Trung Quốc đang giết con Ngỗng vàng công nghệ của mình
Cuộc đàn áp của Đảng Cộng sản Trung Quốc đối với công ty gọi đặt xe chuyên chở Didi (tương tự Grab) được cho vì lý do lo ngại về bảo mật dữ liệu, dường như chỉ là sự khởi đầu của một chiến dịch rộng lớn hơn để khẳng định quyền kiểm soát đối với lĩnh vực công nghệ đang phát triển mạnh của đất nước. Các nhà đầu tư nước ngoài hy vọng rằng các nhà lãnh đạo Trung Quốc sẽ nhận ra hành động điên rồ của họ và nên suy nghĩ lại để đảo ngược lối hành xử.
 |
MINXIN PEI, Ngày 12 tháng 7 năm 2021… Theo Project Syndicate
Trần H Sa lược dịch.
CLAREMONT, CALIFORNIA - Các chính trị gia Hoa Kỳ từ cả hai đảng ở quốc hội lo lắng rằng, Trung Quốc đang vượt qua Mỹ với tư cách là nhà lãnh đạo toàn cầu về khoa học và công nghệ. Trong một biểu lộ mang tính lưỡng đảng hiếm hoi, vốn do tình trạng bế tắc thường thấy, Thượng viện đã thông qua một dự luật vào đầu tháng 6, chuẩn chi gần 250 tỷ đô la trong thập kỷ tới để thúc đẩy nghiên cứu về sự tiến bộ hàng đầu trên mặt công nghệ và khoa học. Nhưng các nhà lập pháp có thể không cần thiết phải băn khoăn, bởi vì chính phủ Trung Quốc dường như đang làm mọi thứ có thể, để bị thua trong cuộc đua công nghệ với Mỹ.
Ví dụ mới nhất về khuynh hướng tự làm hại bản thân của Trung Quốc là hành động quy định đột ngột và tùy tiện của Cơ quan Quản lý Không gian mạng Trung Quốc (CAC) đối với Didi Chuxing, một công ty gọi đặt xe mà gần đây đã huy động được 4,4 tỷ đô la trong đợt chào bán chứng khoán ra với công chúng lần đầu tiên, trên Sàn giao dịch chứng khoán New York. Vào ngày 2 tháng 7, chỉ hai ngày sau khi Didi chào bán thành công, công ty được định giá ở mức hơn 70 tỷ đô la, Cơ quan Quản lý Không gian mạng Trung Quốc, một bộ phận của Đảng Cộng sản Trung Quốc cầm quyền, với tư cách là cơ quan nhà nước tỏ vẻ khó chịu với Didi, đã công bố một đánh giá về bảo mật dữ liệu của công ty. Hai ngày sau, Cơ quan Quản lý Không gian mạng Trung Quốc đột ngột ra lệnh loại bỏ Didi khỏi các cửa hàng ứng dụng (các apps trên điện thoại smarphone hay trên computer), một động thái đã xóa sạch gần một phần tư giá trị thị trường của công ty.
Cuộc đàn áp của Đảng Cộng sản Trung Quốc đánh vào Didi với lý do bảo mật dữ liệu, dường như chỉ là sự khởi đầu của một chiến dịch rộng lớn hơn để khẳng định quyền kiểm soát đối với lĩnh vực công nghệ đang phát triển mạnh của Trung Quốc. Vào ngày 9 tháng 7, Cơ quan Quản lý Không gian mạng Trung Quốc tiếp tục gây sốc cho các doanh nhân công nghệ và các nhà đầu tư phương Tây của họ bằng một thông báo chính thức rằng, mọi công ty có dữ liệu nhiều hơn một triệu người dùng trở lên phải qua sự đánh giá bảo mật của Cơ quan Quản lý Không gian mạng Trung Quốc trước khi niêm yết trên thị trường chứng khoán ở nước ngoài. Một khi được thực hiện đầy đủ, chính sách mới này có thể bóp nghẹt việc các công ty công nghệ Trung Quốc tiếp cận được vốn nước ngoài.
Trớ trêu thay, những người Mỹ chủ trương cứng rắn với Trung Quốc từ lâu đã mơ ước thủ đắc được điều đó. Vào tháng 12 năm ngoái, Quốc hội Mỹ đã thông qua luật cho phép hủy niêm yết các công ty của Trung Quốc ra khỏi các sàn giao dịch chứng khoán Mỹ, nếu họ không đáp ứng các tiêu chuẩn kiểm toán của Mỹ. Bây giờ, có vẻ như Quốc hội Mỹ không cần phải bận tâm. Kẻ thù của họ, Đảng Cọng Sản Trung Quốc, sẽ làm công việc tương tự một cách hiệu quả hơn và kỹ lưỡng hơn nhiều, kể từ bây giờ.
Bất kỳ cái gì được gọi là đánh giá bảo mật dữ liệu được thực hiện bởi một cơ quan đảng bí mật với ít sự thành thạo về công nghệ, không có trách nhiệm pháp lý và chỉ trách nhiệm với các pháp sư chính trị của nó, đều sẽ dựng lên một rào cản pháp lý khác nữa, rất khó lường và sẽ ngăn cản hầu hết, nếu không phải tất cả, các nhà đầu tư nước ngoài. Vì những người nước ngoài hậu thuẩn cho các công ty khởi nghiệp công nghệ Trung Quốc thường có kế hoạch thoát vốn đầu tư của họ thông qua niêm yết ở nước ngoài - tốt nhất là ở New York - viễn cảnh một cơ quan của Đảng Cọng Sản Trung Quốc nắm quyền phủ quyết sự niêm yết đó trong tương lai, có thể khiến việc đầu tư của họ sẽ là cực kỳ miễn cưỡng.
Các nhà đầu tư nước ngoài, thường là các công ty đầu tư mạo hiểm từng tồn tại từ lâu, họ không chỉ mang lại tài chính rất cần thiết, mà còn có cả chuyên môn có giá trị và thực tiễn quản trị tốt nhất, các thứ này luôn rất quan trọng đối với sự thành công của các công ty khởi nghiệp công nghệ. Hầu như tất cả các gã khổng lồ công nghệ thống trị thị trường Trung quốc, bao gồm Alibaba, Tencent và Baidu, đều dựa vào nguồn tài trợ nước ngoài để phát triển thành các công ty phát triển mạnh mẽ một cách ngoạn mục. Nếu Đảng Cọng Sản Trung quốc đòi hỏi đánh giá bảo mật dữ liệu tương tự như hai thập kỷ trước đây, không một ai trong số họ sẽ tồn tại - và bối cảnh công nghệ của Trung Quốc sẽ bị đổ nát.
Cuộc đàn áp của Cơ quan Quản lý Không gian mạng Trung Quốc đối với các công ty công nghệ thành công nhất của Trung Quốc, không được thúc đẩy bởi những lo ngại về bảo mật dữ liệu. Nhà nước công an trị của Trung Quốc không cung cấp cho công dân sự bảo mật dữ liệu hoặc quyền riêng tư để họ vin vào mà làm khó. Và nếu cho rằng luật bảo mật dữ liệu của Trung Quốc đã yêu cầu tất cả các công ty công nghệ lưu trữ dữ liệu của họ bên trong biên giới của đất nước, thì những thay đổi quy tắc quyết liệt và những hạn chế tùy tiện áp đặt cho nền tảng gọi đặt xe chung như Didi, hầu như không xứng đáng với những gì được gọi là sự lo lắng của chính phủ về khả năng rò rỉ dữ liệu. Các điều chỉnh quy định nhỏ sẽ là quá đủ để các nhà hoạch định chính sách giải quyết các mối quan tâm an ninh quốc gia một cách hợp pháp.
Nhưng các nhà đầu tư nước ngoài hy vọng rằng các nhà lãnh đạo Trung Quốc sẽ nhận ra hành động điên rồ của họ và cần suy nghĩ lại để đảo ngược cách hành xử. Giết chết con ngỗng vàng như tục ngữ diễn đạt, dường như là một đặc tính của Đảng Cọng Sản Trung quốc. Trên thực tế, cả Didi lẫn Alibaba - vào tháng 4 đều không nhận lại được khoản ký quỵ tiền phạt chống độc quyền 2,8 tỷ đô la từ chính phủ Trung Quốc - thậm chí số tiền đó gần như là con ngỗng béo bở nhất mà Trung Quốc đã giết thịt theo kiểu như vậy gần đây. Sự khác biệt không ai mong muốn đó thuộc về Hồng Kông, nơi có quyền tự trị và sự thịnh vượng đang gặp nguy hiểm nghiêm trọng, sau khi chính phủ áp đặt luật an ninh quốc gia hà khắc vào năm ngoái.
Hoang tưởng, bản năng bắt nạt và sự khinh miệt quyền tư hửu đã được nhúng sâu vào tâm lý tập thể của Đảng Cọng Sản Trung quốc, khiến chính phủ Trung Quốc phải hứng chịu các chính sách tự hủy hoại, bất kể lời khuyên với ý tốt hoặc thậm chí là nêu bằng chứng về hậu quả tai hại của họ. Và việc tập trung quyền lực quá nhiều dưới sự cai trị của kẻ độc tài ở Trung Quốc ngày nay đã khiến việc tự điều chỉnh gần như là không thể.
Đối với các doanh nhân công nghệ Trung Quốc, những cố gắng khó nhọc của Didi nên đóng vai trò như một sự thức tỉnh đột ngột. Nhiều người có thể nghĩ rằng họ có thể phát triển mạnh dưới một chế độ độc tài, miễn là họ tránh xa chính trị và tập trung vào việc kiếm tiền. Nhưng, diễn giải theo Leon Trotsky thì, họ có thể không quan tâm đến chế độ độc tài, nhưng chế độ độc tài rất quan tâm đến họ.
Một câu tục ngữ nổi tiếng của Trung Quốc áp dụng cho Đảng Cọng Sản Trung quốc. Đảng chủ trương "làm tổn thương những người thân yêu và làm hài lòng kẻ thù" (qintong choukuai = kẻ thù khoái trá, người thân đau lòng). Các ông chủ công nghệ của Trung Quốc đang học tập đường lối cứng nhắc mà khiến họ cũng có thể sợ hãi chính phủ của họ nhiều hơn là họ sợ hãi chủ nghĩa bài Trung quốc của lưỡng đảng ở Mỹ.
_ Minxin Pei là Giáo sư khoa Quản trị tại Claremont McKenna College và là thành viên cao cấp không thường trú tại Quỹ Marshall của Đức ở Hoa Kỳ.
