Điều gì giải thích cho sự xoay trục nền kinh tế tư nhân sang nhà nước của Tập Cận Bình ?
Tập đặt cược rằng nó sẽ giúp ông ta đạt được mục tiêu kỷ lục là nhiệm kỳ thứ ba, với tư cách là nhà lãnh đạo tối cao.
Kevin Rudd,…Ngày 19 tháng 9 năm 2021. … Theo The Wall Street Journal.
Trần H Sa lược dịch.
Một cái gì đó đang xảy ra ở Trung Quốc mà phương Tây không hiểu. Trong những tháng gần đây, Bắc Kinh đã giết chết lãnh vực dạy kèm tư nhân trị giá 120 tỷ USD của đất nước, và phạt nặng các công ty công nghệ Tencent và Alibaba. Các giám đốc điều hành người Trung Quốc đã bị triệu tập đến thủ đô để "tự khắc phục hành vi sai trái của họ" và các tỷ phú đã bắt đầu quyên góp cho các chủ đề thảo luận về từ thiện, theo những gì mà Chủ tịch Tập Cận Bình gọi là "phân phối lại thu nhập của yếu tố thứ ba" (tức là dòng vốn, kinh tế Marxism chia thu nhập thứ tự theo ba loại : tài sản cố định, lao động và dòng vốn…THS ). Sáu cổ phiếu công nghệ hàng đầu của Trung Quốc đã mất hơn 1,1 nghìn tỷ USD giá trị trong sáu tháng qua, khi các nhà đầu tư chen lấn tìm hiểu những gì đang xảy ra.
Tại sao Trung Quốc, nước đã tham gia vào cuộc cạnh tranh kinh tế khốc liệt với phương Tây trong những năm gần đây, lại đột nhiên tự quay lưng lại như thế này? Mặc dù nhiều người ở Mỹ và châu Âu có thể coi đây là một loạt các sự kiện gây hoang mang; tuy nhiên, có một "sợi chỉ đỏ" xuyên suốt liên kết tất cả. Ông Tập đang thực hiện một xoay chuyển nền kinh tế sang cho đảng và nhà nước, dựa trên ba lực lượng định hướng : ý thức hệ, nhân khẩu học và tách rời.
Bất chấp những cải cách thị trường trong bốn thập kỷ qua, hệ tư tưởng vẫn quan trọng đối với Đảng Cộng sản Trung Quốc. Tại Đại hội Đảng lần thứ 19 năm 2017, ông Tập tuyên bố rằng Trung Quốc đã bước vào một "kỷ nguyên mới", và "mâu thuẫn hàng đầu" mà đảng phải đối mặt đã thay đổi. Ngôn ngữ Mác-Lênin dường như phức tạp đối với người nước ngoài. "Mâu thuẫn" là sự tương tác giữa các lực lượng tiến bộ thúc đẩy tiến tới chủ nghĩa xã hội, và sự kháng cự đối với sự thay đổi đó. Do đó, chính định nghĩa thay đổi về mâu thuẫn hàng đầu của đảng, cuối cùng quyết định định hướng chính trị của đất nước.
Năm 1982, Đặng Tiểu Bình đã định nghĩa lại mâu thuẫn hàng đầu của đảng, tách rời khỏi cuộc đấu tranh giai cấp của chủ nghĩa Mao và hướng tới phát triển kinh tế không bị hạn chế. Trong 35 năm tiếp theo, tiến trình ý thức hệ này đã đặt ra các thông số chính trị cho những gì mà đã trở thành thời kỳ "cải cách và mở cửa". Năm 2017, ông Tập tuyên bố mâu thuẫn mới là "giữa sự phát triển không cân bằng và không đầy đủ", và sự cần thiết phải cải thiện cuộc sống của người dân.
Điều này có vẻ là một sự thay đổi khôn ngoan, nhưng ý nghĩa ý thức hệ của nó thì đòi hỏi phải nghiên cứu nhiều. Nó cho phép một cách tiếp cận triệt để hơn để giải quyết các vấn đề quá độ của tư bản chủ nghĩa, từ bất bình đẳng thu nhập đến ô nhiễm môi trường. Đó cũng là một triết lý hỗ trợ cho các hình thức can thiệp rộng lớn hơn của nhà nước, vào nền kinh tế Trung Quốc - một sự thay đổi chỉ mới được nhận thức đầy đủ trong năm qua.
Nhân khẩu học cũng đang thúc đẩy chính sách kinh tế của Trung Quốc hướng sang cánh tả. Cuộc điều tra dân số hồi tháng 5 năm 2021 cho thấy tỷ lệ sinh đã giảm mạnh, xuống còn 1,3 - thấp hơn so với Nhật Bản và Mỹ. Trung Quốc đang già đi nhanh chóng. Dân số trong độ tuổi lao động đạt đỉnh vào năm 2011 và tổng dân số hiện nay có thể đang thu hẹp. Đối với ông Tập, điều này cho thấy viễn cảnh kinh hoàng rằng Trung Quốc có thể già đi trước khi giàu lên. Do đó, Tập có thể không thể thực hiện được giấc mơ biến Trung Quốc thành một cường quốc giàu có, mạnh mẽ trên toàn cầu vào dịp kỷ niệm 100 năm thành lập Nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa, vào năm 2049.
Sau một thời gian dài tham gia, Trung Quốc hiện đang tìm cách chọn lọc để tách rời nền kinh tế của mình ra khỏi phương Tây, và thể hiện mình như là một đối thủ chiến lược. Năm 2019, ông Tập bắt đầu nói về một giai đoạn "đấu tranh kéo dài" với Mỹ, mà sẽ kéo dài đến giữa thế kỷ. Gần đây, ngôn ngữ đấu tranh của Tập đã trở nên dữ dội hơn. Tập kêu gọi các cán bộ "loại bỏ suy nghĩ mơ mộng, sẵn sàng chiến đấu và từ chối nhường chỗ" trong việc bảo vệ lợi ích của Trung Quốc.
Các lực lượng của ý thức hệ, nhân khẩu học và tách rời đã đến với nhau trong cái mà bây giờ Tập gọi là "Khái niệm phát triển mới" - câu thần chú kinh tế kết hợp với sự nhấn mạnh vào bình đẳng lớn hơn thông qua thịnh vượng chung, giảm tính dễ bị tổn thương đối với thế giới bên ngoài và sự can thiệp lớn hơn của nhà nước vào nền kinh tế. Một "nền kinh tế lưu thông kép" tìm cách giảm sự phụ thuộc vào xuất khẩu bằng cách làm cho nhu cầu của người tiêu dùng nội địa Trung Quốc là động lực tăng trưởng chính, đồng thời tận dụng lực hấp dẫn mạnh mẽ của thị trường nội địa Trung Quốc để duy trì ảnh hưởng quốc tế. Việc củng cố cho logic này là sự hồi sinh gần đây của một khái niệm cũ từ chủ nghĩa Mao về tự lực quốc gia. Nó phản ánh quyết tâm của ông Tập đối với việc Bắc Kinh phải phát triển kiểm soát vững chắc các công nghệ nội địa, vốn là chìa khóa cho sức mạnh kinh tế và quân sự trong tương lai, tất cả đều được hỗ trợ bởi các chuỗi cung ứng độc lập và có thể kiểm soát được.
Nhiều cuộc đàn áp gần đây của đảng đối với khu vực tư nhân Trung Quốc có thể được hiểu thông qua lăng kính rộng lớn hơn về "khái niệm phát triển mới" của ông Tập. Khi các nhà quản lý đàn áp việc dạy kèm tư nhân, đó là vì nhiều người Trung Quốc hiện nay cảm thấy gánh nặng kinh tế quá cao, từ việc đơn giản thậm chí chỉ có một đứa con. Khi các nhà quản lý xem xét kỹ lưỡng các thực tiễn dữ liệu, hoặc đình chỉ các đợt chào bán công khai cổ phiếu lần đầu ở nước ngoài, điều đó không do Trung Quốc nhạy cảm lo ngại áp lực từ bên ngoài. Và khi các nhà quản lý văn hóa cấm "những người ẻo lả lại cái" trên truyền hình, yêu cầu các cậu bé Trung Quốc bắt đầu hành động mạnh mẽ như một người đàn ông thay vì chơi trò chơi điện tử, và phát hành sách giáo khoa mới có tựa đề mạnh mẽ "Hạnh phúc chỉ đến qua đấu tranh", tất cả đều phục vụ mong muốn của ông Tập muốn giành chiến thắng trong một cuộc thi tầm thế hệ, chống lại sự phụ thuộc văn hóa vào phương Tây.
Trong nỗ lực tái đắc cử nhiệm kỳ kỷ lục lần thứ ba tại Đại hội Đảng lần thứ 20 vào mùa thu năm 2022, ông Tập dường như chọn cách củng cố vị thế chính trị trong nước của ông bằng cách đấu tranh với dự án cải cách kinh tế chưa hoàn thành của Trung Quốc. Cho dù về mặt chính trị thì sự xoay trục của ông Tập sang nền kinh tế nhà nước có thể có ý nghĩa trong nội bộ, nhưng như tăng trưởng của Trung Quốc bắt đầu trì trệ, ông Tập có thể phát hiện ra ông đã có những biện pháp kinh tế mà trên cơ bản là rất sai lầm. Và ở Trung Quốc, cũng như với tất cả các quốc gia, tính hợp pháp chính trị và tính bền vững, cuối cùng đều sẽ phụ thuộc vào nền kinh tế.
_ Ông Rudd là cựu thủ tướng Úc và là chủ tịch toàn cầu của Hiệp hội châu Á.
