Việt Nam đang làm gì với công nghệ hack điện thoại của Israel
Một cuộc điều tra mới tiết lộ rằng Cellebrite bán các công cụ pháp lý kỹ thuật số của họ cho một bộ của Việt Nam được biết đến với việc đàn áp các blogger, các nhà báo, các nhà tôn giáo và các dân tộc thiểu số.
Oded Yaron,….Ngày 15 tháng 7 năm 2021….Theo Haaretz
Trần H Sa lược dịch.
"Các giải pháp của Cellebrite hỗ trợ cho hàng triệu cuộc điều tra về những tội ác nghiêm trọng nhất trên thế giới mỗi năm,". Giám đốc điều hành công ty Cellebrite, Yossi Carmil, cho biết gần đây trong một cuộc phỏng vấn với nhật báo kinh doanh Globes. "Các công cụ của Cellebrite rất mạnh mẽ và cung cấp cho các cơ quan thực thi pháp luật bảo vệ con cái chúng ta với trí thông minh làm điều tốt cho thế giới."
Trong cùng một cuộc phỏng vấn đó, Carmil cho biết công ty đã phát triển các cơ chế hợp đồng và công nghệ được cho là để ngăn các công cụ của họ rơi vào "kẻ xấu". Nhưng một cuộc điều tra mới đây của luật sư Eitay Mack vào một trong những khách hàng của Cellebritecho một lần nữa cho thấy, chính công ty là người đặt công nghệ của mình vào tay kẻ xấu.
Khách hàng lần này là Việt Nam, hay chính xác hơn là Bộ Công an VN, bộ chịu trách nhiệm về công an cảnh sát và an ninh nội bộ. Cân nhắc những khám phá của ông, Mack và hàng chục nhà hoạt động nhân quyền đã gửi thư phản đối tới Cellebrite và Tổng trưởng Bộ Quốc phòng Israel, Amir Eshel, người trực tiếp chịu trách nhiệm giám sát việc xuất khẩu các công nghệ pháp lý kỹ thuật số như công nghệ được bán bởi Cellebrite .
Cellebrite, đã thông báo vào tháng tư rằng nó sẽ công khai, làm việc với các cơ quan thực thi pháp luật và có một danh sách dài các khách hàng. Sản phẩm hàng đầu của Cellebrite là thiết bị chiết xuất pháp lý phổ quát (Universal Forensic Extraction Device ), hay UFED, cho phép các cơ quan thực thi pháp luật trích xuất dữ liệu từ điện thoại di động mà chủ nhân điện thoại đã khóa. Công ty nói rằng họ chỉ bán hệ thống cho các cơ quan thực thi pháp luật hợp pháp, và lực lượng quốc phòng; và đã khoe khoang rằng nó được sử dụng để giúp đỡ họ đối phó với các tội phạm nghiêm trọng như ấu dâm và khủng bố. Tuy nhiên, các cuộc điều tra của Mack và những người khác đã tiết lộ rằng nhiều khách hàng của Cellebrite sử dụng nó cho các phương tiện khác, ví dụ nhắm vào các nhà báo hoặc các nhà hoạt động ủng hộ dân chủ và nhân quyền.
Cellebrite hoạt động với sự hỗ trợ tích cực từ chính phủ Israel, đặc biệt là Bộ Quốc phòng, cơ quan này giám sát cả xuất khẩu quốc phòng và xuất khẩu sử dụng kép, bao gồm cả các công ty mạng và công nghệ.
Sự hỗ trợ này đặc biệt phù hợp với Việt Nam, quốc gia không chỉ mua vũ khí và công nghệ từ Israel, mà còn được cấp phép sản xuất súng trường Tavor và Galil ACE của Israel. Mack đã nêu chi tiết một danh sách dài các chuyến thăm cấp cao và các cuộc họp với đất nước này, bao gồm các quan chức cao cấp của Bộ Quốc phòng, cựu Thủ tướng Benjamin Netanyahu và cựu Tổng thống Reuven Rivlin.
Cuộc điều tra của Mack về việc mua bán của Cellebrite với Việt Nam chỉ là cuộc điều tra mới nhất trong một loạt các cuộc thăm dò mà qua đó ông chỉ ra rằng, các công cụ của công ty đã được bán một cách đúng luật cho một danh sách dài các chế độ và các tổ chức áp bức, vốn đã bị lệnh trừng phạt ngăn cấm. Chúng bao gồm các ủy ban điều tra của Nga đóng vai trò là công cụ để đàn áp sự phản đối Tổng thống Vladimir Putin, đàn áp sự phản đối chính quyền ở Hồng Kông hoặc thậm chí đàn áp sự phản đối các đơn vị cảnh sát khét tiếng ở Bangladesh, Indonesia và các quốc gia khác. Cellebrite đã tạm dừng bán hàng cho Trung Quốc và Hồng Kông cũng như Nga và Belarus sau những tiết lộ này.
Chuyện quái gì xảy ra với Việt Nam vậy?
Một trong những nạn nhân nào đó của việc công an sử dụng công nghệ hack điện thoại của Israel có thể không phải là một nhà báo, hoặc thậm chí là một nhà hoạt động đấu tranh cho nhân quyền. Thay vào đó, họ chỉ là một người đã phạm lỗi với nhà nước.
Rõ ràng, không có bằng chứng nào cho thấy công nghệ của Cellebrite đã được sử dụng để hack điện thoại của bị cáo trong trường hợp này - không giống như các quốc gia khác, chính phủ Việt Nam không tiết lộ thông tin về việc sử dụng các công cụ như vậy. Nhưng trường hợp này cho thấy những hành động ngược lại với lý thuyết, của một trong những khách hàng hài lòng ngành công nghiệp mạng của Israel.
Câu chuyện bắt đầu vào tháng 6 năm 2018, khi Lê Hồng V, một công dân Việt Nam sống gần biên giới Campuchia, đã có một cuộc cãi vã liên quan đến một địa điểm đá gà ở bên phía Campuchia. Chủ đề của cuộc cãi vã không hoàn toàn rõ ràng, nhưng anh ta quyết định trả thù người mà anh ta đang cãi nhau, bằng cách rải cờ của miền Nam Việt Nam - quốc kỳ của quốc gia đã thua cuộc nội chiến và bị cấm trong nước - dọc theo con đường đến địa điểm đá gà. Trên một số lá cờ, anh ta cũng viết khẩu hiệu.
Anh ta hy vọng các dịch vụ an ninh sẽ phản ứng bằng cách tăng cường sự hiện diện của họ dọc theo biên giới và đóng cửa doanh nghiệp đá gà đó, ít nhất là từ phía Việt Nam. Nhưng kế hoạch của anh ta đã thất bại một cách ngoạn mục. Thay vào đấy, anh ta bị bắt vài ngày sau đó.
Vào tháng Mười một năm 2018, anh ta bị kết án năm năm tù vì đã vi phạm Điều 117 của bộ luật hình sự. Điều luật đó cấm "sản xuất, lưu trữ hoặc phổ biến thông tin, tài liệu, hoặc vật phẩm nhằm thúc đẩy chống lại nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam." Xe máy và điện thoại di động của anh ta đã bị nhà nước tịch thu; các thiết bị khác được sử dụng trong trò chơi khăm đó đã bị phá hủy.
'Bảo vệ trẻ em'?
Không kể vụ án được trích dẫn ở trên, hầu hết những người bị truy tố theo Điều 117 và các quy định tương tự khác là các blogger, nhà báo, nhà hoạt động nhân quyền, dân tộc thiểu số, các nhà tôn giáo, và nông dân đã bị đi khỏi đất đai của họ để nhường chỗ cho sự phát triển. Bộ chịu trách nhiệm thực thi tất cả các quy định được đề cập là Bộ Công an.
Trong bức thư của mình, Mack đã cung cấp rất nhiều bằng chứng cho thấy một số sản phẩm UFED của Cellebrite đã được bán cho Bộ Công an VN và nhiều đơn vị điều tra và cảnh sát khác nhau kể từ năm 2014.
Ông cũng phát hiện ra một công ty có tên HTI Group cung cấp các công cụ và dịch vụ công nghệ cho các cơ quan an ninh Việt Nam. Công ty này là đại diện của Cellebrite tại Việt Nam, và trong số các sản phẩm và dịch vụ mà công ty cung cấp là các công cụ của Cellebrite, hỗ trợ cho các công cụ của HTI Group và đào tạo sử dụng chúng.
HTI Group cũng cung cấp một dịch vụ gọi là UFED Premium, đây là sản phẩm tiên tiến nhất của Cellebrite. Đây là một dịch vụ phần mềm cho phép người dùng hack ngay cả các thiết bị mới nhất và nó thường sử dụng khai thác những lỗ hổng zero-day trong các phần mềm. Đây là những khai thác về những lỗ hổng chưa được phát hiện bởi các nhà nghiên cứu bảo mật và các nhà phát triển điện thoại thông minh, vì vậy không có biện pháp phòng thủ nào chống lại chúng.
Dịch vụ này có thể được kết hợp với các công cụ vật lý như UFED Touch2 hoặc UFED 4PC, một phiên bản của phần mềm được cài đặt trên máy tính.
Vậy vấn đề là gì?
Theo Ngân hàng Thế giới, những cải cách kinh tế và chính trị mà Việt Nam thực hiện trong những năm 1980 cho phép nước này phát triển theo những bước nhảy vọt trong ba thập kỷ qua. Hơn 45 triệu người Việt Nam đã vượt lên trên mức nghèo khổ trong thời gian này. Từ năm 2002 đến 2018, tổng sản phẩm quốc nội tăng 2,7%. Đất nước này thậm chí đã không tồi trong việc chống lại cú đánh nghiêm trọng của coronavirus. ( !…toang rồi…THS)
Nhưng trong khi tăng trưởng kinh tế tăng vọt, những cải cách chính trị không thực sự cải thiện tình hình nhân quyền của đất nước, hoặc nới lỏng sự đàn áp của Đảng Cộng sản cầm quyền. Bộ Công an, cảnh sát và cơ quan điều tra mà bộ này giám sát là những công cụ chính trong cuộc đàn áp này. Và, giống như mọi chế độ đàn áp khác ở ngày nay, Việt Nam cũng đã nhiệt tình nắm lấy các công nghệ tiên tiến.
Không giống như Trung Quốc, Việt Nam đã không ngăn cản những gã khổng lồ công nghệ như Facebook và Google. Nhưng nhiều báo cáo khác nhau trong những năm qua chỉ ra rằng các nền tảng này đã đáp ứng các yêu cầu của chính phủ. Tháng 12 năm ngoái, Tổ chức Ân xá Quốc tế đã lên tiếng chỉ trích gay gắt Facebook và Google (công ty điều hành YouTube) về các chính sách của họ tại Việt Nam.
Trong những năm gần đây, một số báo cáo đã được công bố về OceanLotus, một nhóm tin tặc có liên quan đến chính phủ Việt Nam, hoạt động chống lại các mục tiêu ở cả bên trong lẫn ngoài nước. Năm 2018, quân đội Việt Nam cũng đã thành lập một đơn vị mới có tên là Lực lượng 47, với khoảng 10.000 thành viên chịu trách nhiệm cho cuộc chiến trực tuyến đối với cái họ gọi là 'con tim và khối óc'. Điều này bao gồm việc xác định những người chỉ trích đất nước và thúc đẩy các ý kiến "chính đáng" theo định nghĩa của đảng.
Ngay cả quyết định của tổng thống Mỹ, Obama, nới lỏng các biện pháp trừng phạt mà Mỹ đã áp đặt đối với Việt Nam kể từ Chiến tranh Việt Nam, và sau đó loại bỏ hoàn toàn các lệnh trừng phạt vào năm 2016, cũng không hạn chế được sự đàn áp chính trị.
Mack viết, "Sự lạc quan của chính quyền Obama đã không chứng minh được sự hợp lý. Trong bối cảnh tình hình nhân quyền ở Việt Nam tiếp tục xấu đi, các dự luật đã được tiến hành ở cả Hạ viện và Thượng viện Hoa Kỳ kể từ đầu năm 2019, tố cáo chế độ độc tài và áp đặt các biện pháp trừng phạt mới đối với nó. Đề xuất mới nhất của Quốc hội, từ tháng 5 năm 2021, bao gồm lệnh cấm kinh doanh với Bộ Công an vì liên quan đến giám sát và hack."
Theo các báo cáo của EU, Hoa Kỳ và các tổ chức quốc tế như Tổ chức Ân xá Quốc tế và Tổ chức Theo dõi Nhân quyền, thì tình hình trở nên tồi tệ hơn kể từ năm 2015. Các luật mới, bao gồm Điều 117 của bộ luật hình sự, đã tiếp tục hạn chế tự do ở Việt Nam.
Vũ Quốc Ngữ, chủ tịch của một tổ chức có tên Defend the Defenders, nói với Haaretz, "Tình hình nhân quyền ở đây rất nghiêm trọng, Việt Nam đã ký kết một số hiệp định quốc tế về nhân quyền, nhưng họ không tôn trọng. Chế độ bỏ tù các nhà hoạt động vốn cố gắng bảo vệ quyền của họ, và ít nhất 260 người hiện đang bị bắt - hầu hết trong số họ bị giam giữ chỉ vì ý kiến hoặc bài đăng mà họ đã viết," ông Ngữ nói.
Một số người đã nói chuyện với Haaretz cho biết chế độ này đã nhắm vào các dân tộc thiểu số như người H'Mông và các bộ lạc miền núi được gọi là người Thượng.
Nguyễn Đình Thắng, giám đốc điều hành của tổ chức yểm trợ và vận động SOS Thuyền nhân (BPSOS), nói trong một cuộc trò chuyện qua điện thoại với Haaretz, "Những kẻ độc tài không muốn mọi người tin tưởng lẫn nhau. Họ không muốn kết nối. Họ không muốn các tổ chức mà họ không kiểm soát được."
Bức thư của Mack liệt kê một số nhà hoạt động đã bị bắt, bị sách nhiễu, bị tra tấn và bị bỏ tù ở Việt Nam vì họ chỉ trích các quan chức quan liêu, phơi bày nạn tham nhũng hoặc tìm cách bảo vệ môi trường. Trong số đó có Cấn Thị Thêu, người mà hồi tháng Năm bị kết án tám năm tù cùng với một trong những người con trai của bà, Trịnh Bá T. Một người con trai khác, Trịnh Bá Phương, vẫn đang bị xét xử.
Cấn và con trai bà cũng bị kết án vi phạm Điều 117, nhưng trường hợp của họ hoàn toàn khác với trường hợp của anh chàng chỉ đơn thuần tìm cách trả thù trong cuộc tranh chấp đá gà. Năm 2007, chính quyền thu hồi trang trại của gia đình bà Cấn, cũng như đất đai của nhiều người dân khác ở Đồng Tâm, một ngôi làng phía tây Hà Nội. Đúng như trong nhiều trường hợp tương tự, gia đình và hàng xóm của họ đã nhận được những khoản bồi thường không đáng kể, và tất cả các phản đối, kiến nghị và biểu tình của họ đều không có kết quả.
Kể từ đó, bà Cấn và các con trai đã quản lý và ghi lại bằng chứng những cuộc đấu tranh tương tự ở những nơi khác ở Việt Nam.
Vụ án gây ớn lạnh không chỉ vì Cấn, gia đình bà và những cư dân khác trong làng đã bị bắt vì các bài đăng trên Facebook, mà còn vì lý do ban đầu là việc truất quyền sỡ hữu của họ. Bất cứ ai tìm kiếm từ Đồng Tâm trên Google sẽ không tìm thấy bất cứ điều gì về cuộc đấu tranh của các nhà hoạt động, hoặc lịch sử của ngôi làng trên trang đầu tiên, mà chủ yếu là những liên kết đến các nhà phát triển bất động sản với những hứa hẹn biệt thự sang trọng ở một khoảng cách thuận tiện gần các trung tâm thương mại và cửa hàng mua sắm khổng lồ.
Một công ty thậm chí còn xổ số 20 chiếc xe Mercedes mới cho những người mua biệt thự của họ.
Thiếu kết nối.
Không giống như Nga hay Indonesia, trong trường hợp Việt Nam không tìm thấy bằng chứng trực tiếp nào cho việc sử dụng các thiết bị của Cellebrite chống lại các nhà hoạt động nhân quyền, và cần lưu ý rằng đây không phải là công nghệ duy nhất mà Việt Nam có được cho mục đích này. Tuy nhiên, điều này không thay đổi thực tế là các tổ chức đã mua công nghệ này đang phục vụ như là cánh tay đàn áp của chế độ.
Điều thú vị cần lưu ý là, một trong những lý do mà không thể biết liệu các thiết bị của Cellebrite có được sử dụng trong các cuộc điều tra như vậy hay không, là Bộ Công an Việt Nam hành động đối với việc vi phạm pháp luật địa phương nhưng người thẩm vấn không yêu cầu sự hiện diện của một nhân chứng, hoặc ít nhất là hai nhân chứng, khi điện thoại bị đột nhập. Điều đó đã xảy ra trong bất kỳ trường hợp nào trong số thẩm vấn những người này, và tất cả các nhà hoạt động có nói chuyện với Haaretz đã báo cáo các kỹ thuật thẩm vấn tương tự.
Khi những người bị thẩm vấn từ chối tự mở khóa điện thoại và máy tính của họ, thiết bị của họ sẽ bị thu giữ. Trong một số trường hợp, họ được đưa đến một căn phòng khác, ở phòng thẩm vấn thiết bị của họ bị đột nhập, và chỉ sau đó cảnh sát mới đưa trả lại chúng. Theo Vũ của Defend the Defenders, thậm chí trong nhiều trường hợp này, cảnh sát từ chối trả lại các thiết bị cho đến khi những người bị thẩm vấn cung cấp mật khẩu, một nỗ lực nhằm che giấu hành vi đã đột nhập thiết bị. Trong các trường hợp khác, như một trong những nhà nghiên cứu làm việc trong Tổ chức Ân xá nói với Haaretz năm ngoái, các sĩ quan cảnh sát chỉ đơn giản là từ chối trả lại các thiết bị.
Điện thoại thông minh và máy tính đã trở thành mục tiêu chính của bộ Công an và các đơn vị cảnh sát trực thuộc nó. Ông Nguyễn, người đứng đầu BPSOS nói "Trong những năm gần đây, chúng tôi đã nhận thấy sự gia tăng của cảnh sát trong việc tịch thu điện thoại di động, máy tính xách tay và iPad. Không có bất kỳ trát tòa nào. Họ chỉ đơn giản là đến và lấy đi."
"Trong các trường hợp khác, họ triệu tập ai đó đến đồn cảnh sát với một số lý do, chẳng hạn như 'Có một tai nạn, và số giấy phép của chiếc xe có liên quan tương tự như xe của bạn.' Khi họ đến đồn cảnh sát, họ được đưa vào để thẩm vấn, nhân viên thẩm vấn chỉ cần lấy điện thoại của họ trong một thời gian tương đối ngắn, và sau khi thẩm vấn, nó được trả lại như thể không có gì xảy ra," Nguyễn nói. " Trong các trường hợp khác, họ cho người bị thẩm vấn chạy xe về nhà, mời chính nhân viên thẩm vấn vào nhà và rồi họ tịch thu điện thoại di động, vì vậy người bị thẩm vấn không có cơ hội giấu thiết bị hoặc cảnh báo cho các thành viên trong gia đình."
Ông Nguyễn nói thêm rằng BPSOS hỗ trợ cho các cộng đồng dân tộc thiểu số và các cộng đồng tôn giáo địa phương tổ chức các cuộc hội thảo về các chủ đề như luật pháp Việt Nam - đừng làm gì vi phạm pháp luật, ông nhấn mạnh: "Các khóa học là hoàn toàn hợp pháp," ông nói. Trên thực tế, mục tiêu là cung cấp thông tin sẽ giúp các cộng đồng này đối phó tốt hơn với hệ thống pháp luật.
Nguyễn nói, "Chúng tôi bắt đầu thấy toàn bộ các nhóm rời khỏi các khóa học như thế nào và chúng tôi đã cố gắng tìm hiểu lý do tại sao. Chúng tôi phát hiện ra rằng một trong những người tham gia đã bị thẩm vấn, và điện thoại của anh ta đã bị lấy đi. Sau đó, hết người này đến người khác, mọi người đều bị thẩm vấn. Cuối cùng, không còn ai ở lại khóa học nữa" . Ông nói thêm rằng chế độ sử dụng thông tin thu thập được từ điện thoại để gieo sự ngờ vực và nghi ngờ giữa các cộng đồng tôn giáo thiểu số, chẳng hạn như trong các nhà thờ hoặc giáo phái Phật giáo không được đảng chấp thuận, gieo sự ngờ vực và nghi ngờ giữa các dân tộc thiểu số và thậm chí giữa bạn bè với nhau.
Vì vậy, có lẽ không có gì đáng ngạc nhiên khi đây là những gì mà bà Cấn đã nói trong một cuộc phỏng vấn video với Dự án 88 hồi tháng 9 năm 2019: "Điều tôi muốn thấy là mọi người đứng lên cùng nhau bất cứ khi nào mà chế độ gia tăng áp lực thông qua các vụ bắt giữ, áp bức và bắt giữ để cướp đi sinh kế, quyền lợi của người dân. Tôi muốn thấy các công dân đoàn kết để thể hiện sức mạnh của chúng ta. Điều đó sẽ đẩy nhanh những thay đổi, buộc nhà độc tài phải trả lại quyền của chúng ta."
Cellebrite từ chối bình luận đối với bài viết này.
Trong một tuyên bố với Mack, Bộ Quốc phòng Israel nói rằng họ không cung cấp chi tiết về các giấy phép cụ thể, vì lý do an ninh, chính trị và chiến lược. "Như chúng tôi đã nói với bạn, Bộ Quốc phòng xem xét chính sách của mình một cách định kỳ phù hợp với các sự kiện và áp dụng thẩm quyền của mình phù hợp theo nhu cầu."
