Hoa Kỳ phải quay trở lại Quan hệ Đối tác Xuyên Thái Bình Dương
Washington không thể định hình thương mại toàn cầu từ bên lề.
 |
| Joe Biden tại một xưởng đúc nhôm ở Manitowoc, Wisconsin, tháng 9 năm 2020…. / Mark Makela / Reuters. |
Wendy Cutler, Ngày 10 tháng 9 năm 2021… Theo Foreign Affairs.
Trần H Sa lược dịch.
Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden đã phá vỡ cách tiếp cận đơn thân độc mã đối với chính sách đối ngoại của người tiền nhiệm. Hoa Kỳ một lần nữa trở lại là thành viên của Tổ chức Y tế Thế giới và đã tái tham gia hiệp định Paris về biến đổi khí hậu. Biden cũng đang cố gắng khôi phục thỏa thuận hạt nhân Iran. Tuy nhiên, một sáng kiến kinh tế đối ngoại mà ông vẫn chưa cố gắng hồi sinh, đó là tính cách thành viên của Hoa Kỳ trong hiệp ước thương mại Quan hệ Đối tác Xuyên Thái Bình Dương. Năm 2017, Tổng thống Donald Trump hồi đó đã rút Hoa Kỳ ra khỏi TPP, một hiệp định kéo dài từ Việt Nam sang Úc, chiếm khoảng 40% GDP toàn cầu. Nhưng 11 thành viên còn lại đã tiếp tục hoạt động với hiệp định này, đổi tên nó thành Hiệp định Toàn diện và Tiến bộ trong Quan hệ Đối tác Xuyên Thái Bình Dương (CPTPP). Hiệp định đã thành công trong việc giảm thuế quan giữa các bên tham gia và thiết lập các tiêu chuẩn cao, các quy tắc dựa trên thị trường trong các lĩnh vực từ bảo hộ sở hữu trí tuệ đến các doanh nghiệp nhà nước.
Nếu Washington nổ lực tái gia nhập hiệp ước, nước này sẽ gặp phải những trở ngại trong nước và quốc tế. Tuy nhiên, chính quyền Biden nên cố gắng để trở lại nhóm CPTPP. Phần thưởng rất cao không chỉ đối với nền kinh tế Mỹ mà còn đối với ảnh hưởng toàn cầu của Washington, đặc biệt là khi Mỹ cạnh tranh với một Trung Quốc đang trỗi dậy.
BÀN VỀ NỀN KINH TẾ TOÀN CẦU, NGU NGỐC.
Thời chính quyền Obama, cơ sở lý luận của Washington trong việc định hình và tham gia TPP là rất đơn giản. Thỏa thuận đưa ra một loạt các quy tắc chung mà sẽ chi phối thương mại và đầu tư trong khu vực kinh tế năng động nhất thế giới. Nó lôi kéo các nước khác áp dụng các tiêu chuẩn của TPP dựa trên thị trường và đưa ra một giải pháp thay thế hấp dẫn thay cho mô hình kinh tế do nhà nước lãnh đạo của Trung Quốc. Nó cũng báo hiệu sự hỗ trợ tích cực của Washington đối với sự hội nhập của châu Á với nền kinh tế toàn cầu.
Ban đầu, mọi việc diễn ra suôn sẻ. Sau khi Hoa Kỳ tham gia các cuộc đàm phán TPP vào năm 2009, các nước có nền kinh tế nặng ký như Canada, Nhật Bản và Mexico đã làm theo, và khi kết thúc đàm phán vào năm 2015, nhiều quốc gia hơn đã bày tỏ sự quan tâm tham gia. Tuy nhiên, Quốc hội Hoa Kỳ, chưa hề phê chuẩn hiệp định. Sự phản đối đến từ các chính trị gia trung tả như Bernie Sanders, thượng nghị sĩ độc lập từ Vermont, và Elizabeth Warren, thượng nghị sĩ đảng Dân chủ từ Massachusetts, những người này cho rằng thỏa thuận thúc đẩy lợi ích của các doanh nghiệp lớn với cái giá phải trả của công nhân Mỹ. Cụ thể, họ chỉ trích cơ chế thực thi lao động yếu kém của thỏa thuận, các điều khoản bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ của các công ty dược phẩm, các quy tắc lỏng lẻo xác định tính thích hợp của sản phẩm để hưởng ưu đãi thuế quan, và không có khả năng hành động nếu một quốc gia điều chỉnh tiền tệ của họ nhằm đạt được lợi thế cạnh tranh.
Nhưng sự phản đối cũng đến từ cánh hữu, đặc biệt là từ những người theo chủ nghĩa dân túy và dân tộc chủ nghĩa như Trump. Với mục tiêu giành chiến thắng ở các bang 'vành đai công nghiệp' như Michigan và Pennsylvania trong cuộc bầu cử tổng thống Hoa Kỳ năm 2016, Trump đã phản đối hiệp ước, tuyên bố rằng nó sẽ dẫn đến việc mất thêm việc làm trong ngành sản xuất của Hoa Kỳ, việc làm sẽ bị chạy ra nước ngoài và dẫn đến thâm hụt thương mại lớn hơn của Hoa Kỳ. Những lo ngại như vậy đã làm mất uy tín và làm dấy lên sự phản đối ngày càng tăng đối với thương mại tự do. Theo cuộc thăm dò tháng 10 năm 2016 của Trung tâm Nghiên cứu Pew, chỉ 45% số người được hỏi có quan điểm tích cực về các hiệp định thương mại, giảm so với 58% vào tháng 5 năm 2015. Trong tuần đầu tiên nắm quyền, Trump đã ra lệnh cho Hoa Kỳ rút khỏi TPP.
Kỳ vọng ở Washington là nếu không có Hoa Kỳ, TPP sẽ chết với một cái chết êm ái. Nó đã không chết. Thay vào đó, các thành viên còn lại, do Nhật Bản dẫn đầu, đã đổi tên thành CPTPP và đã ký kết vào năm 2018. Đầu năm nay, Vương quốc Anh bắt đầu quá trình gia nhập chính thức và Trung Quốc có thể sẵn sàng tham gia hiệp định này. Để bảo đảm rằng Hoa Kỳ có tiếng nói trong việc định hình các quy tắc thương mại toàn cầu, chính quyền Biden cần quay trở lại bàn đàm phán.
KỀM CHẾ SỰ TRỖI DẬY CỦA TRUNG QUỐC.
Có nhiều lý do giải thích tại sao Hoa Kỳ nên tham gia CPTPP. Một yếu tố quan trọng là Trung Quốc. Các quan chức trong chính quyền Trump dự kiến TPP sẽ sụp đổ khi Hoa Kỳ rút lui, và họ tin rằng hiệp ước thương mại châu Á to lớn do Trung Quốc hậu thuẫn, Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực ( RCEP), cũng sẽ khoanh tay. Họ đã nhầm lẫn về cả hai phép tính. Tất cả mười thành viên của Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) cùng với Trung Quốc, Nhật Bản, Australia, New Zealand và Hàn Quốc đang nỗ lực để đưa RCEP có hiệu lực vào đầu năm tới. Điều này nhấn mạnh cách mà các nước châu Á coi thương mại là ưu tiên trong chính sách đối ngoại, và sẽ tiếp tục tìm cách mở rộng thương mại cho dù Washington có quyết định tham gia hay không.
Trong khi đó, lực hấp dẫn của nền kinh tế Trung Quốc đã mạnh lên đáng kể trong những năm gần đây. Điều này làm phức tạp khả năng của Washington trong việc tập hợp các đồng minh của mình ở Ấn Độ - Thái Bình Dương để kiềm chế ảnh hưởng đang gia tăng của Trung Quốc. Biden đã tuyên bố rằng chống lại Trung Quốc là một trong những ưu tiên chính sách đối ngoại của ông. Tuy nhiên, làm như vậy sẽ rất khó khăn nếu các đồng minh và đối tác của Mỹ trong khu vực ngày càng hội nhập kinh tế nhiều hơn với Trung Quốc. Nước này cho đến nay vẫn là thị trường lớn nhất của Nhật Bản, Hàn Quốc và hầu hết các thành viên ASEAN, và năm nay Trung Quốc đã vượt qua Hoa Kỳ với tư cách là đối tác thương mại lớn nhất của Ấn Độ. Trung Quốc cũng là điểm đến hàng đầu của đầu tư trực tiếp nước ngoài vào năm 2020. Xu hướng này là không thể nhầm lẫn, và nếu không có một chương trình nghị sự thương mại khu vực mạnh mẽ, Washington sẽ khó có thể đảo ngược được nó.
Một trong những thế mạnh kinh tế của Trung Quốc là vai trò quan trọng của nước này trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung và đại dịch COVID-19 đã cho thấy những rủi ro, khi chỉ dựa vào một nguồn cung cấp duy nhất - đặc biệt khi nguồn cung cấp đó là một đối thủ địa chính trị. Nếu Hoa Kỳ là thành viên của CPTPP, nước này có thể sử dụng hiệp định này làm nền tảng để xây dựng các chuỗi cung ứng linh hoạt và đáng tin cậy hơn, cắt giảm đòn bẩy của Trung Quốc.
Một lý do cuối cùng khiến Washington nên xem xét lại CPTPP là Bắc Kinh có thể sẵn sàng tham gia hiệp định này. Tháng 11 năm ngoái, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tuyên bố rằng Trung Quốc “có lợi” ở triển vọng gia nhập hiệp ước. Chắc chắn, Bắc Kinh sẽ gặp khó khăn trong việc tuân thủ các quy tắc của CPTPP, khi xét đến các doanh nghiệp nhà nước, các tiêu chuẩn về lao động và môi trường lỏng lẻo, cũng như chế độ bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ yếu kém của Trung quốc. Nhưng điều đó không có nghĩa là nó sẽ không thể tham gia hiệp ước. Mặc dù Nhật Bản đã rõ ràng rằng bất kỳ thành viên mới nào cũng phải tuân thủ các tiêu chuẩn của CPTPP, nhưng các thành viên khác có thể coi sự tham gia của Trung Quốc như là một cơ hội để được tiếp cận thị trường của người khổng lồ châu Á nhiều hơn, và hãm lại các cải cách quan trọng (như cải thiện môi trường, sinh hoạt công đoàn độc lập, v..v…THS). Là một nước không tham gia CPTPP, Hoa Kỳ sẽ bị hạn chế ảnh hưởng đối với nỗ lực gia nhập của Trung Quốc. Và nếu Bắc Kinh thành công trong nỗ lực tham gia này, nó sẽ được coi là một cuộc đảo chính nghiêm trọng trong quan hệ công chúng, và cản trở khả năng của Washington trong việc lấy lại sức ảnh hưởng kinh tế ở khu vực này của thế giới.
BẢN ĐỒ CHỈ ĐƯỜNG TIẾN VỀ PHÍA TRƯỚC.
Cho đến nay, chính quyền Biden tỏ ra không mấy quan tâm đến CPTPP. Tuy nhiên, Đại diện Thương mại Hoa Kỳ, Katherine Tai vẫn để ngỏ khả năng chính quyền có thể cố gắng khôi phục chính sách thời Obama. Bà phát biểu trước Ủy ban Tài chính Thượng viện Hoa Kỳ : “Công thức cơ bản cho việc hợp tác chặt chẽ với các quốc gia cùng chí hướng ở Châu Á-Thái Bình Dương là các lợi ích chiến lược và kinh tế đi cùng một tiếng nói, nhưng đã có nhiều thay đổi trên thế giới kể từ khi TPP được ký kết vào năm 2016. ”
Bà Tai nói đúng. Các cuộc đàm phán TPP đã kết thúc gần sáu năm trước, và phần lớn nội dung của nó dựa trên các đề xuất của Hoa Kỳ mà đã được thảo luận hơn một thập kỷ trước. Nếu Washington cố gắng gia nhập lại CPTPP, thì cần phải có những điều chỉnh để phản ảnh các điều kiện đang thay đổi và thu hút được sự ủng hộ đầy đủ của Quốc hội Mỹ và trong các đối tác CPTPP.
Chính quyền Biden có thể nhìn vào sự thay thế Hiệp định Thương mại Tự do Bắc Mỹ — Hiệp định Hoa Kỳ-Mexico-Canada — như là một kế hoạch chi tiết. Bất chấp sự phản đối ban đầu trong Quốc hội, thỏa thuận cuối cùng đã được thông qua với sự ủng hộ mạnh mẽ của lưỡng đảng. Trớ trêu thay, Hiệp định mới giữa Hoa Kỳ, Mexico và Canada (USMCA) đã vay mượn rất nhiều từ các điều khoản mà ban đầu là của TPP, trong các lĩnh vực như thương mại kỹ thuật số, bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ và các tiêu chuẩn nông nghiệp. Nhưng nó cũng kết hợp các tính năng mới. Nó có các công cụ mạnh mẽ hơn cho vấn đề lao động và bảo vệ môi trường. Để các quốc gia đủ điều kiện nhận ưu đãi thuế quan, họ phải chứng minh sản phẩm của họ có nguồn nguyên liệu đầu vào từ một trong ba quốc gia thành viên (Mỹ, Canada, Mexico). Và các chính phủ có thể áp đặt các biện pháp trừng phạt nếu các đối tác USMCA thao túng tỷ giá hối đoái để đạt được lợi thế về giá. Chính quyền Biden nên xem xét đề xuất những đổi mới tương tự đối với CPTPP.
Chính quyền cũng sẽ làm tốt việc đề xuất các thay đổi khác. Những người Cấp tiến đã chỉ trích một điều khoản trong CPTPP, qua đó cho phép các công ty kiện các chính phủ vi phạm các điều khoản của hiệp định liên quan đến đầu tư trực tiếp nước ngoài. Điều khoản đó được cho là đã hết hiệu lực và có thể bị loại bỏ. Và để giúp các doanh nghiệp vừa và nhỏ dễ dàng giao thương hơn trên toàn cầu, chính quyền nên thúc đẩy CPTPP hợp lý hóa và số hóa các chứng từ và thanh toán hải quan.
Nếu Washington quyết định đón nhận các thành viên CPTPP một lần nữa, chính quyền Biden nên lưu ý rằng Hoa Kỳ không còn là người gác cổng của hiệp định. Washington nên yêu cầu các thành viên CPTPP tham gia bằng sức thuyết phục, sau khi đã từ bỏ họ cách đây 5 năm. Cho dù các thành viên CPTPP có thể cởi mở như thế nào chăng nữa đối với sự tham gia của Hoa Kỳ, cũng sẽ có những giới hạn đối với những sửa đổi mà họ có thể chấp nhận. Việc thuyết phục các nhà lập pháp Hoa Kỳ ủng hộ một hiệp định thương mại khu vực cũng sẽ rất khó khăn. Tuy nhiên, chính quyền Biden nên giữ cho tùy chọn này tồn tại. Khi Hoa Kỳ hành động để khôi phục uy tín và ảnh hưởng của mình trên toàn thế giới và cạnh tranh với Trung Quốc, Mỹ không thể đứng ngoài lề và để người khác nghĩ ra các quy tắc mà sẽ định hình tương lai của nền kinh tế toàn cầu.
_ WENDY CUTLER là Phó Chủ tịch Viện Chính sách Xã hội Châu Á. Trước đây, bà từng là nhà đàm phán tại Văn phòng Đại diện Thương mại Hoa Kỳ, và từ năm 2013 đến năm 2015 là Quyền Phó Đại diện Thương mại Hoa Kỳ.
