Tại sao nói rằng chính quyền Trump đã và đang giúp Trung Quốc
Chính quyền Trump xử lý sai về đại dịch coronavirus và cái chết của George Floyd, đã làm tăng tầm vóc của Trung Quốc, qua đó Trung Quốc hiện được coi là quốc gia giỏi hơn trên thế giới.
 |
| Hình: Reuters |
Trần H Sa lược dịch.
Nghe như chuyện lạ thường, Trung Quốc sẽ cảm thấy tiếc chính quyền Trump, nếu, và khi nào, nó ra đi.
Không còn nghi ngờ gì nữa, chính quyền Trump là chính phủ chọc tức Trung Quốc nhiều nhất mà Bắc kinh phải đối phó, kể từ quá trình bình thường hóa mà Henry Kissinger bắt đầu vào năm 1971. Nó đã gây ra một cuộc chiến thương mại gây thiệt hại chút ít cho nền kinh tế Trung Quốc. Hạn chế đã được đặt vào xuất khẩu công nghệ sang Trung Quốc. Một nỗ lực to lớn đã được thực hiện để làm tê liệt Huawei. Tuy nhiên, động thái mạnh mẽ nhất là nỗ lực dẫn độ Mạnh Vãng Châu ( Meng Wanzhou ). Việc áp dụng luật pháp phương Tây đối với công dân Trung Quốc nhắc nhở người dân Trung Quốc một cách sinh động về "Thế kỷ Nhục nhã", khi mà luật pháp phương Tây được áp dụng trên đất Trung Quốc.
Tuy nhiên, nếu các nhà lãnh đạo Trung Quốc nghĩ về lâu dài và với tầm nhìn chiến lược - vì họ đang không làm - họ cũng có thể tính toán rằng chính quyền Trump có thể đã và đang giúp Trung Quốc. Rõ ràng, chính quyền Trump không có chiến lược chu đáo, toàn diện và lâu dài để quản lý một Trung Quốc đang ngày càng trỗi dậy. Nó cũng không chú ý đến lời khuyên khôn ngoan của các nhà tư tưởng chiến lược quan trọng, như Kissinger hay George Kennan. Chẳng hạn, ông Kennan khuyên rằng kết quả lâu dài sau cuộc tranh đấu với Liên Xô sẽ phụ thuộc vào "mức độ mà Hoa Kỳ có thể tạo ra giữa các dân tộc trên thế giới" về cảm tưởng của một quốc gia "vốn đang đối phó với vấn đề đời sống nội bộ của họ", và "có sức sống trên mặt tinh thần". Không có ấn tượng nào như vậy đã được tạo ra bởi chính quyền Trump. Hậu coronavirus và hậu George Floyd, Mỹ đang mang đến ấn tượng ngược lại. Về mặt tương đối, chính quyền Trump đã nâng cao tầm vóc của Trung Quốc, điều mà hiện được coi là quốc gia giỏi hơn trên thế giới.
Công bằng mà nói, các vấn đề nội bộ của Mỹ có trước Tổng thống Donald Trump. Đây là quốc gia phát triển ưu việt duy nhất mà ở đó, thu nhập của năm mươi phần trăm thuộc tầng lớp dưới cùng đã giảm trong thời gian ba mươi năm, dẫn đến việc tạo ra một "biển tuyệt vọng" trong các tầng lớp lao động da trắng. John Rawls đã kinh hoàng khi thấy điều này. Thật vậy, như Martin Wolf của Thời báo Tài chính nói, nước Mỹ đã trở thành một xã hội ở dưới chế độ cai trị của giới tài phiệt. Ngược lại, Trung Quốc đã tạo ra một hệ thống cai trị theo chế độ nhân tài. Một chế độ nhân tài cũng có thể hoạt động tốt hơn một chế độ cai trị bởi giới tài phiệt.
Quan trọng không kém, Kennan nhấn mạnh rằng Mỹ phải miệt mài nuôi dưỡng tình cảm với bạn bè và đồng minh. Chính quyền Trump đã làm tổn hại nghiêm trọng mối quan hệ với bạn bè và đồng minh. Ở chổ riêng tư, người châu Âu đang kinh hoàng. Rời khỏi Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khi thế giới cần đến WHO hơn bao giờ hết - đặc biệt là để giúp đỡ các nước nghèo châu Phi - là động thái hết sức vô trách nhiệm. Không một đồng minh nào của Mỹ theo chân Hoa Kỳ ra khỏi WHO. Chính quyền Trump cũng đã đe dọa thuế quan đối với các đồng minh như Canada và Mexico, Đức và Pháp. Tất cả điều này không có nghĩa là phần còn lại của thế giới sẽ vội vàng ôm lấy Trung Quốc. Thật vậy, châu Âu đã bày tỏ những sự do dự mới trong việc hợp tác chặt chẽ với Trung Quốc. Tuy nhiên, không còn nghi ngờ gì nữa, việc giảm bớt sự tôn trọng toàn cầu đối với Hoa Kỳ sẽ mở ra nhiều không gian địa chính trị hơn cho Trung Quốc. Madeleine Albright đã từng nói rằng "Chúng ta là quốc gia không thể thiếu. Chúng ta đứng cao hơn và chúng ta nhìn xa hơn các quốc gia khác về tương lai". Chính quyền Trump có thể thành công trong việc biến nước Mỹ thành một quốc gia không cần thiết, tặng một món quà địa chính trị khác cho Trung Quốc.
Chính quyền Trump cũng đã bỏ qua một lời khuyên khôn ngoan khác của George Kennan : đừng lăng mạ kẻ thù. Không có chính quyền nào khác lăng mạ Trung Quốc nhiều như chính quyền Trump. Trump đã nói "mô hình cư xử không đúng đắn của Trung Quốc là nổi tiếng. Trong nhiều thập kỷ, họ đã xé toạc nước Mỹ như chưa hề có ai từng làm trước đây".
Về lý thuyết, những lời lăng mạ như vậy có thể đã làm hại vị thế của chính phủ Trung Quốc trong mắt người dân của chính họ. Hiệu quả thì ngược lại. Theo thăm dò mới nhất của Edelman Trust Barometer, quốc gia mà người dân có niềm tin cao nhất vào chính phủ của họ, là Trung Quốc. Nó chiếm 90 phần trăm. Điều này không đáng ngạc nhiên. Đối với đại đa số người dân Trung Quốc, bốn mươi năm qua với phát triển kinh tế và xã hội, là tốt nhất trong bốn nghìn năm qua. Kennan nói về sức sống tinh thần của người dân trong nước. Trung Quốc thích thú với thực tế hiện thực của nó. Một nhà tâm lý học của Đại học Stanford, Jean Fan, đã quan sát thấy rằng "trái ngược với sự trì trệ của Mỹ, nền văn hóa Trung Quốc, khái niệm bản thân và nhuệ khí đang được chuyển đổi với tốc độ nhanh chóng - chủ yếu là tốt hơn. Người dân Trung Quốc cũng nhận thức sâu sắc rằng Trung Quốc đã xử lý khủng hoảng coronavirus tốt hơn Mỹ. Nếu Mỹ có tỷ lệ tử vong tương đương với Trung Quốc, thì Mỹ sẽ chỉ có một nghìn người chết thay vì một trăm nghìn. Đối đầu với bối cảnh đó, những lời lăng mạ liên tục đổ dồn vào Trung Quốc chỉ gây ra một phản ứng "dân tộc chủ nghĩa" mạnh mẽ, thúc đẩy vị thế của chính phủ Trung Quốc. Một điểm nhỏ nhưng rất quan trọng cần được thêm vào đây : không có chính phủ nào khác trên thế giới la hét những lời lăng mạ đối với Trung Quốc. Nước Mỹ đứng một mình trong phương diện này, một lần nữa phớt lờ lời khuyên quý giá của Kennan : "Nếu có bất kỳ phẩm chất nào nằm trong khả năng trau dổi của chúng ta, mà có thể khiến chúng ta gây ấn tượng với phần còn lại của thế giới, đó sẽ là những đức tính khiêm tốn và nhún nhường".
Nếu ông ta còn sống đến ngày hôm nay, thì trước tiên, Kennan sẽ khuyên đồng bào Hoa Kỳ hãy lùi lại và hành động thận trọng với một chiến lược toàn diện, dài hạn trước khi lao vào một cuộc thư hùng địa chính trị to lớn, chống lại Trung Quốc. Bất kỳ chiến lược nào như vậy, theo lời khuyên của các nhà tư tưởng như Tôn Tử, trước tiên sẽ yêu cầu đánh giá toàn diện về những điểm mạnh và điểm yếu tương đối của cả hai bên.
Không có gì để nghi ngờ rằng Mỹ vẫn đang nắm giữ nhiều sức mạnh vĩ đại. Nó vẫn là xã hội thành công nhất mà nhân loại đã tạo ra kể từ khi lịch sử loài người bắt đầu. Không có xã hội nào khác đã đưa con người lên mặt trăng. Không có xã hội nào khác đã sản xuất ra Google và Facebook, Apple và Amazon, trong một thời gian ngắn. Đáng chú ý hơn nữa, hai trong số các tập đoàn lớn nhất của Mỹ là Google và Microsoft được điều hành bởi các công dân sinh ra ở nước ngoài. Không có tập đoàn lớn nào của Trung Quốc được điều hành bởi một người không phải là người Trung Quốc. Trung Quốc có thể khai thác tài năng của 1,4 tỷ người; Nước Mỹ có thể khai thác tài năng của 7,8 tỷ người, bao gồm cả tài năng người Trung Quốc. Sẽ là một sai lầm lớn cho bất kỳ nhà lãnh đạo Trung Quốc nào đánh giá thấp nước Mỹ. May mắn thay, hoặc không may, điều đó không có khả năng xảy ra.
Ngược lại, khi đánh giá những điểm mạnh và điểm yếu tương đối của Trung Quốc, chính quyền Trump đang phạm sai lầm khi đánh giá thấp Trung Quốc. Ở đây - với niềm tin ý thức hệ tối cao rằng các nền dân chủ sẽ luôn chiến thắng một hệ thống đảng cộng sản - đang tạo ra ở Mỹ một sự mù quáng đặc biệt về ý thức hệ. Trong thực tế, về mặt chức năng, ĐCSTQ không đại diện cho Đảng Cộng sản Trung Quốc. Nó tượng trưng cho Đảng Văn minh Trung Quốc. Mục tiêu chính của ĐCSTQ là không làm sống lại chủ nghĩa cộng sản trên toàn cầu. Nó làm sống lại nền văn minh lâu đời nhất thế giới và biến nó trở thành một trong những nền văn minh được kính trọng nhất thế giới. Đây là mục tiêu mà qua đó tạo nên năng lượng cho người dân Trung Quốc, và giải thích cho sự sống động và sức sống khác thường của xã hội Trung Quốc. Quan trọng không kém, nền văn minh Trung Quốc trong lịch sử là nền văn minh dẻo dai nhất. Như giáo sư Wang Gungwu nói, đó là nền văn minh duy nhất bị đánh gục bốn lần trong bốn nghìn năm. Mỗi lần nó lại đứng lên được. Không có nghi ngờ rằng nền văn minh Trung Quốc hiện đang ở thời kỳ phục hưng thú vị.
Do đó, sẽ là không khôn ngoan khi bất kỳ nhà tư tưởng chiến lược người Mỹ nào cho rằng người Mỹ không thể thua. Thật đúng là Mỹ chưa từng thua một cuộc tranh đấu quan trọng nào trong hơn một trăm năm qua, nhưng nó chưa bao giờ phải đối phó với một đối thủ cạnh tranh khó giải quyết như Trung Quốc. Quan trọng không kém, nếu mục tiêu hàng đầu của ĐCSTQ là cải thiện phúc lợi của người dân (và từ đó làm sống lại nền văn minh Trung Quốc), thì không cần phải có mâu thuẫn cơ bản với mục tiêu chính của bất kỳ chính quyền mới nào của Mỹ : một lần nữa cải thiện lại hạnh phúc của người dân Mỹ. Do đó, khi chính quyền Trump ra đi và Mỹ cố gắng thực hiện trở lại một chiến lược dài hạn chu đáo hơn đối với Trung Quốc, họ nên xem xét một lựa chọn hiện không thể tưởng tượng nổi : một nền văn minh Trung Quốc mạnh mẽ và một nước Mỹ mạnh mẽ có thể chung sống hòa bình trong thế kỷ hai mươi mốt. Thế giới sẽ nhẹ nhõm và thậm chí cổ vũ kết quả này. Và người dân Mỹ sẽ tốt hơn.
_ Kishore Mahbubani là giáo sư về thực hành chính sách công tại Đại học Quốc gia Singapore và là tác giả của "Has China Won?"
