Chính sách Trung Quốc của Joe Biden sẽ là một kết hợp của Trump và Obama.
Tổng thống tiếp theo của Mỹ sẽ ít tung ra những cú đấm rồ dại hơn.
 |
| Ông Biden và Tập duyệt hàng quân danh dự trong một chuyến viếng thăm Trung quốc với tư cách Phó tổng thống Hoa Kỳ…/ Ảnh của Economist. |
NEW YORK….Ngày 19 tháng 11 năm 2020….Theo The Economist.
Trần H Sa lược dịch.
Ngay từ đầu chiến dịch tranh cử tổng thống của mình, Joe Biden đã bác bỏ quan điểm cho rằng Trung Quốc là rất đáng lo. Ông lập luận rằng không có nhà lãnh đạo nào trên thế giới sẽ đánh đổi những gì của riêng họ để chọn những thách thức đối mặt với Trung Quốc. "Trung Quốc sẽ ăn bữa trưa của chúng ta? Thôi nào, anh bạn", ông Biden chế giễu. "Ý tôi là, bạn biết đấy, họ không phải là những người xấu, các bạn. Nhưng hãy đoán xem? Họ không cạnh tranh với chúng ta." Ông phát biểu vào tháng 5/2019. Nổi nóng bởi cuộc tranh luận với Donald Trump, người đã cố gắng tập hợp sự ủng hộ bằng cách nêu bật mối đe dọa do Trung Quốc gây ra, ông Biden giờ đây đã tránh được những lời nói như vậy. Nhưng với tư cách là tổng thống, liệu chính sách của ông Biden đối với Trung Quốc có khác nhiều so với ông Trump hay không ? Ông vẫn chưa soạn ra kế hoạch của mình, nhưng ông sẽ ít tung ra những cú đấm rồ dại hơn.
Các đối thủ chính trị của ông Biden đã công kích những phát biểu của ông ở thành phố Iowa, cáo buộc ông ngây thơ về Trung Quốc. Ngay cả một số cố vấn riêng của ông cũng gặp rắc rối. Vào thời điểm đó, ông Biden vẫn còn khoe khoang về việc ông đã dành nhiều thời gian với Tập Cận Bình khi ông phục vụ như là phó tổng thống dưới thời Barack Obama (ông cũng được nhớ đến ở Bắc Kinh với việc tạt vào thăm một quán ăn dân giả trong năm 2011-xem hình ảnh). Ông cũng ít thẳng thừng hơn về bước ngoặt độc tài khắc nghiệt của Trung Quốc dưới thời ông Tập. Kể từ khi ông Trump trở thành tổng thống vào năm 2017, quan hệ giữa Trung Quốc và Mỹ đã trở nên thù địch hơn nhiều. Nhưng ông Biden dường như bị mắc kẹt trong nếp suy nghĩ của chính quyền Obama, qua đó mô tả hợp tác với Trung Quốc là ở phạm vi "chưa từng có". Trong chiến dịch tranh cử, ông Biden đã phải "lập trình lại" về Trung Quốc, một cố vấn cho biết.
Nó dường như đã hoạt động. Ông Biden từ đó đã gọi ông Tập là "một tên côn đồ". Ông chỉ trích ông Trump vì đã ca ngợi Tập (chẳng hạn, trong những ngày đầu của đợt bùng phát covid-19) và thờ ơ, thậm chí khoan dung với các vi phạm nhân quyền của Trung Quốc. Vào tháng 8, nhóm của ông cáo buộc Trung Quốc "diệt chủng", chống lại người sắc tộc Duy Ngô Nhĩ ở khu vực viễn tây Tân Cương. Ông Biden kết thúc chiến dịch tranh cử của mình nghe không giống như ứng cử viên bắt đầu chiến dịch, hoặc chính quyền mà ông từng phục vụ. Ông thề sẽ "cứng rắn với Trung Quốc".
 |
| Ông Biden tạt vào thăm một quán ăn dân giả ở Bắc kinh hồi năm 2011…/ Ảnh của Economist. |
Những gì có thể thấy rõ về chính sách Trung Quốc của ông Biden là trông giống như một hỗn hợp của ông Trump và ông Obama : một sự cảnh giác mang bản chất Trump về Trung Quốc, kết hợp với một sở thích cẩn thận trong việc xử lý các vấn đề chiến lược của Obama. Ông Biden sẽ bị hạn chế bởi một Quốc hội mà đã trở nên thù địch với Trung Quốc hơn nhiều trong những năm gần đây. Một Thượng viện có thể vẫn còn do đảng Cộng hòa kiểm soát sẽ hạn chế quyền tự do của ông Biden trong việc bổ nhiệm các thành viên chính phủ mà những người diều hâu e sợ họ sẽ ủng hộ sự tham gia nhiều hơn với Trung Quốc. Dư luận cũng có thể ảnh hưởng đến chính sách của ông - quan điểm tiêu cực về Trung Quốc đã đạt đến một mức cao lịch sử.
Trong số nhiều tranh chấp giữa Trung Quốc và Mỹ ngày càng căng thẳng dưới thời ông Trump, thương mại là một trong những tranh cãi gay gắt nhất. Ông Biden sẽ thừa hưởng một cuộc chiến thương mại âm ỉ với Trung Quốc đã được ông Trump phát động trong một nỗ lực vô ích, nhằm cắt giảm thâm hụt thương mại song phương vốn dĩ tăng vọt. Không giống như ông Trump, nhà lãnh đạo Mỹ sắp nhậm chức không hâm mộ việc sử dụng thuế quan để đạt được các mục tiêu như vậy. Nhưng ông không có khả năng đưa ra được động thái ngay lập tức, để tháo dỡ thuế quan của ông Trump đánh trên hàng hóa Trung Quốc - mặc dù trên thực tế, chúng là một loại thuế chủ yếu được trả bởi người tiêu dùng Mỹ. Một số cố vấn của ông Biden hy vọng rằng việc duy trì chúng, ít nhất là cho đến bây giờ, sẽ mang lại cho Mỹ đòn bẩy trong các cuộc đàm phán với Trung Quốc về thương mại và các vấn đề khác.
Trong thời Obama, ông Biden ủng hộ những nỗ lực kiến tạo một thỏa thuận thương mại giữa 12 quốc gia, bao gồm cả Mỹ, xung quanh Thái Bình Dương - hy vọng nó cuối cùng sẽ lôi kéo Trung Quốc tham gia và ràng buộc đất nước này với các chỉ tiêu thương mại của phương Tây. Ông Trump đã rút khỏi dự án đó. Có rất ít cơ hội để ông Biden sẽ tiếp tục quan tâm đến nó. Giành được sự chấp thuận từ Thượng viện cho các hiệp ước thương mại đa phương sẽ là khó khăn, nếu không phải là không thể.
Tránh một cuộc chiến tranh nóng với Trung Quốc cũng sẽ là ưu tiên hàng đầu của ông Biden. Trong những tháng gần đây, Trung Quốc đã đẩy mạnh các cuộc tập trận ở eo biển Đài Loan và phát động nhiều phi vụ máy bay chiến đấu bay trên không phận Đài Loan. Ông Biden sẽ tiếp tục bán vũ khí cho Đài Loan, mà đã tăng tốc dưới thời ông Trump. Nhưng ông Biden có thể thu nhỏ biểu tượng cho thấy sự hỗ trợ, chẳng hạn như các chuyến đi đến Đài Loan của các thành viên nội các cao cấp (vào tháng Tám bộ trưởng y tế, Alex Azar, đã trở thành người Mỹ cao cấp nhất đến thăm hòn đảo kể từ khi Mỹ cắt đứt quan hệ chính thức với nó vào năm 1979). Một số cố vấn của ông Biden xem đây là những hành động khiêu khích không cần thiết.
Nhưng ông Biden có thể sẽ giữ lại một số biện pháp cứng rắn nhất của ông Trump đối với Trung Quốc liên quan đến an ninh quốc gia. Ông sẽ kiên trì với những nỗ lực bóp nghẹt Huawei, một gã khổng lồ viễn thông Trung Quốc mà Mỹ coi là một mối đe dọa an ninh, bằng cách giữ lại các hạn chế của thời Trump về kinh doanh với công ty đó. Ông Biden sẽ nhấn mạnh sự cần thiết rằng, Mỹ phải đi trước Trung Quốc trong công nghệ. "Tách rời" trong các lĩnh vực công nghệ cao sẽ vẫn là xu hướng. Điều này có thể liên quan đến sự hỗ trợ của chính phủ để sản xuất chất bán dẫn ở Mỹ, nhằm tránh sự phụ thuộc vào những sản phẩm được sản xuất tại Trung Quốc.
Mặc dù không quan tâm đến các diễn đàn đa phương, chính quyền Trump đã cố gắng xây dựng Đối thoại An ninh Tứ giác ( Quad ) một nhóm quốc gia hoài nghi Trung Quốc gồm bốn nước - Mỹ, Úc, Ấn Độ và Nhật Bản - thành một cái gì đó vững chắc hơn. Một cuộc tập trận quân sự liên quan đến tất cả bốn thành viên của câu lạc bộ Quad đã diễn ra trong tháng này ở Vịnh Bengal. Ông Biden có thể được dự kiến sẽ tiếp tục các nỗ lực tăng cường Quad, như nó được biết đến. Ông ấy cũng sẽ duy trì các cuộc tuần tra "tự do hàng hải" của các lực lượng vũ trang Mỹ ở Biển Đông và eo biển Đài Loan. Ông Obama đã kín đáo thực hiện những điều này, nhưng chúng đã trở thành thói quen dưới thời ông Trump. Ông Biden sẽ bảo đảm với các nước láng giềng của Trung Quốc rằng, Mỹ sẽ hoạt động ở châu Á; một số nhà ngoại giao đồng minh trong khu vực đã càu nhàu rằng "xoay trục" đến châu Á của ông Obama là quá nửa vời.
Làm cho các giá trị tuyệt vời trở lại.
Không giống như ông Trump, ông Biden được kỳ vọng có quan tâm cá nhân đến những thách thức được đặt ra bởi vi phạm nhân quyền ở Trung Quốc, bao gồm đàn áp ở Tân Cương và Hồng Kông. Ông ấy có thể nỗ lực nhiều hơn để chống lại ảnh hưởng của Trung Quốc tại Liên Hiệp Quốc - nơi mà ông Tập đã tìm cách cách ly bản thân khỏi những lời chỉ trích về hồ sơ nhân quyền của Tập. Ông Biden có khả năng duy trì các biện pháp trừng phạt Trung Quốc do chính quyền Trump áp đặt, bao gồm cả những lệnh trừng phạt đối với các quan chức và công ty bị coi là đồng lõa trong việc vi phạm nhân quyền. Ngay sau khi nhậm chức, ông Biden có thể tổ chức một "Hội nghị thượng đỉnh dân chủ" tầm quốc tế để làm cho các giá trị của mình được rõ ràng.
Nhưng tổng thống tiếp theo sẽ tránh đưa ra các loại bài phát biểu ý thức hệ bốc lửa được ưa chuộng bởi những người như Mike Pompeo, ngoại trưởng và William Barr, tổng chưởng lý của ông Trump, những người đã mô tả Đảng Cộng sản Trung Quốc là một mối đe dọa hiện sinh đối với thế giới tự do. Lời lẽ đao to búa lớn như vậy cũng không khớp với niềm tin của Biden rằng Mỹ vẫn có thể hợp tác với Trung Quốc trong một số lĩnh vực.
Ông Biden sẽ từ bỏ các khía cạnh trong chính sách Trung Quốc của ông Trump mà ông cho là có hại cho sự cởi mở và khoan dung. Ông ấy có thể loại bỏ những trở ngại liên quan đến thị thực nhập cảnh của những sinh viên Trung Quốc đến học tập ở Mỹ, được giới thiệu bởi chính quyền Trump. Ông Biden tin rằng nhiều người nước ngoài nên được tuyển dụng vào các trường sở của Mỹ, và rằng nước Mỹ có lợi từ sự hiện diện của họ. Các cuộc điều tra sẽ tiếp tục vào việc nghi ngờ gián điệp, liên quan đến các nhà nghiên cứu Trung Quốc, nhưng chính quyền của ông Biden có thể hạ giảm giai điệu hùng biện của những người theo Trump, qua đó đã gieo rắc những lo sợ trong nhóm sắc tộc Trung Quốc sống ở Mỹ một nỗi nôn nao "sợ hãi đỏ", một phần, bởi sự thù địch chủng tộc đối với họ.
Ông Biden chắc chắn sẽ tránh việc sử dụng ngôn ngữ phân biệt chủng tộc của ông Trump để mô tả mối liên hệ Covid-19 với Trung Quốc. Ông ấy cũng có thể được dự kiến sẽ tái gia nhập Tổ chức Y tế Thế giới và cố gắng tiếp tục để các chuyên gia từ Trung tâm Kiểm soát Dịch bệnh Của Mỹ hiện diện tại Trung Quốc, những người đã từng làm việc với các đối tác Trung Quốc của họ về sức khỏe cộng đồng.
Trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu, ông Biden có thể tìm cách thuyết phục Trung Quốc ngừng xây dựng các dự án phát thải khí carbon, chẳng hạn như xây dựng các nhà máy điện đốt than ở các quốc gia khác. Những nỗ lực như vậy sẽ được thực hiện dễ dàng hơn bởi sự tái gia nhập của Mỹ vào thỏa thuận Paris về biến đổi khí hậu, dưới thời ông Biden. Vào tháng 9, ông Tập đã công bố mục tiêu đạt lượng khí thải carbon bằng 0 vào năm 2060. Một số chuyên gia khí hậu nói rằng ông Biden nên công bố một mục tiêu khí hậu thậm chí còn tham vọng hơn, và khuyến khích một cuộc chạy đua với Trung Quốc để phát triển một nền kinh tế xanh. Điều đó cũng sẽ phù hợp với những gì mà các cố vấn của ông Biden tin tưởng nên là một trụ cột trong chiến lược Trung Quốc của ông - củng cố chính nước Mỹ, bao gồm cả việc chi nhiều tiền hơn cho năng lượng tái tạo. Nhưng Thượng viện, nếu nó vẫn còn trong sự kiểm soát của đảng Cộng hòa, có thể chống lại tham vọng như vậy.
Không chỉ đảng Cộng hòa, những người sẽ hạn chế cơ hội của ông Biden để chuyển đổi kế hoạch với Trung Quốc. Phần lớn bộ máy của chính phủ - từ Bộ Thương mại đến các cơ quan tình báo - đã được hiệu chỉnh lại để đối phó với thách thức ngày càng tăng của Trung Quốc, với nhiều nhân viên và năng lượng tập trung hơn bao giờ hết, vào Trung quốc và sự vi phạm của nó. Luật mới, các biện pháp trừng phạt và các chính sách khác đặc biệt nhắm vào Trung Quốc bị dẫm chân tại chổ. Điều này giúp đặt Trung Quốc ở hàng đầu trong các cuộc tranh luận chính trị và khiến cho các nhà lãnh đạo khó khăn hơn khi muốn cố tình lờ đi hành vi xấu xa của Đảng Cộng sản. Bonnie Glaser của nhóm tư vấn Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế, cho biết: "Nó rất khác với quá khứ khi một tổng thống mới, nhậm chức và nếu họ muốn thực hiện những thay đổi đáng kể, nó có thể rất nhanh chóng".
Để phù hợp với tình thế mới, ông Biden dự kiến sẽ sớm gửi đi những tín hiệu rằng ông ấy có ý định duy trì quan điểm chống Trung Quốc. Các cố vấn cho rằng ông sẽ chờ đợi lâu hơn bình thường để nhận một cuộc gọi chúc mừng từ ông Tập, và sẽ không rơi vào bất kỳ ngôn ngữ nào mà ông Tập có thể sử dụng để đề xuất một khuôn khổ mới cho mối quan hệ. Ban đầu, ít nhất, ông Biden sẽ tập trung vào các vấn đề trong nước như Covid-19 và nền kinh tế, cũng như tăng cường quan hệ với các đồng minh. Ông chắc chắn muốn sự hỗ trợ của họ khi ông chuyển sự chú ý của mình đến khu vực Trung Quốc.
Ông Tập chắc chắn sẽ tìm kiếm một cơ hội để kiểm tra khí phách của ông Biden. Trong quá trình xây dựng cuộc họp quan trọng của Đảng cộng sản vào năm 2022, Tập sẽ không muốn tỏ ra yếu đuối. Ông Biden phản ứng ra sao trước bất kỳ hành động khiêu khích nào sẽ phụ thuộc, một phần, vào lời khuyên mà ông nhận được từ các quan chức cao cấp của mình. Một số người mà ông dự kiến sẽ chọn làm cố vấn an ninh quốc gia của ông là các cựu chiến binh của chính quyền Obama, những người đã tránh xa cuộc đối đầu với Trung Quốc. Những người khác tin vào các phản ứng cơ bắp nhiều hơn trước hành vi ngày càng quyết đoán của nó, bao gồm một cam kết rõ ràng hơn của Mỹ để bảo vệ Đài Loan chống lại bất kỳ cuộc tấn công nào của Trung Quốc. Khi là phó tổng thống, ông Biden tỏ ra thận trọng về việc sử dụng vũ lực của Mỹ. Trong các giao dịch của mình với Trung Quốc, nguy cơ của một mối quan hệ bất thường biến thành một bạo lực, sẽ có ảnh hưởng lớn trong tính toán của ông Biden. ■
