Quốc tế hóa an ninh ở eo biển Đài Loan
Trung Quốc, Đài Loan và Hoa Kỳ sẽ vẫn là những nước có vai trò thống trị ở eo biển Đài Loan, nhưng trong tương lai, họ sẽ không phải là những người chơi duy nhất có liên quan. Về lâu dài, sự quốc tế hóa an ninh ở eo biển Đài Loan có thể sẽ là một yếu tố tạo ổn định trong khu vực.
Michael Mazza, Ngày 5 tháng 5 năm 2021… Theo Viện Doanh Nghiệp Hoa Kỳ (AEI)
Trần H Sa lược dịch.
Mối quan hệ giữa Hoa Kỳ, Đài Loan và Trung Quốc thường được mô tả như một hình tam giác. Rất khó để thảo luận về bất kỳ cặp đôi cụ thể nào — Mỹ-Đài Loan, Hoa Kỳ-Trung Quốc hoặc Đài Loan-Trung Quốc — mà không nhận ra sự hiện diện ít nhất của bên thứ ba. Khung sườn này luôn là một sự đơn giản hóa quá mức, nhưng nó là một điều hữu ích, có lẽ không hơn không kém khi xem xét lĩnh vực an ninh. Mối quan hệ an ninh Mỹ - Đài Loan tồn tại phần lớn do mối đe dọa của Trung Quốc đối với Đài Loan. Các chính sách của Mỹ định hình đáng kể các động lực an ninh xuyên eo biển. Các đánh giá về mối đe dọa lẫn nhau của Mỹ và Trung Quốc phần lớn được thúc đẩy bởi tư thế của mỗi nước đối với Đài Loan. Tuy nhiên, một thời điểm cuối cùng có thể đã đến, khi mà nó đủ thích hợp để rút lại phép ẩn dụ về một tam giác.
Điều gì đã thay đổi?
Hoa Kỳ chưa bao giờ là quốc gia duy nhất ở bên ngoài eo biển Đài Loan quan tâm đến việc duy trì sự ổn định ở đó. Nhưng trong ít nhất 4 thập kỷ qua, phần còn lại của thế giới đã rất vui khi để mặc Washington chịu trách nhiệm gìn giữ hòa bình. Điều này là hợp lý. Cho đến gần đây, cán cân quân sự xuyên eo biển ủng hộ Đài Loan, và có lẽ không có cán cân quân sự Trung-Mỹ nào đáng nói đến, với khả năng quân sự của Mỹ vượt trội hơn hẳn so với Quân đội Giải phóng Nhân dân (PLA). Vì vậy, chiến tranh đã khó xảy ra.
Sự phân phối sức mạnh quân sự thuận lợi đó không còn được giữ vững. Bộ Quốc phòng Đài Loan (MND, 中華民國 國防部) đánh giá rằng PLA có thể đánh chiếm các đảo ngoài khơi, đạt được ưu thế trên không bên trong chuỗi đảo thứ nhất (một chuỗi các quốc đảo bao quanh Biển Hoa Đông và Biển Đông), tiến hành các cuộc phong tỏa đường hàng không và hàng hải của Đài Loan, các tên lửa hành trình và tên lửa đạn đạo ngày càng chính xác và gây chết người nhắm mục tiêu vào Đài Loan, đồng thời làm phức tạp đáng kể sự can thiệp của nước ngoài trong trường hợp xảy ra xung đột xuyên eo biển. Các đánh giá của Bộ Quốc phòng và Cơ quan Tình báo Quốc phòng của Mỹ cũng vẽ nên bức tranh về một PLA ngày càng có năng lực. Mô tả các trò chơi chiến tranh của Hoa Kỳ ở eo biển Đài Loan, David A. Ochmanek của RAND nói với các nhà điều tra Real Clear rằng Hoa Kỳ (Đội Xanh dương) đã “bó tay trong nhiều năm […] Trong nhiều năm, Đội Xanh dương đã bị sốc vì họ không nhận ra mình đã thua kém như thế nào trong một cuộc đối đầu với Trung Quốc.”
Trong 5 năm qua, Bắc Kinh đã không ngừng phát động một chiến dịch gây sức ép nhằm vào Đài Bắc. Trung Quốc đã săn đuổi các đồng minh ngoại giao, sử dụng đòn bẩy kinh tế, cô lập Đài Bắc trên sân khấu toàn cầu, can thiệp vào các tiến trình dân chủ của Đài Loan và thường xuyên viện đến đe dọa quân sự. Tuy nhiên, trong suốt 15 tháng qua, việc Đài Loan liên tục bị loại khỏi Tổ chức Y tế Thế giới có thể khiến các nước trên thế giới kết luận rằng, lợi ích an ninh quốc gia của chính họ bị tổn hại bởi các chính sách xuyên eo biển của Bắc Kinh (ví dụ: Liên minh Liên Nghị viện ở chiến dịch #LetTaiwanHelp của Trung Quốc ). Trong khi đó, các chuyến bay gần như hàng ngày của PLA bay vào vùng nhận dạng phòng không của Đài Loan (ADIZ), đôi khi băng qua đường trung tuyến, và các cuộc tập trận quân sự khác được thiết kế để đe dọa Đài Loan đã làm dấy lên lo ngại trên toàn thế giới về sự ổn định ở eo biển Đài Loan.
Những lo ngại đó đã nảy sinh vào thời điểm nhiều tập đoàn đa quốc gia nước ngoài - đặc biệt là các nhà sản xuất ô tô - nhận thức sâu sắc về sự phụ thuộc của họ vào lĩnh vực sản xuất chất bán dẫn của Đài Loan. Mặc dù nền kinh tế Đài Loan đã đóng vai trò quan trọng trong mạng lưới thương mại toàn cầu qua vài thập kỷ, nhưng hiện nay nó đã trở thành một nút trung tâm trong nền kinh tế toàn cầu, đặc biệt là do sự thống trị của nó đối với ngành công nghiệp sản xuất chất bán dẫn. 92% năng lực sản xuất chip tiên tiến nhất thế giới là ở Đài Loan. Năm 2020, Đài Loan chiếm 63% doanh thu toàn cầu về việc đúc chip bán dẫn, với riêng Công ty Sản xuất Chất bán dẫn Đài Loan (TSMC, 台灣 積 體 電路 製造 股份有限公司) chiếm lấy 54%. TSMC sản xuất khoảng 50% tất cả các chất bán dẫn trên toàn thế giới. Tuy nhiên, trong những tháng gần đây, nhu cầu tăng cao kết hợp với sự gián đoạn nguồn cung (ở Đài Loan và các nơi khác) đã dẫn đến tình trạng thiếu chip nghiêm trọng. Vào tháng 4, New York Times đã báo cáo rằng “sự thiếu hụt chip và các khó khăn khác của chuỗi cung ứng đã làm giảm sản lượng 1,3 triệu xe trong ba tháng đầu năm, theo IHS Market.”
Tuy nhiên, các nhà sản xuất ô tô là khách hàng tương đối nhỏ so với các nhà sản xuất chip. Chip của Đài Loan cung cấp năng lượng cho các thiết bị điện tử tiêu dùng thuộc mọi loại, từ điện thoại thông minh đến Ti Vi, và từ máy tính xách tay đến các thiết bị kết nối Internet vạn vật (IoT). Nếu những kẻ xâm lược từ ngoài trái đất muốn làm lũng đoạn nền kinh tế toàn cầu, thì việc xóa sổ các xưởng đúc chip của Đài Loan sẽ là một khởi đầu tốt. Sự đánh giá cao ngày càng tăng đối với vai trò trung tâm của Đài Loan trong chuỗi cung ứng toàn cầu đang thúc đẩy sự quan tâm của nước ngoài đối với sự ổn định của eo biển Đài Loan.
Nhật Bản tiến lên.
Tháng trước, Tổng thống Joe Biden và Thủ tướng Yoshihide Suga đã trở thành các nhà lãnh đạo Mỹ và Nhật Bản công khai và cùng nêu quan ngại về an ninh ở eo biển Đài Loan, lần đầu tiên kể từ năm 1969. Điều đó theo sau một tuyên bố 2 + 2 tương tự, sau chuyến thăm Tokyo của Ngoại trưởng Hoa Kỳ Antony Blinken và Bộ trưởng Quốc phòng Lloyd Austin. Cũng trong chuyến thăm đó, Austin và người đồng cấp Nhật Bản, Bộ trưởng Quốc phòng Nobuo Kishi, đã đồng ý “hợp tác chặt chẽ trong trường hợp xảy ra đụng độ quân sự giữa Trung Quốc và Đài Loan”, theo Kyodo News .
Mặc dù một số nhà phân tích cho rằng Tokyo chỉ đang phản ứng trước sức ép của Mỹ, nhưng cũng đã có những tín hiệu ở nhu cầu nội bộ của Nhật Bản. Tháng 12 năm ngoái, khi nhóm Biden chuẩn bị nhậm chức, Thứ trưởng Quốc phòng Nhật Bản Yasuhide Nakayama đã nêu quan ngại về sự hung hăng của Trung Quốc đối với Đài Loan. “Cho đến nay, tôi vẫn chưa thấy Joe Biden có chính sách rõ ràng hay một thông báo nào về Đài Loan”, Nakayama nói với Reuters và nói thêm rằng “Tôi muốn biết điều đó nhanh chóng, sau đó chúng tôi cũng có thể chuẩn bị phản ứng phù hợp của mình về Đài Loan. ” Nakayama mô tả “Trung Quốc và Đài Loan” là “lằn ranh đỏ ở châu Á” và hỏi, “Joe Biden ở Nhà Trắng sẽ phản ứng thế nào trong trường hợp nếu Trung Quốc vượt qua ranh giới đỏ này? ”
Vào tháng 2, Masahisa Sato, người lãnh đạo Bộ phận Đối ngoại của Đảng Dân chủ Tự do, đã công bố một “nhóm dự án Đài Loan” mới. Theo Nikkei Asia , nhóm sẽ “thảo luận về các chính sách liên quan đến hòn đảo và cách thức Nhật Bản có thể phối hợp với Mỹ trong lĩnh vực an ninh.” Các ý tưởng được nêu ra trước cuộc họp đầu tiên của nhóm dự án Đài Loan bao gồm phiên bản tiếng Nhật về Đạo luật Quan hệ Đài Loan của Mỹ và cuộc đối thoại 2 + 2 Nhật Bản-Đài Loan.
Rất khó để dự đoán tất cả điều này sẽ dẫn đến đâu. Trong khi cộng đồng doanh nghiệp Nhật Bản phải lo ngại về các mối đe dọa đối với nguồn cung cấp chất bán dẫn, họ không muốn gây xáo trộn tình hình với Trung Quốc; thay vào đó, họ hoạt động như một đối trọng với những người cứng rắn trên lãnh vực an ninh của Nhật Bản. Mặc dù vậy, với việc Hoa Kỳ đang tìm kiếm các đồng minh để đóng góp nhiều hơn vào an ninh tập thể — và với các thành phần của bộ máy an ninh Nhật Bản mong muốn làm như vậy — có vẻ như Nhật Bản sẽ nắm giữ một vai trò mạnh mẽ hơn trong việc duy trì hòa bình xuyên eo biển, thậm chí nếu các đường nét của vai trò đó vẫn chưa được xác định rõ ràng.
Tình bằng hữu và Vấn đề Đài Loan.
Trong một podcast được ghi lại vào tháng 3, vị tham tán ngoại giao của Hoa Kỳ ở Úc, Michael Goldman, đã đưa ra một lời thừa nhận khá bất ngờ, ông nói với Rory Medcalf của Đại học Quốc gia Úc, “Và khi bạn xem xét kế hoạch chiến lược của [đồng minh], nó bao gồm một loạt các trường hợp mà bạn đã đề cập, trong đó Đài Loan rõ ràng là một thành phần quan trọng.” Mặc dù có thể an toàn khi cho rằng các cuộc tham vấn như vậy không phải là mới, nhưng việc một nhà ngoại giao Mỹ thảo luận công khai về chúng là điều bất thường, cho thấy Canberra đang cảm thấy thoải mái hơn khi công khai vai trò của mình ở eo biển Đài Loan hoặc các cuộc tham vấn về các trường hợp dự phòng ở Đài Loan đã tăng lên xấp xỉ hàng đầu trong chương trình nghị sự song phương — hoặc cả hai.
Một người nên cẩn thận đừng gán quá nhiều tầm quan trọng cho một bản ghi podcast bởi một Nhân viên chuyên nghiệp của Bộ Ngoại giao (người không được bổ nhiệm theo quy trình chính trị). Tuy nhiên, báo cáo gần đây hơn cho thấy Canberra thực sự đang theo dõi các diễn biến ở eo biển Đài Loan khá chặt chẽ. Theo Tạp chí Tài chính Úc , “Chính phủ Úc đã leo thang mạnh mẽ việc chuẩn bị nội bộ cho các hành động quân sự tiềm năng ở eo biển Đài Loan”. Việc lập kế hoạch phòng thủ nghiêm túc rõ ràng đang được tiến hành :
"Các nguồn tin tiết lộ với AFR Weekend rằng, Lực lượng Phòng vệ Úc đang lên kế hoạch cho một tình huống xấu nhất có thể xảy ra nếu Hoa Kỳ và Trung Quốc xung đột ở Đài Loan, gây ra tranh luận về phạm vi và quy mô đóng góp của Canberra vào cuộc xung đột chưa từng có trong khu vực.
"Các lựa chọn bao gồm việc đóng góp vào nỗ lực của đồng minh với tàu ngầm, cũng như máy bay giám sát hàng hải, máy bay tiếp nhiên liệu trên không và có khả năng là đóng góp máy bay chiến đấu Super Hornet hoạt động từ các căn cứ của Mỹ ở Guam hoặc Philippines, và thậm chí cả Nhật Bản."
Giống như ở Nhật Bản, các hoạt động truyền thống của cộng đồng doanh nghiệp ở Úc đóng vai trò như một sự bù đắp cân bằng với phe diều hâu an ninh, mặc dù phần lớn đã không thành công trong việc hạn chế cách tiếp cận của chính phủ Morrison đối với Trung Quốc trong năm qua. Cũng như ở Nhật Bản, Úc đang phản ứng với cả các tín hiệu nhu cầu vừa ở bên ngoài (tức là của Mỹ) lẫn bên trong nội bộ. Trong trường hợp của cả hai đồng minh, đúng là Hoa Kỳ đang tìm kiếm sự hợp tác trực tiếp nhiều hơn liên quan đến eo biển Đài Loan - nhưng cũng đúng là Hoa Kỳ đang gõ cửa kêu gọi.
Các đồng minh ở bên ngoài Thái Bình Dương .
Nhật Bản và Australia có thể là những đối tác của Mỹ có khuynh hướng thiên về tiến triển nhất trên mặt trận an ninh, nhưng cũng có lý do để nghĩ rằng các cách tiếp cận đang phát triển của họ đối với eo biển Đài Loan là những chỉ số hàng đầu mà ở đó những nước khác có thể tiến tới. Khi quan hệ Trung-Ấn ở bên miệng hố chiến tranh trong năm qua, quan hệ của Ấn Độ với Đài Loan đã phát triển mạnh mẽ. Thậm chí Ấn Độ có thể tài trợ vắc xin COVID-19 cho Paraguay để giữ cho quốc gia đó không từ bỏ sự công nhận ngoại giao đối với Đài Loan để theo đuổi vắc xin của Trung Quốc.
Trong khi đó ở châu Âu, Liên minh châu Âu đã phát hành “Chiến lược hợp tác của EU ở Ấn Độ-Thái Bình Dương”. Văn kiện hứa hẹn rằng “EU sẽ phát triển hơn nữa quan hệ đối tác và tăng cường sự hiệp đồng với các đối tác có cùng chí hướng và các tổ chức có liên quan trong lĩnh vực an ninh và quốc phòng”. Chiến lược đặc biệt chú trọng đến an ninh hàng hải và chỉ ra rằng EU sẽ “đánh giá cơ hội thiết lập các lợi ích của Khu vực Hàng hải ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương”. Trên kênh tiếng Anh, chính phủ Anh cũng đã phát hành một tài liệu chiến lược mới có tiêu đề " Nước Anh trên toàn cầu trong thời đại cạnh tranh" : Đánh giá tổng hợp về an ninh, quốc phòng, phát triển và chính sách đối ngoại. Tài liệu này bao gồm một phần “khuynh hướng nghiêng về Ấn Độ - Thái Bình Dương” của Vương quốc Anh, trong đó mô tả khu vực này là “quan trọng đối với nền kinh tế, an ninh của chúng tôi và tham vọng toàn cầu của chúng tôi trong việc hỗ trợ các xã hội mở”. Chiến lược cam kết của Vương quốc Anh sẽ áp dụng vai trò an ninh tích cực hơn ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, bao gồm bằng cách "tăng cường hợp tác quốc phòng và an ninh" và bằng cách nâng cao sự hiện diện quân sự của Anh ở đó.
Trong cả hai trường hợp, Đài Loan không được đề cập đến, nhưng có thể chỉ là vấn đề thời gian cho đến khi Anh và EU bắt đầu tích cực hơn trong việc xem xét liệu họ có thể đóng góp như thế nào cho hòa bình và ổn định ở eo biển Đài Loan. Trước vấn đề nó được cho là điểm nóng nhất ở châu Á, việc tiếp tục để toàn bộ vấn đề Đài Loan cho người khác sẽ là một sai lầm.
Quốc tế hóa an ninh ở eo biển Đài Loan.
Trung Quốc, Đài Loan và Hoa Kỳ chắc chắn sẽ vẫn là những nước có vai trò thống trị ở eo biển Đài Loan trong những tháng năm sắp tới. Tuy nhiên, họ sẽ không phải là những nước có vai trò liên quan duy nhất. Điều này luôn đúng ở một mức độ nào đó - chẳng hạn như Nhật Bản và Hoa Kỳ đã cạnh khóe bao gồm Đài Loan trong một tham chiếu hướng dẫn hợp tác quốc phòng năm 1997 của họ - nhưng các bên khác có thể bắt đầu đóng vai trò nổi bật hơn trong việc đóng góp vào sự ổn định xuyên eo biển .
Về lâu dài, việc quốc tế hóa an ninh ở eo biển Đài Loan có thể sẽ là một yếu tố tạo ổn định trong khu vực. Trung Quốc sẽ cảm thấy khó khăn hơn về mặt chính trị khi hành động chống lại Đài Loan, và có thể có nhiều cơ hội hơn để khắc phục thế cân bằng quân sự xuyên eo biển — nghĩa là, để đạt được sự phân bổ sức mạnh quân sự thuận lợi hơn giữa một bên là Trung Quốc và bên kia là Hoa Kỳ và các đồng minh của Mỹ. Nó cũng có thể tạo ra nhiều cơ hội hơn cho Đài Loan trong việc đa dạng hóa các đối tác kinh tế của họ, do đó làm suy yếu khía cạnh đòn bẩy của Trung Quốc đối với Đài Loan. Trong khi chờ đợi, Hoa Kỳ nên tiếp tục nâng cao vị thế Đài Loan trong hợp tác song phương với các đối tác và đồng minh, và, nếu khả thi, tạo điều kiện để Đài Loan tham gia sâu hơn với nhiều đối tác trên khắp thế giới.
Điểm chính: Trung Quốc, Đài Loan và Hoa Kỳ sẽ vẫn là những nước có vai trò thống trị ở eo biển Đài Loan, nhưng trong tương lai, họ sẽ không phải là những người chơi duy nhất có liên quan. Về lâu dài, sự quốc tế hóa an ninh ở eo biển Đài Loan có thể sẽ là một yếu tố tạo ổn định trong khu vực.
_ Michael Mazza là thành viên cao cấp không thường trú tại Viện Đài Loan Toàn cầu, thành viên thỉnh giảng tại Viện Doanh nghiệp Hoa Kỳ và là thành viên không cư trú tại Quỹ Marshall của Hoa Kỳ.
