Tin tưởng vào Khoa học?
 |
| Viện Virus học Vũ Hán. |
Francis Fukuyama, Ngày 31 tháng 5 năm 2021, .. Theo American Purpose
Trần H Sa lược dịch.
Tuần này đã mang đến một sự phát triển đáng ngạc nhiên trong tranh luận về dịch Covid. Tổng thống Biden đã ký một sắc lệnh chỉ đạo cộng đồng tình báo Hoa Kỳ nối lại cuộc điều tra về nguồn gốc virus. Điều này theo sau lời thừa nhận của Avril Haines , Giám đốc Cơ quan Tình báo Quốc gia, rằng chúng tôi không biết chắc chắn căn bệnh này đã bắt đầu như thế nào.
Đây là một sự thay đổi đáng chú ý dựa theo chiều hướng đồng thuận mang tính khoa học có vẻ vững chắc vào năm ngoái rằng, virus này đã xuất hiện tại một ngôi chợ bán động vật hoang dã của Trung Quốc, khi nó nhảy từ loài dơi (có lẽ) sang người. Việc kiểm tra lại đã nghi ngờ kết luận của một báo cáo gần đây của Tổ chức Y tế Thế giới vốn đã bác bỏ phần lớn khả năng virus vô tình thoát ra khỏi một phòng thí nghiệm của Viện Virus học Vũ Hán, Trung Quốc. Báo cáo đó của Tổ chức Y tế Thế giới được viết với ý kiến đóng góp từ các nhà khoa học Trung Quốc, theo sau một chuyến thăm Trung Quốc, ở đó việc tiếp cận các nguồn tin ở Vũ Hán đã bị hạn chế nghiêm trọng.
Tất nhiên, câu hỏi về nguồn gốc virus đã trở nên bị chính trị hóa rất nhiều. Donald Trump, theo cách không ai có thể bắt chước được đã quảng bá lý thuyết trốn thoát từ phòng thí nghiệm và bắt đầu nói về “virus Trung Quốc”, và các đồng minh trong phe bảo thủ của ông đã đưa ra các giả thuyết kỳ quặc hơn rằng, SARS2 / Covid thực sự là một vũ khí sinh học được cố tình phát tán trên thế giới. Đáp lại, một nhóm các nhà virus học đã ký một tuyên bố dứt khoát ủng hộ lý thuyết nguồn gốc hoang dã của virus. Cái tưởng là đồng thuận khoa học này, sau đó đã được các phương tiện truyền thông chính thống coi là sự thật không còn nghi ngờ gì nữa, và nhiều người theo chủ nghĩa tự do bắt đầu công kích những người đề xuất thuyết nguồn gốc từ phòng thí nghiệm như một biểu hiện của âm mưu giựt dây và kích động chống Trung Quốc.
Cho đến nay bản tường trình toàn diện nhất để thấu hiểu vấn đề này đã được Nicolas Wade, phóng viên khoa học kỳ cựu từng làm việc lâu năm tại New York Times, công bố trên Bản tin của các nhà khoa học nguyên tử. Wade lưu ý rằng hiện tại chúng ta không biết liệu các lý thuyết về chợ động vật hoang dã hay phòng thí nghiệm có đúng hay không, nhưng ông đã đưa ra một cách tỉ mỉ các bằng chứng đằng sau mỗi lý thuyết. Lý thuyết dựa trên ngôi chợ động vật hoang dã có vẻ rất lung lay : sau hơn một năm tìm kiếm, người ta vẫn chưa tìm thấy tiền thân của virus Covid ở trong bất kỳ quần thể động vật nào, cũng như không có bằng chứng về sự lây truyền qua các loài trung gian. Mặt khác, lý thuyết rò rỉ từ phòng thí nghiệm được hỗ trợ bởi rất nhiều tình huống bằng chứng. Một số điều này xuất phát từ bản chất của chính virus, qua đó các protein đột biến của virus không tồn tại trong tự nhiên nhưng có thể đã được thêm vào do kết quả của một nghiên cứu được gọi là “tăng chức năng”, nó cố tình làm cho con người tăng khả năng lây truyền một loại virus đang tồn tại trong cơ thể. Loại nghiên cứu này được tiến hành nhằm mục đích chế ra các loại thuốc giải độc cho các loại virus có thể có trong tương lai, nhưng đã bị Viện Y tế Quốc gia Mỹ (NIH) cấm cho đến năm 2017. Chúng tôi biết rằng loại nghiên cứu này đã được thực hiện tại Viện Vũ Hán; thực sự, chúng tôi biết tên của nhà nghiên cứu, Shi Zheng-li (Thạch Chính Lệ), người đã tiến hành các thí nghiệm "tăng chức năng" đó. Chúng tôi cũng biết rằng các giao thức an toàn tại Viện đó rất lỏng lẻo, và một số nhà nghiên cứu đã gặp phải các triệu chứng giống như Covid vào cuối năm 2019.
Tuy nhiên, câu chuyện trở nên tồi tệ hơn. Nghiên cứu tại Viện Vũ Hán có thể đã được tài trợ bởi Viện Dị ứng và Bệnh truyền nhiễm Quốc gia Hoa kỳ (NIAID), một đơn vị do Anthony Fauci đứng đầu, là một phần thuộc Viện Y tế Quốc gia Hoa kỳ. Các nhà nghiên cứu Trung Quốc đã làm việc với Peter Daszak, chủ tịch của EcoHealth Alliance, là một trong những người tổ chức ra Lancet (một tuần san y khoa tổng quan… THS) với bức thư phủ nhận khả năng giả thuyết virus trốn thoát từ phòng thí nghiệm. Xung đột lợi ích ở đây là rõ ràng, vì lý thuyết đó chỉ ra một dấu hiệu trách nhiệm đối với đại dịch toàn cầu sẽ trực tiếp quay chỉ lại vào ông ấy và dự án của ông ta. Vì vậy, việc nhìn vào lý thuyết nguồn gốc virus thoát ra từ trong phòng thí nghiệm không phải là một hành động của sự cuồng loạn chống Trung Quốc; mà đúng hơn là, lý thuyết đó chỉ ra sự đồng lõa của người Mỹ ( và có lẻ của cả các nước phát triển ở Tây Âu đã từng tài trợ cho Viện Virus học Vũ Hán… THS) trong việc bùng phát dịch bệnh.
Một số lời chỉ trích gay gắt nhất của Wade là trực tiếp nhắm vào báo chí Mỹ, nơi đã mua vào lý thuyết nguồn gốc hoang dã của virus và không theo dõi các bằng chứng thay thế vốn đã có ngay từ đầu. Bản thân ông Wade cũng lưu ý rằng, cho đến nay không có bằng chứng nào có thể kết luận lý thuyết nào về nguồn gốc virus là đúng; chúng ta có thể sẽ không biết điều gì cho đến một ngày không chắc chắn, rằng Trung Quốc quyết định làm sạch vai trò của nó trong cuộc khủng hoảng. Nhưng việc đào sâu thêm vấn đề này rõ ràng là có ích, cũng như sự hữu ích từ sắc lệnh mới có tính thuyết phục của Biden. (Ít nhất, Trung Quốc không thể chạy tội che giấu tác hại nguy hiểm của Covid 19…THS)
Trong khắp khu phố rất tự do của tôi ở Palo Alto, có rất nhiều biển báo cắm trên bãi cỏ tuyên bố “Chúng tôi tin vào khoa học”. Tình cảm này có thể hiểu được do hành vi nghiêm trọng của cựu Tổng thống Trump và các đồng minh của ông, những người đã đưa ra các lý thuyết vô lý về hydroxychloroquine và tiêm thuốc tẩy như là một vấn đề tư lợi chính trị ngắn hạn. Không nghi ngờ gì khi việc đổ lỗi cho Trung Quốc về đại dịch là một cách thuận tiện để làm chệch hướng sự chú ý của công chúng khỏi những thất bại của chính quyền, và chiến lược chính trị không úp mở này đã thực sự gây ra sự cuồng loạn chống Trung Quốc.
Nhưng “tin tưởng vào khoa học” cũng là một tình cảm đơn giản và sai lầm. "Khoa học" không nói bằng tiếng nói của một ai đó, hoặc khoa học không đưa ra kết luận có thẩm quyền về sự thật là gì. Cá nhân các nhà khoa học như Peter Daszak là những con người có tự lợi riêng tư, và việc xem xét các động cơ của họ là một trò chơi công bằng cho việc báo cáo điều tra được trung thực nhất. Những gì chúng ta nên tin tưởng không phải là các nhà khoa học, mà là phương pháp khoa học làm nền tảng cho công việc của họ, điều mà luôn luôn phát triển và không bao giờ đưa ra các kết luận mang nhiều những phán đoán theo tính xác suất.
_ Fukuyama là thành viên cao cấp của Olivier Nomellini tại Viện Nghiên cứu Quốc tế Freeman Spogli (FSI), giám đốc chương trình Thạc sĩ Ford Dorsey về Chính sách Quốc tế, và Giám đốc Mosbacher của Trung tâm Dân chủ, Phát triển và Pháp quyền của FSI , tất cả đều thuộc Đại học Stanford.
