Trung Quốc phải đối mặt với những lựa chọn hiểm nghèo, đặc biệt là liên quan đến Đài loan.
 |
| Minh họa của The Economist. |
20-03-21…. Theo The Economist.
Trần H Sa lược dịch.
Đối với nhiều người Trung Quốc, việc chinh phục hòn đảo là một sứ mệnh yêu nước thiêng liêng. Sự trỗi dậy của Trung Quốc liên quan đến một số quyết định mang tính định mệnh dành cho Chủ tịch Tập Cận Bình, nhà lãnh đạo của đất nước. Không gì quan trọng hơn là liệu có tấn công Đài Loan hay không, để đưa hòn đảo dân chủ, thân phương Tây với 24 triệu dân nằm dưới sự kiểm soát của Đảng Cộng sản. Nếu một ngày nào đó, một chiếc limousine bọc thép treo cờ đỏ chở ông Tập với tư cách là người chinh phục chạy ngang qua các đường phố ở thủ đô Đài Bắc của hòn đảo, ông ta sẽ trở thành một người Cộng sản bất tử. Tập sẽ tham gia cùng Mao Trạch Đông như là người đồng chiến thắng trong cuộc nội chiến Trung Quốc, mà đã bị bỏ dở từ năm 1949, khi chế độ Quốc dân đảng bại trận chạy sang sống lưu vong ở Đài Loan.
Có lẽ ông Tập sẽ cho xe đi qua những đường phố Đài Bắc vẫn còn bị lửa thiêu đốt, nhuốm đầy máu và không một bóng người dân thường Đài Loan, bởi lệnh thiết quân luật. Nhưng dẫu thế, cuộc chinh phục Đài Loan vẫn sẽ đánh dấu sự tăng vọt của Trung Quốc lên hàng các cường quốc hùng mạnh đến mức mà có lẻ không một quốc gia nào dám thách thức mong muốn của họ. Đối với những nhân vật cứng rắn cai trị Trung Quốc, lịch sử không được viết bởi những kẻ quá cân nhắc đắn đo. Nếu ông Tập ra lệnh cho Quân đội Giải phóng Nhân dân chiếm Đài Loan, quyết định của ông sẽ được định hình bởi một phán đoán trên hết : liệu Mỹ có thể ngăn cản ông ta hay không. Trong 71 năm, sự tồn tại của Đài Loan với tư cách là một hòn đảo tự trị đã dựa vào khả năng của Mỹ ngăn chặn sự xâm lược bởi Trung Quốc. Đúng vậy, Đài Loan cũng được hưởng lợi từ mức độ kiên nhẫn của Trung Quốc, khi nó thử các trò chơi khác vốn có thể tránh được chiến tranh.
Kể từ thời Đặng Tiểu Bình, các nhà lãnh đạo Trung Quốc đã ràng buộc Đài Loan với đại lục về mặt kinh tế. Họ cũng đã cố gắng thu hút công chúng Đài Loan bằng những lời hứa về quyền tự chủ nếu họ chấp nhận sự cai trị từ Bắc Kinh, theo tiêu chuẩn "một quốc gia, hai hệ thống". Năm ngoái, khái niệm đó đã bị chuyển đổi từ đáng ngờ thành trống rỗng, bởi sự phá hủy các quyền tự do công dân ở Hồng Kông, một lãnh thổ cũng được đưa ra những lời hứa tương tự. Nhưng Trung Quốc đang mất kiên nhẫn với “tái thống nhất một cách hòa bình”, và những tính toán lạnh lùng hơn thì luôn quan trọng hơn. Về cơ bản, Trung Quốc vẫn nhờm tay vì sợ rằng quân đội Đài Loan sẽ cầm cự cho đến khi lực lượng cứu hộ Mỹ đến tham chiến.
Tổng thống Joe Biden và các trợ lý chính sách đối ngoại của ông, những người giàu kinh nghiệm, đã biết rõ vai trò trung tâm của nước Mỹ đối với tình trạng khó khăn này. Đó là lý do tại sao, chính quyền Biden tại vị chỉ bốn ngày, Bộ Ngoại giao đã khiển trách Trung Quốc về các nỗ lực đe dọa Đài Loan trên các lãnh vực quân sự, kinh tế và ngoại giao; đồng thời tuyên bố cam kết của Mỹ đối với hòn đảo này là "vững chắc như đá".
Trên thực tế, khả năng của Mỹ ngăn chặn một cuộc xâm lược Đài Loan đang suy sụp. Lý do chính là Trung Quốc theo đuổi chỉ mỗi một mục tiêu duy nhất trong hơn 20 năm, phát triển các vũ khí tiên tiến và các kỹ năng cần thiết để ngăn chặn các lực lượng Mỹ tiếp cận Đài loan. Một yếu tố khác là ý thức về số phận lịch sử của ông Tập, và việc ông sử dụng chủ nghĩa dân tộc dân túy để củng cố quyền lực của ông ta — mặc dù chủ nghĩa dân tộc cũng làm tăng cái giá phải trả của một cuộc tấn công bất thành. Trong một số diễn đàn, các học giả Mỹ và các quan chức cao cấp nghỉ hưu đã ca ngợi chính quyền Trump vì đã thông qua việc bán vũ khí cho Đài Loan trị giá hơn 17 tỷ USD. Họ cũng đã mắng nhiếc các trợ lý của Trump, vì họ lo sợ những người này đã sử dụng sự ủng hộ Đài Loan một cách phô trương như là một cách khiêu khích Trung Quốc mà không nghĩ đến những rủi ro cho hòn đảo này. Một số học giả - ngoại giao, chẳng hạn như Richard Haass của Hội đồng Quan hệ Đối ngoại (CFR), đã thúc giục Mỹ chấm dứt chính sách “mơ hồ chiến lược”, vốn không đưa ra các cam kết rõ ràng để đáp trả hành động gây hấn chống lại Đài Loan. Sự mơ hồ này nhằm ngăn cản những động thái hấp tấp của các chính trị gia Đài Loan và tránh khiến Trung Quốc phẫn nộ.
Bonnie Glaser, chuyên gia về an ninh Trung Quốc và Đài Loan tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế, một tổ chức tư vấn ở Washington, nói rằng chính quyền Biden đang tỏ ra kiên quyết khi nói về Trung Quốc và Đài Loan, vì họ “rất lo lắng về tiềm năng xảy ra tai nạn và tính toán sai lầm ”. Thật là tỉnh táo khi nghe bà Glaser, một học giả có mối quan hệ với giới tinh hoa, bày tỏ lo ngại về các cuộc đụng độ ngẫu nhiên hiện nay, chẳng hạn giữa máy bay hoặc tàu thuyền của Trung Quốc và Đài Loan, và về khả năng xảy ra xung đột quân sự có chủ ý trong vòng 5 hoặc 10 năm nữa.
Robert Blackwill, cựu trợ lý an ninh quốc gia của tổng thống George W. Bush và là đồng tác giả của bài báo mới trên Hội đồng Quan hệ Đối ngoại, “Hoa Kỳ, Trung Quốc và Đài Loan: Chiến lược ngăn chặn chiến tranh”, muốn Mỹ tạo ra “khả năng răn đe địa kinh tế đáng tin cậy ”, cũng như củng cố các loại hình quân sự. Ông nói rằng Mỹ và các đồng minh như Nhật Bản, nên nói rõ rằng Trung Quốc sẽ bị trục xuất khỏi các hệ thống tài chính và thương mại dựa trên đồng đô la nếu nước này tấn công Đài Loan. Ông Blackwill nói nếu các chỉ huy Trung Quốc thúc giục chiến tranh, "chúng tôi muốn các nguyên thủ của các nền kinh tế trong cuộc" giải thích rõ ràng về cái giá phải trả của Trung quốc.
Người châu Á sẽ cảm thấy tiếc nếu nước Mỹ bỏ đi.
Than ôi, phần khó nhất của việc ngăn chặn Trung Quốc bao gồm việc xây dựng các liên minh vững mạnh sẵn sàng thách thức sự xâm lược của Trung Quốc. So sánh với chiến tranh lạnh thì sẽ không nắm bắt được vấn đề. Sự sống còn của Tây Berlin được Mỹ và các đồng minh NATO coi là lợi ích quốc gia quan trọng của họ, những nước đã lên kế hoạch chiến tranh để ngăn chặn Liên Xô cắt quyền tiếp cận thành phố cần bảo vệ. Nhưng điều quan trọng thì ở chổ Liên Xô là một nước kém cỏi về kinh tế. Ngày nay, không có sự đồng thuận nào giữa các đồng minh khu vực của Mỹ rằng, sự sống còn của Đài Loan là một lợi ích quan trọng đáng bỏ công để chọc giận Trung Quốc, nước thường là đối tác thương mại lớn nhất của họ.
Trong khi đó, các nhà lãnh đạo Trung Quốc đang cố gắng giảm bớt tính dễ bị tổn thương của đất nước họ trước áp lực kinh tế bên ngoài. Trong một bài báo vào tháng 5 năm ngoái, Qiao Liang, một thiếu tướng không quân nghỉ hưu, đã dự đoán rằng trong cuộc chiến tranh ở Đài Loan, Mỹ và các đồng minh của họ sẽ chặn các tuyến đường biển đối với hàng xuất khẩu và nhập khẩu của Trung Quốc, đồng thời cắt giảm khả năng tiếp cận thị trường vốn của Trung Quốc. Tướng Qiao tán thành tính đúng đắn ở các động thái của ông Tập nhằm giảm sự phụ thuộc của Trung Quốc vào nhu cầu kinh tế từ phần còn lại của thế giới. Ông nói thêm rằng mấu chốt của vấn đề về Đài Loan sẽ là kết quả từ cuộc cạnh tranh sức mạnh của Trung Quốc với Mỹ.
Vị tướng này là một kẻ kích động chủ nghĩa dân tộc, nhưng những bình luận của ông ta phản ánh quan điểm của nhiều người ở Trung Quốc theo đuôi ông Tập. Điều đó sẽ khiến các đồng minh của Mỹ phải tạm dừng ý muốn. Đối với nhiều người Trung Quốc, việc khôi phục Đài Loan không chỉ là một sứ mệnh yêu nước thiêng liêng. Sự hoàn thành việc xâm lược Đài loan của Trung quốc cũng sẽ báo hiệu rằng vai trò lãnh đạo toàn cầu của Mỹ sắp kết thúc. Nếu Trung Quốc tin rằng họ có thể hoàn thành nhiệm vụ với cái giá phải trả có thể chấp nhận được, họ sẽ hành động.
