Đảng không tồn tại mãi mãi.
Khi Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) chuẩn bị kỷ niệm 100 năm tuổi vào ngày 1 tháng 7, thành tích tồn tại kém cỏi của các đảng độc tài khác trong thời hiện đại, khiến các nhà lãnh đạo của nó phải lo lắng. Nếu ĐCSTQ không đi đúng hướng với sự hồi sinh theo chủ nghĩa tân Mao, thì cột mốc sắp tới của nó có thể là dấu mốc cuối cùng.
 |
| Những người quét dọn đứng thành hàng trước biểu tượng của Đảng Cộng sản Trung Quốc (CPC) trên Quảng trường Thiên An Môn vào ngày 30 tháng 6 năm 2011 tại Bắc Kinh, Trung Quốc. Hình ảnh Feng Li / Getty. |
MINXIN PEI,…Ngày 11 tháng 6 năm 2021…Theo Project Syndicate.
Trần H Sa lược dịch.
CLAREMONT, CALIFORNIA - Con người khi tiếp cận với 100 tuổi thường nghĩ về cái chết. Nhưng các đảng chính trị kỷ niệm 100 năm thành lập của họ, như Đảng Cộng sản Trung Quốc sẽ tổ chức vào ngày 1 tháng 7, bị ám ảnh với sự bất tử. Sự lạc quan như vậy có vẻ kỳ quặc đối với các đảng cai trị các chế độ độc tài, bởi vì thành tích lâu dài của họ không truyền cảm hứng cho sự tự tin. Thực tế là không có bữa tiệc nào như vậy tồn tại được một thế kỷ trong thời hiện đại, nên nó khiến các nhà lãnh đạo Trung Quốc phải lo lắng chứ không phải ăn mừng.
Một lý do rõ ràng cho tuổi thọ tương đối ngắn của các đảng cộng sản hoặc các đảng độc tài là các chế độ độc tài đảng trị hiện đại, không giống như các nền dân chủ, chúng chỉ xuất hiện trong thế kỷ XX. Liên Xô, chế độ độc tài đầu tiên như vậy, được thành lập vào năm 1922. Quốc dân đảng (KMT) ở Trung Quốc, một đảng gần như theo chủ nghĩa Lê-nin, đã giành được quyền kiểm soát đất nước trên danh nghĩa vào năm 1927. Đức Quốc xã không lên nắm quyền ở Đức cho đến năm 1933. Gần như tất cả các chế độ cộng sản trên thế giới đều được thành lập sau Thế chiến thứ hai.
Nhưng có một cách giải thích cơ bản hơn so với sự trùng hợp lịch sử. Môi trường chính trị mà trong đó các đảng độc tài hoạt động, ngụ ý một sự tồn tại mang tính chất cho rằng con người cạnh tranh lẫn nhau theo bản chất tự nhiên và chiến đấu lẫn nhau vì lợi ích của bản thân mình (Hobbesian) - “xấu xa, tàn bạo và ngắn ngủi” - hơn nhiều so với các đối tác dân chủ của họ.
Một cách chắc chắn để các đảng độc tài chết là họ tiến hành một cuộc chiến và thua cuộc, một số phận đã giáng xuống cho Đức Quốc xã và những kẻ Phát xít của Mussolini ở Ý. Nhưng phần lớn những kẻ bạo lực cáo chung theo kiểu ít kịch tính (hoặc chấn thương) hơn nhiều.
Trong các chế độ phi cộng sản, các đảng cầm quyền lâu đời và tiên tiến, chẳng hạn như Quốc Dân Đảng ở Đài Loan và Đảng Cách mạng Thể chế (PRI) của Mexico, đã nhìn thấy những điều không may mắn sắp xảy ra, và bắt đầu cải cách dân chủ hóa trước khi họ mất hết tính hợp pháp. Mặc dù các đảng này cuối cùng đã bị bỏ phiếu miễn nhiệm, họ vẫn tồn tại về mặt chính trị và sau đó trở lại nắm quyền bằng cách giành chiến thắng trong các cuộc bầu cử cạnh tranh (ở Đài Loan năm 2008 và Mexico năm 2012).
Ngược lại, các chế độ cộng sản cố gắng xoa dịu dân chúng của họ thông qua các cải cách dân chủ hạn chế đều bị sụp đổ. Trong khối Liên Xô cũ, các biện pháp tự do hóa trong những năm 1980 đã nhanh chóng gây ra các cuộc cách mạng quét sạch những người cộng sản - và chính Liên Xô - vào thùng rác của lịch sử.
Đảng Cọng sản Trung quốc không muốn chăm chú vào lịch sử đó trong các lễ hội ăn mừng trăm năm sắp tới. Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và các cộng sự của ông rõ ràng muốn xây dựng một hình ảnh của sự tự tin và lạc quan. Nhưng sự dũng cảm chính trị không thể thay thế cho một chiến lược sống còn, và một khi Đảng Cọng sản Trung quốc loại trừ cải cách vì quá nguy hiểm, thì các lựa chọn khả dụng của nó là cực kỳ hạn chế.
Trước khi ông Tập lên nắm quyền vào năm 2012, một số nhà lãnh đạo Trung Quốc đã tìm đến mô hình của Singapore. Đảng Hành động Nhân dân (PAP) của Singapore, đã cai trị quốc gia-thành thị này mà không bị gián đoạn kể từ năm 1959, dường như có tất cả : sự độc quyền gần như hoàn toàn về quyền lực, quản lý có năng lực, hiệu quả kinh tế vượt trội, và sự ủng hộ đáng tin cậy của người dân. Nhưng Đảng Cọng sản Trung quốc càng xem xét - và họ đã cử hàng chục nghìn quan chức đến Singapore để nghiên cứu về nó - thì Đảng Cọng sản Trung quốc càng không muốn trở thành một phiên bản khổng lồ của Đảng Hành động Nhân dân của Singapore. Những người cộng sản của Trung Quốc chắc chắn muốn nắm giữ quyền lực như Đảng Hành động Nhân dân, nhưng họ không muốn áp dụng các phương pháp và thể chế tương tự vốn giúp duy trì quyền lực tối cao của Đảng Hành động Nhân dân.
Trong tất cả các thành phần của thể chế mà đã làm cho sự thống trị của Đảng Hành động Nhân dân trở nên đặc biệt, Đảng Cọng sản Trung quốc ít thích các đảng đối lập được hợp pháp hóa của Singapore, các cuộc bầu cử tương đối trong sạch và pháp quyền. Các nhà lãnh đạo Trung Quốc hiểu rằng những thể chế này, quan trọng đối với sự thành công của Đảng Hành động Nhân dân, nhưng sẽ làm suy yếu nghiêm trọng sự độc quyền chính trị của Đảng Cọng sản, nếu được giới thiệu ở Trung Quốc.
Đó có lẽ là lý do tại sao mô hình Singapore đã mất dần vẻ rực rỡ dưới thời ông Tập, trong khi mô hình của Bắc Triều Tiên - đàn áp chính trị toàn trị, sùng bái nhà lãnh đạo tối cao và tư tưởng chủ thể (juche = tự lực kinh tế) - ngày càng hấp dẫn hơn. Đúng là Trung Quốc vẫn chưa trở thành một Bắc Triều Tiên khổng lồ, nhưng một số xu hướng trong 8 năm qua đã đưa đất nước này đi theo hướng đó.
Về mặt chính trị, cai trị bằng nỗi sợ hãi đã quay trở lại, không chỉ đối với người dân bình thường, mà còn đối với giới tinh hoa của ĐCSTQ, khi ông Tập phục hồi các cuộc thanh trừng dưới chiêu bài của một chiến dịch chống tham nhũng liên tục. Kiểm duyệt ở mức cao nhất trong thời kỳ hậu Mao, và chế độ của ông Tập đã loại bỏ tất cả không gian dành cho xã hội dân sự, bao gồm cả các tổ chức phi chính phủ. Các nhà chức trách thậm chí còn hạn chế các doanh nhân tư nhân tự do của Trung Quốc bằng các cuộc đàn áp theo quy tắc luật pháp, truy tố hình sự và tịch thu tài sản.
Và ông Tập đã tận tình nuôi dưỡng một sự sùng bái cá nhân. Những ngày này, trang nhất của tờ Nhân dân Nhật báo tràn ngập thông tin về các hoạt động và sắc lệnh của cá nhân ông Tập. Lịch sử tóm tắt của ĐCSTQ, được phát hành gần đây để đánh dấu một trăm năm của đảng, dành một phần tư nội dung của nó cho tám năm cầm quyền của ông Tập, trong khi chỉ dành một nửa không gian cho Đặng Tiểu Bình, vị cứu tinh thực sự của ĐCSTQ.
Về mặt kinh tế, Trung Quốc vẫn chưa nhận lấy tự cung tự cấp một cách đầy đủ. Nhưng Kế hoạch 5 năm mới đây của ĐCSTQ đề ra tầm nhìn về khả năng tự cung cấp công nghệ và an ninh kinh tế tập trung vào tăng trưởng trong nước. Mặc dù đảng có lý do hợp lý - chiến lược tách rời kinh tế và công nghệ của Mỹ khiến họ không có lựa chọn nào khác - một số nền dân chủ phương Tây vẫn sẽ muốn duy trì kết hợp kinh tế với một quốc gia coi Bắc Triều Tiên là hình mẫu chính trị tương lai của mình.
Khi các nhà lãnh đạo Trung Quốc chúc mừng ĐCSTQ một trăm năm tuổi, họ nên hỏi liệu đảng có đang đi đúng hướng hay không. Nếu không, cột mốc sắp tới của ĐCSTQ có thể là cột mốc cuối cùng.
_ Minxin Pei là Giáo sư khoa Quản trị tại Trường Cao đẳng Claremont McKenna và là thành viên cao cấp không thường trú tại Quỹ Marshall Đức của Hoa Kỳ.
