Đối lập của Myanmar muốn Hoa Kỳ can thiệp. Đây là một số tùy chọn.
Washington có các lựa chọn, từ áp đặt vùng cấm bay đến thắt chặt các biện pháp trừng phạt.
Michael F. Martin , Ngày 24 tháng 5 năm 2021, Theo Foreign Policy
Trần H Sa lược dịch.
Trong khi Quốc hội Hoa Kỳ đang xem xét sửa đổi các biện pháp trừng phạt khiêm tốn của chính quyền Biden đối với chính phủ quân sự Myanmar, một số tiếng nói trong số những người phản đối chính phủ quân sự đã kêu gọi Hoa Kỳ và cộng đồng quốc tế xem xét hành động can thiệp vũ trang. Đại sứ Myanmar tại Liên hiệp quốc thuộc Chính phủ Liên hiệp trước cuộc đảo chính, Kyaw Moe Tun, đang ở nước ngoài tiếp tục phản đối chính phủ quân sự, đã yêu cầu Hội đồng Bảo an Liên hiệp quốc thực thi vùng cấm bay trên Myanmar và áp đặt lệnh cấm vận vũ khí mang tính toàn cầu.
Hoa Kỳ đã có lệnh cấm vận mua bán vũ khí đơn phương với Myanmar từ năm 1988, và Quốc hội đã đặt ra các hạn chế trong quan hệ của Hoa Kỳ với quân đội nước này từ năm 2011. Ngoài ra, có một loạt các lựa chọn để can thiệp mạnh mẽ hơn, tuy chỉ một số hợp lý hơn những biện pháp khác.
Bài báo này không ủng hộ hoặc tán thành bất kỳ hành động quân sự nào của Hoa Kỳ để đáp trả cuộc đảo chính ngày 1 tháng 2 ở Myanmar; mục tiêu của bài báo là cung cấp một cái nhìn tổng quan ngắn gọn về các tùy chọn và kiểm tra giá trị của mỗi tùy chọn. Trước sự kiện sắp kết thúc hai thập kỷ tham gia của quân đội Mỹ ở Afghanistan, các lựa chọn quân sự ở Myanmar dường như không được chính quyền Biden hay Quốc hội ưa chuộng. Tuy nhiên, khi phe đối lập kêu gọi viện trợ ngày càng tăng, rất đúng đắn để xem xét phạm vi hành động quân sự của Hoa Kỳ có thể là gì.
Lựa chọn kịch tính nhất - và khó có thể xảy ra - sẽ là một cuộc xâm nhập toàn diện vào Myanmar, đơn phương (như cuộc xâm nhập Panama của Mỹ vào tháng 12 năm 1989) hoặc đa phương (như cuộc chiến chống Iraq năm 1990). Một cuộc xâm nhập như vậy có lẽ sẽ tập trung vào trục trung tâm của quốc gia dọc theo con sông Irrawaddy, bao gồm các thành phố quan trọng là Mandalay, Naypyidaw và Yangon. Do sự hiện diện của các tổ chức sắc tộc vũ trang chống chính quyền quân sự ở bảy bang sắc tộc thiểu số của Myanmar (Chin, Kachin, Kayah, Kayin, Mon, Rakhine và Shan) từ lâu đã chống lại chính quyền trung ương, các lực lượng Hoa Kỳ có thể sẽ hạn chế hành động ở những vùng đó của Myanmar.
Mặc dù quân đội Myanmar được cho là đã mua một số thiết bị và vật tư quân sự tiên tiến từ Trung Quốc, Israel, Nga và Ukraine, cuộc tiến quân của quân đội Mỹ khó có thể gặp phải sự kháng cự được duy trì liên tục. Quân đội Myanmar đã chịu thương vong nghiêm trọng trong hai năm qua khi chiến đấu chống lại các lực lượng dân quân sắc tộc — chẳng hạn như Quân đội Arakan, Quân đội Độc lập Kachin và Quân đội Giải phóng Quốc gia Karen — vốn không sở hữu các nguồn lực của quân đội Hoa Kỳ. Không có gì ngạc nhiên khi tinh thần của các lực lượng an ninh Myanmar được cho là đang xuống thấp, với nhiều binh sĩ muốn từ chức hoặc đào tẩu sang phe đối lập chống chính quyền quân sự.
Trong khi trên thực tế một cuộc xâm nhập có thể tương đối đơn giản, thì một cuộc chiếm đóng sẽ khó khăn hơn nhiều. Sự thống nhất gần đây trong phe đối lập ở Myanmar nhằm phản đối cuộc đảo chính ngày 1 tháng 2, không mở rộng đến bất kỳ sự đồng thuận nào về hình thức của một chính phủ nên được thành lập, sau khi loại bỏ được chính quyền quân sự. Ví dụ, Chính phủ Thống nhất Quốc gia được Ủy ban Đại diện Pyidaungsu Hluttaw đề cử, chỉ là một nhóm nhỏ gồm các chính trị gia thuộc Liên đoàn Quốc gia vì Dân chủ - những người được cho là sẽ trở thành thành viên của cơ quan lập pháp trước khi cuộc đảo chính lật ngược kết quả bầu cử - đã nhận được sự ủng hộ nồng nhiệt từ các nhóm vũ trang sắc tộc quan trọng và các tổ chức xã hội dân sự đứng đằng sau phong trào bất tuân dân sự. Sau một cuộc xâm nhập, chính quyền Biden có thể thấy mình phải chịu trách nhiệm cho một quốc gia tồi tệ về mặt chính trị — và phải đối mặt với phản ứng dè chừng từ một số tổ chức sắc tộc vũ trang khác.
Một cuộc xâm nhập của Hoa Kỳ vào Myanmar cũng có thể bị Trung Quốc, Nga, Thái Lan và các quốc gia khác lên án. Trung Quốc sẽ coi sự hiện diện của các lực lượng Mỹ ở một quốc gia láng giềng như là một mối đe dọa an ninh nghiêm trọng, và sẽ tăng cường lực lượng quân sự của họ dọc theo biên giới. Thái Lan chắc chắn sẽ lo ngại, bởi chính phủ hiện tại của họ cũng là kết quả của một cuộc đảo chính quân sự tương tự vào năm 2014. Nếu không có sự hỗ trợ của các quốc gia khác, Mỹ có thể thấy mình bị cô lập và hứng chịu sự chỉ trích rộng rãi của quốc tế.
Một phương án quân sự khác đã được đề xuất là Hoa Kỳ thiết lập một vùng cấm bay trên vùng trời Myanmar để ngăn chặn quân đội Myanmar sử dụng máy bay có cánh cố định và trực thăng tấn công chống lại dân quân sắc tộc thiểu số và các nhóm địa phương được gọi là lực lượng phòng vệ dân sự, vốn đang mọc lên ở nhiều vùng khác nhau của đất nước. Một khu vực cấm bay sẽ tái cân bằng trận đánh, tạo lợi thế cho các nhóm dân sự vũ trang và sắc tộc vũ trang, có thể dẫn đến thất bại của quân đội Myanmar.
Một trong những thách thức chính của đề xuất này là việc thiết lập và giữ vững sự hỗ trợ hậu cần để duy trì khu vực cấm bay. Một tàu sân bay ngoài khơi bờ biển Myanmar ở Vịnh Bengal có thể đủ để cung cấp cho việc bao phủ vùng trời Myanmar, nhưng một số hình thức hệ thống cung ứng trên bộ cũng sẽ cần thiết, đặc biệt nếu khu vực cấm bay trở thành một nỗ lực lâu dài.
Sẽ rất khó để tìm được một quốc gia lân cận sẵn sàng cho phép Hoa Kỳ thiết lập một trung tâm hỗ trợ hậu cần như vậy. Ấn Độ không phải là một ứng viên tiềm năng; Thái Lan cũng vậy. Úc và Nhật Bản có lẽ quá xa để trở thành những lựa chọn thay thế mang tính thực tế.
Ngoài ra, khi loại bỏ sự hỗ trợ từ trên không của quân đội Myanmar, điều đó sẽ làm thay đổi cục diện chiến trường, quân đội Myanmar vẫn có thể triển khai pháo binh và các thiết bị hạng nặng khác trên bộ. Do đó, vẫn chưa rõ việc thiết lập vùng cấm bay sẽ có ý nghĩa như thế nào đối với sự thay đổi cân bằng sức mạnh trong cuộc nội chiến đang diễn ra và ngày càng gay gắt của Myanmar.
Việc tạo ra một vòng đai phong tỏa ngoài khơi bờ biển Myanmar là một lựa chọn quân sự khác. Phong tỏa như vậy có thể bao gồm việc đóng cửa hoạt động sản xuất dầu và khí đốt tự nhiên của Myanmar, vốn là nguồn thu quan trọng mang tầm quốc tế của chính quyền quân sự.
Từ góc độ quân sự, việc duy trì một khu vực phong tỏa sẽ đòi hỏi ít tài nguyên hơn so với một khu vực cấm bay. Myanmar không có lực lượng hải quân xa bờ ở bất kỳ quy mô hay khả năng nào để thách thức sự phong tỏa của Mỹ. Tuy nhiên, hầu hết thương mại quốc tế của Myanmar được tiến hành bằng đường bộ, không phải bằng đường biển. Các đối tác thương mại lớn của Myanmar là Trung Quốc và Thái Lan, và hầu hết hàng hóa được trao đổi bằng đường bộ, do đó tránh được sự phong tỏa như vậy. Cả Trung Quốc và Thái Lan có thể sẵn sàng hỗ trợ chính quyền quân sự của Myanmar bằng cách cho phép hàng hóa bị chặn đi vào Myanmar qua lãnh thổ của họ.
Quân đội Mỹ cũng có thể tiến hành một số cuộc không kích hạn chế vào các cơ sở quân sự chủ chốt của Myanmar, để làm suy yếu khả năng sử dụng không quân của họ trong cuộc chiến chống lại các nhóm sắc tộc vũ trang và lực lượng phòng vệ dân sự. Nó cũng có thể nhắm vào các nhà máy sản xuất vũ khí và đạn dược của Myanmar. Trong nhiều năm, quân đội Myanmar đã sản xuất hầu hết vũ khí và thiết bị hạng nhẹ của họ trong các nhà máy do quân đội điều hành. Các cuộc không kích nhằm vào các căn cứ không quân và / hoặc các nhà máy sản xuất vũ khí của Myanmar, có thể làm tổn hại nghiêm trọng đến khả năng tiếp tục cuộc nội chiến của chính phủ quân sự Myanmar.
Một lợi thế của các cuộc không kích hạn chế đối với một cuộc xâm nhập hoặc duy trì vùng cấm bay là nó sẽ đòi hỏi một lượng thời gian và nguồn lực tương đối rời rạc, nhưng nó có thể làm cho quân đội Myanmar suy yếu nghiêm trọng. Ngoài ra, thương vong của Mỹ sẽ ở mức tối thiểu, vì số lượng các cuộc không kích cần thiết để gây thiệt hại nghiêm trọng cho lực lượng không quân và việc sản xuất vũ khí của Myanmar là khá nhỏ, so với khả năng phòng không quá kém của Myanmar.
Chắc chắn sẽ có một số chỉ trích quốc tế đối với các cuộc không kích, rất có thể từ Trung Quốc, Nga và Thái Lan. Không có khả năng Trung Quốc cố gắng đánh chặn các cuộc không kích của Mỹ, trước nguy cơ đối đầu trực tiếp. Các cuộc không kích cũng có thể hỗ trợ tinh thần cho phong trào đối lập của Myanmar, vì đây sẽ là một minh chứng rõ ràng về sự phản đối của Hoa Kỳ đối với chính quyền quân sự Myanmar.
Tuy nhiên, có những mặt trái. Thứ nhất, quân đội Mỹ có thể sẽ phải quay trở lại định kỳ để tấn công các căn cứ không quân và nhà máy sản xuất vũ khí một lần nữa, sau khi chúng được sửa chữa xong. Thứ hai, thiệt hại do các cuộc không kích gây ra có thể không đủ để thay đổi cán cân sức mạnh quân sự có lợi cho các nhóm vũ trang đối lập. Các cuộc không kích hạn chế của Mỹ ở các quốc gia khác, chẳng hạn như Libya và Syria, không phải lúc nào cũng tỏ ra hiệu quả như mong đợi.
Một lựa chọn ít được thảo luận hơn là cung cấp hỗ trợ quân sự và đào tạo cho các tổ chức sắc tộc vũ trang và lực lượng phòng vệ dân sự để hỗ trợ cuộc chiến của họ chống lại chính quyền quân sự. Điều này có thể liên quan đến việc cung cấp vũ khí và thiết bị quân sự cho các lực lượng dân quân sắc tộc chính yếu và lực lượng dân quân dân sự mới thành lập, cũng như huấn luyện chiến đấu cho các sĩ quan của họ.
Một chương trình như vậy sẽ là một thay đổi đáng kể trong chính sách của Hoa Kỳ, vốn đã từ chối hỗ trợ và đào tạo như vậy cho quân đội Myanmar trong hơn 30 năm. Nó cũng rõ ràng sẽ đặt Hoa Kỳ đứng sau phong trào đối lập, một phong trào có thể không giành chiến thắng trong cuộc chiến chống lại quân đội Myanmar.
Ngược lại, Trung Quốc là nhà cung cấp hỗ trợ và huấn luyện quân sự chính yếu cho cả quân đội Myanmar và một số nhóm sắc tộc vũ trang quan trọng trong nhiều thập kỷ. Việc Hoa Kỳ hỗ trợ các dân quân sắc tộc sẽ cải thiện quan hệ của Hoa Kỳ với các nhóm đó, nhưng nó có thể gây phản cảm đối với Trung Quốc trong quá trình này, trừ khi có một thỏa thuận giữa hai quốc gia.
Một điều quan trọng khác là tác động lâu dài từ việc hỗ trợ quân sự của Hoa Kỳ cho các lực lượng đối lập chống chính phủ. Kinh nghiệm gần đây của Hoa Kỳ về những nỗ lực như vậy còn khá lộn xộn. Trong một số trường hợp, đó là những gì có lúc đã là đồng minh rồi trở thành kẻ thù, chẳng hạn như ở Afghanistan. Do lịch sử bất đồng giữa các tổ chức sắc tộc vũ trang của Myanmar, việc cung cấp vũ khí và huấn luyện quân sự cho họ có thể dẫn đến bùng phát việc các nhóm này giao tranh với nhau, sau khi quân đội Myanmar thất bại.
Một lựa chọn cuối cùng cần xem xét là sự cô lập quốc tế hơn nữa đối với quân đội Myanmar, đặc biệt là các sĩ quan của họ. Điều này có thể liên quan đến một lệnh cấm vận vũ khí quốc tế, đóng băng các tài sản tài chính quân sự ở nước ngoài, cấm vận du lịch đối với các sĩ quan quân đội Myanmar và / hoặc chủ mưu cáo buộc hình sự đối với những người đứng đầu quân đội. Bertil Lintner, một chuyên gia nổi tiếng về Myanmar, gần đây đã viết một bài báo ủng hộ việc người Miến ở ngoài lãnh thổ Myanmar truy tố các nhà lãnh đạo quân đội, như là một giải pháp thay thế cho các hình thức trừng phạt đang được thực hiện bởi chính quyền Biden và các chính phủ khác.
Những nỗ lực trước đây của Hội đồng Bảo an Liên hiệp quốc nhằm áp đặt lệnh cấm vận vũ khí đối với Myanmar đã bị Trung Quốc và Nga ngăn chặn. Đại hội đồng LHQ được cho là sẽ xem xét một nghị quyết không ràng buộc kêu gọi cấm vận vũ khí mang tính toàn cầu đối với Myanmar; một đề xuất được hỗ trợ bởi chính quyền Biden.
Nhưng ngoài ra, chính quyền Biden có thể gây áp lực gián tiếp lên các quốc gia để họ tham gia cùng Mỹ trong việc cô lập quân đội Myanmar. Ví dụ, có thể làm cho việc tiếp tục cung cấp hỗ trợ quân sự và đào tạo của Hoa Kỳ cho một quốc gia nào đó có thể dẫn đến việc quốc gia này cắt đứt mọi quan hệ với quân đội Myanmar. Ngoài ra, Bộ Tài chính Hoa Kỳ có thể cấm bất kỳ tổ chức tài chính nào của Hoa Kỳ cung cấp các dịch vụ tài chính liên quan đến việc chuyển tiền vào các tài khoản do quân đội Myanmar hoặc các sĩ quan của họ sở hữu hoặc kiểm soát, cũng như hạn chế các dịch vụ tài chính đối với các tổ chức tài chính nước ngoài nào mà họ cung cấp dịch vụ tài chính cho Quân đội Myanmar. Vì tính đơn giản tương đối và đi theo các biện pháp tương tự chống lại Iran, đây có thể là lựa chọn hấp dẫn nhất đối với chính quyền Biden và Quốc hội — ngay cả khi nó không phù hợp với hy vọng của phe đối lập ở Myanmar.
_ Michael F. Martin là một nhà phân tích độc lập về các vấn đề châu Á. Trước đây, ông là chuyên gia về các vấn đề châu Á của Cơ quan Nghiên cứu Quốc hội, chuyên về quan hệ của Hoa Kỳ với Myanmar.
