Ba thập kỷ hoang tưởng.
Giới tinh hoa của chúng ta đã học được mọi bài học sai lầm từ cuối Chiến tranh Lạnh.
ANDREW A. MICHTA, ngày 4 tháng 8 năm 2020, Theo American Interest
Trần H Sa lược dịch.
Hoa kỳ ngày nay phải đối mặt với một thách thức sống mái tiềm tàng đối với an ninh quốc gia của mình, khi hai đối thủ siêu cường là Nga và Trung Quốc đang tranh giành quyền thống trị thời hậu Chiến tranh Lạnh của Mỹ. Nguyên nhân? Trong 30 năm, Mỹ đã được lãnh đạo bởi các công ty, các phương tiện truyền thông và giới tinh hoa chính sách, những thành phần vốn không thừa nhận chân lý lâu dài của chính trị siêu cường. Thay vì đánh giá lại chiến lược của chúng ta một cách cẩn thận khi Liên Xô bị nổ tung, sau năm 1990, giới trí thức của chúng ta đã không ngần ngại nắm lấy những câu chuyện ý thức hệ vô vị - chủ yếu đã được nấu chín trong các nhóm chuyên gia tư vấn và các trường đại học của chúng ta - về sự "kết thúc của lịch sử", về "thời khắc đơn phương" của chúng ta, và niềm vui chiến thắng quen thuộc của cái gọi là trật tự quốc tế tự do trên toàn cầu. Chưa từng có trước đây, một định hướng nhắm tới đế chế lại dựa trên một sự bất tài rõ ràng như vậy, để tính toán các mối quan hệ quyền lực và học hỏi từ lịch sử.
Chúng ta hiện đang ở đây bằng cách nào nhỉ? Nói một cách đơn giản, giai cấp chính trị của chúng ta đã không hiểu rõ giá trị tại sao Hoa Kỳ chiến thắng Liên Xô. Chúng ta chiến thắng không phải vì sức mạnh của lý tưởng tự do - mặc dù chúng là những thứ có khả năng, bổ sung quan trọng cho chính sách đối ngoại và an ninh của Mỹ chống lại Xô Viết - mà là vì vào năm 1947, ́́́́khi cuộc cạnh tranh trong Chiến tranh Lạnh được gắn kết đầy đủ, đất nước chúng ta đã sở hữu một cơ sở công nghiệp to lớn, tiền tệ mang tính dự trữ toàn cầu, trữ lượng vàng lớn nhất, GDP chiếm một nửa GDP toàn cầu, hải quân lớn hơn tất cả các hải quân của thế giới cộng lại, dân số mở rộng và tầng lớp trung lưu đang phát triển nhanh chóng, cùng độc quyền về vũ khí nguyên tử.
Đúng như vậy, trong suốt cuộc cạnh tranh Chiến tranh Lạnh giữa Hoa Kỳ và Liên Xô ( một giai đoạn Liên Xô chung lưng với Trung Quốc cộng sản), sự cân bằng bắt đầu thay đổi phần nào. Nền kinh tế của châu Âu, châu Á bị chiến tranh tàn phá được phục hồi, và vị thế cường quốc tương đối của Hoa Kỳ không hề gần đúng với vị thế của đất nước vào năm 1947. Tuy nhiên, có rất ít ai đặt vấn đề liên quan tới những chỉ số về cường quốc của thời đại, Mỹ có một lợi thế không thể so sánh trong mọi khía cạnh của công nghệ, nghiên cứu và phát triển, sản xuất và sự giàu có toàn diện, khi so sánh với đối thủ của nó. Rất ít người trong các quốc gia bị giam cầm ở Đông Âu nghi ngờ sự vượt trội, khi nói đến giàu có và tự do ở thị trường tự do của chủ nghĩa tư bản Mỹ, và nói chung là những gì đại diện cho phương Tây. Những thứ kềm hãm họ với khẩu hiệu cộng sản giả nhân giả nghĩa, là thực tế họ bị Hồng quân chiếm đóng và kéo vào Hiệp ước Warsaw chống lại chính nước Mỹ (và phương Tây) mà họ ngưỡng mộ. Nhưng chúng ta đã giành chiến thắng, chủ yếu vì sức mạnh cứng của Mỹ đã được cũng cố bởi các cơ sở công nghiệp, và các tổ chức nghiên cứu và phát triển (R & D) vô địch của chúng ta.
Tuy nhiên, chúng ta đã thất bại trong việc thấu hiểu rằng, Liên Xô không nổ tung vì lý tưởng dân chủ tự do đã áp đảo các nguyên lý của chủ nghĩa cộng sản. Có rất ít tranh luận vào thời điểm mà chúng ta đã giành chiến thắng, như là đối thủ của chúng ta không thể sánh được với các cơ sở công nghiệp và các trường đại học nghiên cứu và những phòng thí nghiệm đổi mới của chúng ta - đặc biệt là khi chúng ta chuyển sang thời đại kỹ thuật số - và từ đó về sau, nó là nhiệm vụ thiêng liêng mà chính phủ cần bảo vệ và bảo hộ các lợi thế vốn mất nhiều thế hệ để xây dựng. Sự nổ tung của đế chế Xô viết đã được giới trí thức của Washington chào đón như một chiến thắng thượng hạng của ý thức hệ. Trong trận tái đấu kỳ lạ của luận điệu Bôn-sê-vích (Bolshevist) hư cấu về tính phổ quát của giáo điều Marx, giới tinh hoa của chúng ta sau năm 1990, dường như chắc chắn rằng một thời đại toàn cầu mới đã hé mở, mà trong đó đặc tính lịch sử không thích bất cứ ai của người Mỹ, và truyền thống chính trị của Hoa kỳ, lần đầu tiên khẳng định một phẩm chất phổ quát và cuối cùng nó hòa tan trong trật tự toàn cầu mới. Tại các cuộc thảo luận của các nhóm chuyên gia tư vấn, các hội nghị khoa học chính trị, và ngày càng tăng trong chính phủ và Quốc hội, giới tinh hoa của chúng ta đã bị khuất phục trước sự cám dỗ rằng, họ xem năm 1990 là sự đánh dấu kết thúc một cuộc chiến đấu tranh tối tranh sáng lâu dài, mà ở đó đỉnh cao của một nỗ lực không ngừng hướng đến sự hoàn thành một lời hứa phổ độ cao thượng mang đến thắng lợi, thay vì do các cơ sở công nghiệp và liên minh quân sự của quốc gia cuối cùng đã thắng lợi. Luận án của Francis Fukuyama đã được chuyển đổi thành tương đương với luận điểm cọng sản cứu cánh hiện đã bị vứt bỏ, được xây dựng trên những câu nói rập khuôn tự do, chứ không phải là kinh điển của những người Marxism.
Khi tầng lớp trí thức không tưởng của chúng ta ở Bờ Đông đang tự mình hướng đến những nhóm tư vấn của họ, ở các tòa nhà chính phủ và những văn phòng của các công ty, họ có một đồng minh trong tầng lớp thượng hạng mới nổi về kỷ thuật số ở Bờ Tây. Những giám đốc điều hành công ty, các chủ ngân hàng và những nhà quản lý tiền tệ của chúng ta rất mong muốn mở rộng toàn cầu hóa, điều mà trong đó phần mềm tin học và đồng tiền sẽ song hành với nhau, trong khi quá trình chuyển đổi chuỗi cung ứng quan trọng của Mỹ đi ra nước ngoài tăng tốc mỗi năm, với ít sự kinh ngạc trong chính phủ và các doanh nghiệp. Trong thế giới mới sang trọng này, các cơ sở kỹ thuật số, những ngân hàng xuyên quốc gia và các tập đoàn sinh ra một tầng lớp tập đoàn quý tộc toàn cầu mới - vẫn là người Mỹ nhưng trên thực tế giới tinh hoa cầm quyền vượt phạm vi quốc gia (như là công dân toàn cầu ), họ là những kẻ sở hữu sự thịnh vượng (người ta tin như thế) được hỗ trợ vô thời hạn bởi giới lao động Trung Quốc. Biên giới không chỉ trở nên thẩm thấu được mà trên thực tế đã biến mất. Các trường đại học của chúng ta tiếp tục đào tạo cho hàng trăm hàng ngàn sinh viên Trung Quốc tốt nghiệp mỗi năm, trong khi nhiều nhà trí thức khinh khỉnh của chúng ta tự ngồi gọn lỏn trong các hội đồng của các tập đoàn nước ngoài, và tích lũy sự giàu có của họ với một tốc độ nhanh chóng, đó là việc lặp lại sự tài giỏi của những ông trùm cướp bóc ở thế kỷ 19.
Trong lịch sử, những nỗ lực thu hút giới thượng lưu đi trước sự thu hút nhà nước. Giới lãnh đạo cộng sản Trung Quốc dường như đã học quá giỏi về lời quả quyết của đế quốc Anh rằng, "chúng tôi không điều hành Ai Cập, chúng tôi điều hành những người Ai Cập vốn đang điều hành Ai Cập". Dòng tiền khổng lồ của Trung Quốc đổ vào Hoa Kỳ, và vào châu Âu ngày càng tăng, chuyển thành một chuỗi các hoạt động gây ảnh hưởng không ngừng, không chỉ thông qua các Viện Khổng Tử, mà còn trên khắp các nhóm tư vấn, các tập đoàn và phương tiện truyền thông của chúng ta. Tiền Trung Quốc cũng tiếp tục hỗ trợ ủy thác nghiên cứu tại các trường đại học nghiên cứu hàng đầu của chúng ta, với các hợp đồng quy định rằng, các nhà nghiên cứu Hoa Kỳ chuyển kết quả cho các đối tác Trung Quốc và kềm chế chỉ trích các chính sách của Trung Quốc (trong sáu năm qua, 115 trường đại học và cao đẳng của chúng ta đã nhận được 1 tỷ đô la quà tặng và các nghiên cứu được ủy thác từ Trung Quốc, quy ra tiền ). Các tập đoàn - vẫn còn đứng tên người Mỹ - từ lâu đã vận động hành lang mạnh mẽ để duy trì hiện trạng, sau khi rõ ràng rằng Hoa Kỳ có nguy cơ bị biến thành một quốc gia chư hầu cho Trung Quốc. Điều này làm cho quá khứ 30 năm toàn cầu hóa, trở thành một thời kỳ lịch sử chưa từng có. Chúng ta đã trao cho Trung Quốc cọng sản những viên ngọc quý trong công nghệ và công nghiệp của Mỹ, đồng thời không ngừng giáo dục các nhà khoa học và kỹ sư Trung Quốc (năm ngoái, trong khoảng một triệu sinh viên nước ngoài tại các trường cao đẳng và đại học Hoa Kỳ, 370.000 là người Trung Quốc, chủ yếu trong các chương trình sau đại học với các ngành khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học, 'STEM'). Tuy nhiên, có rất ít sự kinh ngạc trong các nhóm tư vấn hoặc những phòng họp của các công ty của chúng ta. Thay vào đó, họ chê bai cách ứng xử đánh thuế gay go của chúng ta, và nhấn mạnh rằng các quy định khắt khe đã khiến các tập đoàn Mỹ không còn cách nào khác, ngoài việc chuyển các nhà máy và chuỗi cung ứng của họ đến Trung Quốc.
Các cường quốc thường đánh mất vị thế toàn cầu của họ khi phải chịu thất bại trong một cuộc chiến làm biến đổi hệ thống to lớn, nhưng hiếm khi chiến thắng vĩ đại mang theo nó hạt giống thất bại cho một quốc gia. Nhìn nhận lại, đây là số phận của Hoa Kỳ sau chiến thắng rõ rệt của nó trong Chiến tranh Lạnh. Ngay khi nước Mỹ đang nổi lên, như người ta có thể cho là sức mạnh đế quốc vĩ đại nhất trong lịch sử loài người, một hợp lưu của sự tin chắc vào tư tưởng mù quáng, cùng với một cảm giác gần như tự nguyện từ quyền lực của giới thượng lưu mong cầu khởi động một quá trình vì họ đã hài lòng, mà ba thập kỷ sau, không chỉ làm cho sự thống trị của người Mỹ trên toàn thế giới bị què quặt mà còn phá hủy sự đoàn kết quốc gia tại nước Mỹ.
Trong khi người ta có thể lập luận ở trường hợp của Nga, vốn là một quốc gia ít nhất có phần nào đó là châu Âu, dưới dạng di sản và khả dĩ là văn hóa của châu Âu, có khả năng xem xét khái niệm đi theo sự lãnh đạo của Mỹ, và áp dụng phiên bản dân chủ tự do phương Tây; ý tưởng cho rằng Trung Quốc cộng sản, với nền văn minh và văn hóa khác biệt của nó từ hàng thiên niên kỷ trước, có thể trong một thời gian ngắn biến thành một thứ gì đó giống với một quốc gia dân chủ tự do, và trở thành "một bên liên quan có trách nhiệm trong hệ thống toàn cầu", thì ý tưởng đó là một sự điên rồ của những kẻ rối loạn nhân cách. Trên thực tế, một khái niệm như vậy đạt được lực kéo phơi bày mức độ phá hủy các lãnh vực nghiên cứu, là con đường dẫn đến sự chiếm dụng các trường đại học của chúng ta - được ũng hộ bởi các phương pháp thống kê và định lượng mà đã tạo ra các nhà phân tích kém cỏi - để hiểu biết các nguyên tắc cơ bản nhất về các kỷ năng của quốc gia.
Quá trình chúng ta đang chứng kiến ngày nay, ở cả các thành phố của chúng ta và trên toàn thế giới, không phải là sự kết hợp ngẫu nhiên của các yếu tố. Thay vào đó, chúng là biểu hiện của những thay đổi cấu trúc sâu sắc ở Mỹ, và trong sự phân chia quyền lực toàn cầu, nó là kết quả từ hàng thập kỷ của các chính sách kinh tế, đối ngoại và an ninh vốn dựa trên sự chẩn đoán sai lầm một cách ngoạn mục về sự kết thúc của Chiến tranh Lạnh và hậu quả của nó. Đã đến lúc yêu cầu những người đã thực hiện sai lầm chiến lược này nhận ra nó và, ít nhất là với một dáng vẻ khiêm nhường, hãy trả lại chủ nghĩa thực dụng truyền thống của Mỹ, và một cam kết yêu nước đối với quốc gia, đối với các chính sách đối nội và đối ngoại của chúng ta.
_ Andrew A. Michta là trưởng khoa nghiên cứu an ninh và quốc tế tại Trung tâm nghiên cứu an ninh châu Âu George C. Marshall.
