Chiến lược thoát hiểm

Sẽ không có sự chia sẻ quyền lực, không có hòa giải, không có hòa bình từ những kẻ y như chiến binh da đỏ.

Một máy bay trực thăng Chinook của Mỹ bay qua vùng đông nam Afghanistan giữa Tarin Kowt và Kandahar. GETTY

ELIOT A. COHEN...NGÀY 14 THÁNG 4 NĂM 2021 ... Theo Defense One

Trần H Sa lược dịch.

Trong các khía cạnh quan trọng của chính sách đối ngoại và an ninh quốc gia, chính quyền Biden thực sự là chính quyền Trump nhưng với cách cư xử văn minh. Không có khía cạnh nào đúng hơn so với tuyên bố của tổng thống về việc rút quân hoàn toàn khỏi Afghanistan vào ngày 11 tháng 9 năm nay, ngày kỷ niệm 20 năm vụ tấn công khủng bố mà đã đưa Hoa Kỳ đến với những ngọn núi sừng sững, những thung lũng màu mỡ và các thị trấn đầy bụi của đất nước đó. .

Có rất ít điểm để tranh luận về việc liệu động thái này có đúng hay không : Không có ý tưởng trừu tượng nào về chính sách, chỉ có vấn đề là liệu chính sách có thể được thực thi thành công bởi những người có trách nhiệm hành động như vậy tại một thời điểm nhất định hay không. Chiến tranh Afghanistan vốn đã thiếu cam kết ở tầm cao của Mỹ trong nhiều năm nay. Nếu có bất kỳ điều gì ngạc nhiên, thì đó là trong tám năm của Barack Obama và bốn năm của Donald Trump, Hoa Kỳ tiếp tục tồn tại trong một cuộc xung đột mà hầu hết các quan chức cao cấp trong chính quyền đó đều coi là bi quan và chán ghét.

Đây không thể là thời điểm để đưa ra đánh giá cuối cùng về cuộc chiến tranh Afghanistan của Mỹ — đơn giản là vì chúng ta quá gần để đưa ra những đánh giá có tính đo lường. Nhưng chúng ta có thể đưa ra những đánh giá sơ bộ, nếu bất tiện, và bắt tay vào các chính sách thận trọng về mặt đạo đức và chiến lược.

Đây không phải là kết thúc chiến tranh; nó chỉ là sự kết thúc của giai đoạn Mỹ trực tiếp tham gia với nó. Cuộc chiến bắt đầu hơn bốn thập kỷ trước, với cuộc xâm lược của Liên Xô vào Afghanistan, và giai đoạn đầu tiên của Mỹ, vào những năm 1980, có sự can thiệp gián tiếp của Hoa Kỳ qua sự đại diện của phe Mujahideen chống Liên Xô. Cuộc chiến chắc chắn sẽ kéo dài bên ngoài lối ra của Mỹ. Sẽ không có sự chia sẻ quyền lực, không có hòa giải, không có hòa bình từ những kẻ y như chiến binh da đỏ.

Cuộc chiến sẽ tiếp tục gay gắt, với lợi thế nghiêng về các chiến binh tàn bạo theo trào lưu chính thống Taliban, những kẻ sẽ tra tấn và tàn sát, thậm chí là họ hủy bỏ những tiến bộ đã đạt được trong giáo dục phụ nữ và chủ nghĩa thế tục dưới mọi hình thức. Nhưng họ sẽ không có tất cả theo cách riêng của họ. Nga, Trung Quốc, Iran, Pakistan, Ấn Độ và các nước cộng hòa Trung Á có cổ phần riêng của họ trong cuộc chiến này, và không phải tất cả họ đều muốn thấy một chiến thắng hoàn toàn của Taliban. Vì vậy, họ sẽ tài trợ cho những kẻ được họ hổ trợ và ủy nhiệm, theo như ý muốn, có thể là Hoa Kỳ. Và người dân Afghanistan sẽ tiếp tục đau khổ.

Điều lôi cuốn người Mỹ tuyên bố chiến thắng và bỏ đi đã giúp cho Taliban trỗi dậy sau khi lực lượng Liên Xô di tản khỏi Afghanistan; điều lôi cuốn người Mỹ tuyên bố thất bại và bỏ đi có thể gây ra những hậu quả tương tự, đó là Taliban trổi dậy. Afghanistan sẽ vẫn là bãi chiến trường cho những kình địch của các đại cường quốc, cũng như là quê hương của chủ nghĩa Hồi giáo cực đoan độc ác và ngoan cố, mà trước đây đã che chở cho al-Qaeda, một phong trào chưa chết, thậm chí có thể thu được một số sức mạnh từ kết quả này.

Hoa Kỳ sẽ có thể chọn phe trong cuộc xung đột, một điều xa xỉ mà hiện nay nước này không có. Trong nhiều thập niên, Mỹ đã phải đối mặt với những đe dọa ngấm ngầm và dứt khoát của Pakistan nhằm làm tắc nghẽn các tuyến cung cấp cho các lực lượng Mỹ ở Afghanistan. Một khi việc rút quân giúp chấm dứt việc Pakistan nắm giữ con đường hậu cần của mình, Hoa Kỳ có thể và được tự do nhiều hơn trong việc hỗ trợ các nỗ lực của Ấn Độ nhằm bảo vệ lợi ích riêng của họ ở Afghanistan. Tương tự, Hoa Kỳ có thể làm cho người Nga đối đầu chống lại người Trung Quốc, những kẻ không nhất thiết muốn những điều tương tự ở đó.

Nhưng đặc quyền chiến lược sẽ phải trả giá bằng danh tiếng chiến lược. Không thể đơn giản là từ bỏ một cuộc chiến mà người đã cam kết không phải trả một hình phạt nào, ngay cả khi hình phạt đó ít hơn cái giá phải trả cho việc tiếp tục chiến đấu. Có lẽ không phải hoàn toàn ngẫu nhiên mà các đại cường quốc hiểu rõ Afghanistan từ ​​kinh nghiệm của họ, Nga, hiện đang thử nghiệm quyết tâm của phương Tây bằng cách huy động lực lượng ở biên giới Ukraine. Nói cách khác, cái giá phải trả cho một lối thoát ở Afghanistan có thể là sự cần thiết phải thể hiện quyết tâm quân sự tại các điểm nóng khác ở Đông Âu hoặc Viễn Đông.

Việc thoát khỏi Afghanistan cũng sẽ phải trả giá đắt về mặt đạo đức, điều mà sự trung thực buộc người Mỹ phải thừa nhận và hành động. Hàng trăm nghìn người Afghanistan, nếu không muốn nói là nhiều hơn - từ thông dịch viên và phi công trực thăng, giáo viên và các quan chức - đã ném số phận của họ cho chúng ta. Người Mỹ nợ họ một cái gì đó. Cần phải có một quyết tâm vừa phải khi rút khỏi Afghanistan; sẽ cần nhiều hơn nữa để chào đón những người tị nạn Afghanistan đến Hoa Kỳ một cách muộn màng, như chúng ta đã làm với những người tị nạn Việt Nam. Và ví dụ Việt Nam gợi ý rằng những người chạy trốn khỏi Afghanistan sẽ là một nhóm công dân chăm chỉ, yêu nước và làm việc hiệu quả như bất kỳ người Mỹ nào khác, người nước ngoài hay người bản xứ.

Việc mở cửa nước Mỹ là vấn đề của thời điểm này. Thông qua sự đánh giá mang tính lịch sử về ý nghĩa của cuộc chiến tranh Afghanistan của Mỹ, là điều gì đó tốt nhất để giải thích cho sự trì hoãn trong một thập niên. Điều cám dỗ sẽ là đổ lỗi tất cả cho một sai lầm của người khác, có thể là bắt đầu với Afghanistan (một động thái mà ít người phản đối) hoặc thể hiện sự thiếu ý chí chết người (có bằng chứng về bất cứ điều gì ngoài sự thoái lui trên các chiến trường trong những năm gần đây ?).

Bất kể câu tục ngữ cổ, nó không phải là chiến thắng mà là thất bại vốn do 'nhiều thầy thúi ma". Cuộc xâm lược có dấu vết ban đầu cho phép Osama bin Laden trốn thoát, một trật tự hiến pháp được hình thành kém cỏi và bị áp đặt từ bên ngoài, một thất bại trong việc đầu tư nhân vật lực vào việc phát triển lực lượng quân đội Afghanistan, miễn cưỡng thừa nhận sự xói mòn trong an ninh, một "sự nổi sóng" mà chỉ có thể làm giảm sức chịu đựng của Mỹ trong một cuộc chiến tranh kéo dài, lặp đi lặp lại tín hiệu cho các đối tác Afghanistan rằng chúng ta sẵn sàng từ bỏ họ — danh sách các sai lầm rất dài và được làm thành bài học. Nó cần được nghiên cứu.

Nhưng người Mỹ nên nhớ rằng họ thường không phải là diễn viên quan trọng nhất trên hiện trường. Người Pakistan và các cơ quan mật vụ khác, người châu Âu, người Nga, và, vâng, chính người Afghanistan đã đưa ra quyết định của họ và làm nên những hậu quả đó. Có những nhà lãnh đạo tồi và yếu kém hơn, những sự kiện ngẫu nhiên, và những quyết định tốt được thực thi một cách tồi tệ, cũng như những quyết định tồi được thực hiện một cách mạnh mẽ. Việc phân loại những điều này là công việc thích hợp của các nhà sử học, chứ không phải của những người đương thời, những người chắc chắn sẽ nêu ra cái  sai vì định kiến, vì thành kiến ​​đảng phái, hoặc mong muốn minh oan cho các vị trí mà họ đã từng nắm giữ. Trên hết, người Mỹ sẽ không bao giờ biết hậu quả sẽ ra sao nếu họ không hành động ở Afghanistan — mặc dù cuộc nội chiến Syria, với tất cả những gợn sóng của nó xuyên qua Trung Đông, có thể là một ví dụ gợi ý để xem xét.

Vì vậy, đây là một khoảnh khắc khiến Hoa Kỳ thiếu tự tin. Đó là một khoảnh khắc nhẹ nhõm đối với cha mẹ của các nam quân nhân và nữ quân nhân, những người, nếu không, sẽ được triển khai cho một cuộc chiến mà các chính trị gia của họ không tin tưởng. Đó nên là một khoảnh khắc đáng suy ngẫm đối với các nhà lãnh đạo của các tổ chức mà đã hoạt động kém hơn những gì họ cần phải có. Đây là thời điểm để các nhà ngoại giao tái cân bằng và cấu hình lại các yếu tố trong chính sách đối ngoại của Mỹ. Và đó chắc chắn là một khoảnh khắc của trách nhiệm đạo đức. Nếu người Mỹ coi trọng trách nhiệm đó, hoan nghênh tự do và quyền công dân đối với những ai đã đặt niềm tin của họ vào lời nói của người Mỹ, cam kết của người Mỹ và lý tưởng của người Mỹ, thì một số cứu chuộc gì đó sẽ được cứu khỏi đống đổ nát của một chính nghĩa đúng đắng.

* * * * *

_ Eliot A. Cohen là một nhà văn đóng góp tại The Atlantic và là giám đốc của Chương trình Nghiên cứu Chiến lược tại Trường Nghiên cứu Quốc tế Cao cấp của Đại học Johns Hopkins. Từ năm 2007 đến năm 2009, ông là cố vấn cho Ngoại trưởng Condoleezza Rice.

* * * * *