của mình, con đường thứ hai này sẽ dẫn Trung Quốc đến việc định hình lại các chuẩn mực chính trị trung tâm của trật tự quốc tế. Một số nghiên cứu đã ghi nhận nổ lực gây áp lực của Bắc Kinh để đạt được mục tiêu thông qua hệ thống Liên hiệp quốc, để vừa bảo vệ chặt chẻ yêu sách hợp tình hợp lý của Trung Quốc (phủ nhận vị thế Đài Loan tại Liên Hợp Quốc, ngăn chặn chỉ trích Trung Quốc) vừa củng cố một hệ thống các giá trị mà trong đó chủ quyền quốc gia vượt qua quyền con người. Và cụm từ "Sức mạnh sắc bén" hiện nay đã trở nên phổ biến để mô tả những nỗ lực khuất phục nước khác của Trung Quốc nhằm ảnh hưởng đến các bài diễn văn chính trị ở các nước dân chủ bao gồm Úc, Hungary và Zambia. Bắc Kinh cũng đang nhanh chóng tăng cường sức mạnh ngoại giao của nó, vượt qua Hoa Kỳ về số lượng các chức vụ ngoại giao trên khắp thế giới và liên tục mở rộng ảnh hưởng của nó trong tài chính đa phương, khí hậu toàn cầu, các tổ chức thương mại và các cơ quan thiết lập quy tắc quan trọng khác. Tarun Chhabra của viện nghiên cứu Brookings quan sát một cách thông minh rằng cách tiếp cận tư tưởng Bắc Kinh có thể linh hoạt, nhưng hiệu quả tích lũy của nó là mở rộng không gian cho chủ nghĩa độc đoán và hạn chế không gian cho sự minh bạch và trách nhiệm dân chủ.
Dĩ nhiên, một định hướng quan trọng khác ở sự lãnh đạo của Hoa Kỳ trong thời kỳ hậu chiến và sau Chiến tranh Lạnh là một hệ thống liên minh mạnh mẽ và kiên cường. Điều này ít có sẵn như là một tài sản cho Bắc Kinh. Tuy nhiên, các nhà lãnh đạo Trung Quốc đã bắt đầu thiết lập một mạng lưới tiềm năng cho các căn cứ quân sự bên ngoài bờ biển Trung Quốc, bắt đầu từ Djibouti. Và để bù đắp cho thiếu hụt liên minh của riêng mình, Trung Quốc đã thực hiện chiến lược làm suy yếu và chia rẽ cấu trúc liên minh của phương Tây, nuôi dưỡng các quốc gia Đông Âu và xé rách mối ràng buộc giữa Hoa Kỳ và các đồng minh châu Á.
Tất cả những nỗ lực này đến vào thời điểm Hoa Kỳ rút lui khỏi vai trò truyền thống như là người bảo đảm trật tự. Và đó có thể là thành phần quan trọng nhất trong mọi thứ.
Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump tiếp tục nhấn mạnh vào các khoản đầu tư quân sự và an ninh truyền thống, mang lại cho Hoa Kỳ khả năng duy trì vai trò cường quốc thực sự, thường trú ở châu Á. Nhưng ông ấy đã tỏ ra ít quan tâm hơn trong việc đáp ứng các thách thức toàn cầu do Trung quốc đặt ra - ít nhất là theo một cách mạch lạc. Cho đến nay, phản ứng của Mỹ đối với coronavirus đã trở thành biểu tượng đáng buồn, kết hợp những nỗ lực vụng về để nhắc nhở thế giới rằng virus có nguồn gốc từ Trung Quốc, với phản ứng lạc lõng ở trong nước và sự vắng mặt tương đối của sự lãnh đạo quốc tế mà đã thành nguyên tắc, vốn là quảng cáo tốt nhất mang tính truyền thống cho sự ưu việt của Hoa Kỳ. Trong quá khứ, người ta có thể đã nhìn thấy Hoa Kỳ dẫn đầu các nỗ lực quốc tế để phối hợp kích thích kinh tế và các biện pháp y tế công cộng toàn cầu; người ta chắc chắn sẽ không ngờ rằng chính phủ liên bang phải thất bại nặng nề trong việc tạo ra một phản ứng trên toàn quốc và thất bại trong việc phổ biến thông tin đúng đắn. Đối với tất cả các cuộc thảo luận về cạnh tranh siêu cường, một kịch bản hợp lý là Trung Quốc dần dần lấp đầy khoảng trống mà Hoa Kỳ để lại, và phần còn lại của thế giới thích nghi với một thế giới mà ở đó quyền lực của Trung Quốc ngày càng phát triển, trong trường hợp không có bất kỳ sự thay thế khả thi nào.
Tất nhiên, dường như không có khả năng rằng một Trung Quốc trội hơn hẳn toàn bộ, sẽ mãi mãi chấp nhận Hoa Kỳ là cường quốc thống trị ở ngoại vi hàng hải của nó. Mà đó có thể là việc vươn lên lãnh đạo toàn cầu vì đơn giản chỉ bằng cách vượt hơn hẳn vị thế của Hoa Kỳ ở Tây Thái Bình Dương - Trung Quốc đã thể hiện điều đó thông qua việc tích lũy ảnh hưởng kinh tế và ngoại giao thay vì thông qua áp lực chính trị - quân sự hoặc đối đầu.
Đúng hơn là, con đường này cũng có vấn đề của nó. Trung Quốc cũng có thể có ít khả năng cung cấp hàng hóa công cộng toàn cầu hơn so với Hoa Kỳ, bởi vì nó vừa kém mạnh mẽ hơn vừa bởi vì hệ thống chính trị độc đoán của nó làm cho việc thực thi vai trò lãnh đạo của nó tương đối khó minh bạch hơn, khó tích cực hơn, điều mà sự ưu việt của Hoa Kỳ đã biểu lộ những phẩm chất đặc sắc. Cuộc khủng hoảng coronavirus cắt giảm cả hai cách trong vấn đề này. Phản ứng chậm chạp của Mỹ chắc chắn đã làm dấy lên mối lo ngại toàn cầu về năng lực và độ tin cậy của Mỹ, tuy nhiên nó cũng cho thấy Trung Quốc có thể đã cư xử thiếu trách nhiệm và chướng tai gai mắt như thế nào - từ việc che đậy sự bùng phát ban đầu theo cách khuyến khích lan truyền virus khắp toàn cầu, đến việc dựng lên một câu chuyện ngớ ngẩn về cách thức Virus có nguồn gốc từ Hoa Kỳ để bán các bộ xét nghiệm hỏng hóc cho các quốc gia có nhu cầu nghiêm trọng. Các chính phủ ở các nước châu Âu quan trọng như Đức đã cảm thấy mệt mỏi với các hoạt động thương mại trấn lột của Bắc Kinh, những nỗ lực thống trị các ngành công nghiệp chính và mong muốn đàn áp tự do ngôn luận của Trung quốc trong thế giới dân chủ, bằng cách bịt miệng những chỉ trích về các hoạt động nhân quyền của nó. Khi giải thích những mặt tối hơn của mô hình Trung Quốc, cuộc khủng hoảng coronavirus cũng có thể khuyến khích sự kháng cự lớn hơn đối với tham vọng toàn cầu của Bắc Kinh.
Cuối cùng, có một rào cản về ý thức hệ đối với sự lãnh đạo của Trung Quốc. Căng thẳng xung quanh sự trổi dậy của Trung Quốc không chỉ đơn giản là kết quả của xung đột lợi ích kinh tế và địa chính trị. Chúng cũng phản ánh một sự ngờ vực sâu sắc hơn, cố hữu hơn, thường gây rắc rối cho mối quan hệ giữa các chính phủ dân chủ và chế độ độc tài chuyên chế. Hố sâu ngăn cách này giữa các giá trị chính trị của Bắc Kinh và giá trị của các nền dân chủ thế giới, có nghĩa là nhiều quốc gia ở châu Âu và bên ngoài châu Âu bắt đầu từ một quan điểm không hài lòng về vai trò ngày càng tăng của Trung Quốc trong các vấn đề toàn cầu. Nhưng điều này không có nghĩa là Bắc Kinh sẽ dừng lại những cố gắng để đi theo con đường này - mà dường như ngày càng phát triển rộng rãi và mời gọi hơn, khi Hoa Kỳ tách riêng khỏi các mối quan hệ và làm suy yếu uy tín của họ.
Bất kỳ phân tích nào về " hai con đường" đều phải đối mặt với câu hỏi rõ ràng : Điều gì xảy ra nếu nó đi trên cả hai con đường - hoặc chẳng có con đường nào ? Trong thực tế, chiến lược của Trung Quốc hiện đang có vẻ kết hợp các yếu tố của cả hai cách tiếp cận. Cho đến nay, Bắc Kinh đã tích lũy các phương tiện và tìm kiếm ảnh hưởng địa chính trị để đối đầu với Hoa Kỳ ở Tây Thái Bình Dương, cũng như tự định vị cho một thách thức toàn cầu rộng lớn hơn. Cuối cùng thì hoàn toàn có khả năng Bắc Kinh sẽ không đi trên một trong hai con đường một cách thành công, nếu nền kinh tế hoặc hệ thống chính trị của nó đi loạng choạng hoặc các đối thủ cạnh tranh phản ứng có hiệu quả.
Tuy nhiên, dù bằng cách nào, việc đưa ra các tùy chọn của Bắc Kinh vẫn là một bài tập hữu ích vì ba lý do.
Thứ nhất, nó giúp đóng khung các lựa chọn chiến lược và những đánh đổi mà Trung Quốc sẽ phải đối mặt trong những năm tới. Các nguồn lực của Trung Quốc thường có vẻ rất lớn, nhưng dù sao chúng cũng hữu hạn: Một đô la chi cho tên lửa diệt tàu sân bay hoặc tàu ngầm tấn công không gây tiếng ồn thì không thể được chi cho một dự án cơ sở hạ tầng ở Pakistan hoặc châu Âu. Sự chú ý và vốn liếng chính trị của các nhà lãnh đạo hàng đầu Trung Quốc cũng bị hạn chế. Một quốc gia đang nổi lên mà phải đối mặt với các đối thủ đáng gờm, và vẫn phải đối đầu với những khó khăn nội bộ gây thoái chí, việc tìm kiếm lãnh đạo toàn cầu có thể gây ra rất nhiều thách thức địa chính trị và địa kinh tế buộc phải đòi hỏi quá nhiều các nguồn lực của nó, hoặc làm giảm tác động của những nỗ lực của nó. Do đó, hết sức hợp lý là việc tìm ra con đường bá quyền nào chỉ sẽ là sự hứa hẹn hơn là mối bận tâm nhất quán thực sự của các nhà hoạch định Trung Quốc - và của không ít các quan chức Hoa Kỳ, những người phải xác định phản ứng của Washington.
Thứ hai, bài tập này giúp làm rõ thách thức chiến lược mà Hoa Kỳ phải đối đầu. Một số nhà phân tích quốc phòng hàng đầu của Hoa Kỳ đã lập luận rằng nếu Bắc Kinh không giành chiến thắng trong cuộc cạnh tranh quân sự dọc theo ngoại vi hàng hải của họ, họ không thể cạnh tranh với Hoa Kỳ trên toàn cầu. Phân tích này đặt ra một khoản phí tổn cao cho việc Hoa Kỳ thực hiện các khoản đầu tư quân sự và theo đuổi các đổi mới công nghệ và hoạt động cần thiết, để củng cố sự cân bằng quyền lực ở Eo biển Đài Loan và các điểm nóng khác trong khu vực đã bắt đầu bộc phát.
Những khoản đầu tư và đổi mới này thực sự quan trọng. Tuy nhiên, phân tích của chúng tôi làm tăng khả năng mà Hoa Kỳ có thể vẫn thua trong cạnh tranh với Trung Quốc ngay cả khi Mỹ vẫn giữ được vị thế quân sự mạnh mẽ ở Tây Thái Bình Dương. Nó nhắc nhở chúng ta rằng các công cụ cạnh tranh nhẹ nhàng hơn - từ việc cung cấp các nguồn đầu tư thay thế cho cơ sở hạ tầng và công nghệ 5G, thể hiện khả năng lãnh đạo trong việc giải quyết các vấn đề toàn cầu - đối phó với thách thức quan trọng của Trung Quốc sẽ là những công cụ khó hơn. Điều đó cho thấy rằng sẽ rất là quan trọng trong việc bảo vệ các liên minh và quan hệ đối tác của Hoa Kỳ khỏi bị phân rã nội bộ - bị thúc đẩy bởi các hoạt động mua bán thông tin và mua bán ảnh hưởng của Trung Quốc - cũng như che chở họ khỏi những áp lực quân sự bên ngoài. Và nó đưa ra một cảnh báo rằng đầu tư mạnh vào quân đội Hoa Kỳ trong khi cần trao đổi ngoại giao và viện trợ nước ngoài; việc làm xáo trộn mạng lưới quan hệ toàn cầu của Mỹ, và làm suy yếu hoặc rút lui khỏi các tổ chức quốc tế có thể gây ra những nguy hiểm y như việc không củng cố sức mạnh cứng của quân đội, chiếc xương sống cho sự hiện diện của Washington ở nước ngoài.
Cuối cùng, việc suy nghĩ về hai con đường dẫn đến quyền bá chủ của Trung Quốc làm rõ cuộc cạnh tranh giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc sẽ vừa giống vừa khác với Chiến tranh Lạnh như thế nào. Trong trường hợp đó, như bây giờ, có một khung cảnh quân sự chính yếu, trong đó các đối thủ đối đầu với nhau trực tiếp nhất : đó là Trung Âu. Và trong Chiến tranh Lạnh, những khó khăn và nguy hiểm khi cố gắng đánh bật Hoa Kỳ khỏi khung cảnh đó, đã khiến Liên Xô tiến hành một cuộc diễn tập tấn công mạng sườn. Moscow đã thăm dò lợi thế ở các nước đang phát triển thông qua việc sử dụng viện trợ kinh tế, phá hoại và đoàn kết tư tưởng với các phong trào cách mạng; họ đã tìm cách phá rỗng các mối quan hệ liên minh của Hoa Kỳ ở châu Âu và hơn thế nữa thông qua áp lực quân sự ngầm và can thiệp chính trị.
Tuy nhiên, Liên Xô chưa bao giờ là đối thủ nặng ký trong lãnh đạo kinh tế toàn cầu; nó không bao giờ có khả năng, hoặc sự tinh vi, để định hình các chuẩn mực và thể chế toàn cầu theo cách mà Bắc Kinh có thể làm được. Sức mạnh của Liên Xô cuối cùng dựa trên cơ sở khá hẹp, điều này đã hạn chế các lựa chọn chiến lược mà Moscow sở hữu. Và trong khi Hoa Kỳ và Liên Xô xem cuộc xung đột theo thuật ngữ của Manichean ( thuật ngữ này nhìn mọi thứ chỉ dưới hai mặt, THS ) - thiện với ác, chiến thắng và thất bại, sống sót với sụp đổ - ngày nay có một sắc thái lớn hơn trong mối quan hệ, qua đó kết hợp cạnh tranh ngày càng gay gắt với sự phụ thuộc lẫn nhau cũng quan trọng không kém.
Hoa Kỳ vẫn có khả năng nhiều hơn đề giữ vững chính mình trong cuộc cạnh tranh đó, miễn là nó không tiếp tục đi theo quỹ đạo tự phá hoại như hiện nay. Nhưng thực tế cho thấy Trung Quốc có hai con đường hợp lý để trở nên ưu việt, có nghĩa là cuộc thi sẽ phức tạp hơn và khả năng có nhiều thách thức hơn, so với cuộc cạnh tranh siêu cường của Mỹ trước đây.
_ Hal Brands là giáo sư nổi tiếng về các vấn đề toàn cầu tại Trường Nghiên cứu Quốc tế Tiên tiến của Đại học Johns Hopkins.
_ Jake Sullivan là thành viên cao cấp không thường trú tại Tổ chức Carnegie Endowment vì Hòa bình Quốc tế.
