Cách tiếp cận giả điếc của Trung Quốc với thế giới.

Họ muốn các quốc gia tập trung vào lợi ích, chứ không phải các giá trị. Cẩn thận với những gì bạn mong muốn.

The Economist ... Ngày 4 Tháng Tư, 2024.

Đối với những người xử dụng sự man rợ giỏi nhất ở Trung quốc –   một đội ngũ ở hàng chóp bu gồm các nhà ngoại giao, các nhà kỹ trị, các đặc phái viên thương mại và những học giả chính sách đối ngoại – đây là một khoảnh khắc để nói cho bạn  hiểu. Những tiếng nói như vậy của Trung Quốc đã dành nhiều năm  thúc giục các chính phủ nước ngoài, đặc biệt là những chính phủ có quan hệ sâu sắc với Mỹ, để họ bớt ồn ào hơn về các giá trị dân chủ cùng các khái niệm mờ nhạt khác, và tập trung vào các lợi ích quốc gia lạnh lùng và khó hiểu . Bây giờ, họ lập luận, thời đại đang chứng minh họ đúng.

Theo cách nói của Trung Quốc, Mỹ bị vạch trần là một kẻ đạo đức giả, nhanh chóng cáo buộc Trung Quốc hoặc Nga vi phạm luật pháp quốc tế và lạm dụng nhân quyền, trong khi cung cấp bom, vốn được xử dụng để giết thường dân ở Gaza. Tại Bắc Kinh, người ta nói rằng cuộc xâm lược Ukraine của Nga  đã thống nhất phương Tây, nhưng cuộc xung đột của Israel với Hamas đang chia rẽ họ trở lại. Người ta dự đoán rằng, nếu Donald Trump tái đắc cử,  các đồng minh của ông ấy sẽ học được, một lần nữa, rằng đây là một thế giới phi bằng hữu và "Nước Mỹ trên hết" có nghĩa là những gì, chỉ nói để mà nói. Trong một thời điểm như vậy, các chính phủ nước ngoài khôn ngoan sẽ ngừng chỉ tay vào những sai sót của các hệ thống chính trị hoặc chế độ khác, và tập trung vào việc làm cho công dân của họ an toàn và thịnh vượng. Lời khuyên này được áp dụng đặc biệt nhất cho quan hệ với Trung Quốc. Theo các quan chức và học giả Trung Quốc, các nhà lãnh đạo nước ngoài khôn ngoan nên từ chối lời kêu gọi của Mỹ tham gia các khối ý thức hệ,  hoặc liên minh quốc phòng nhằm kềm chế sự trỗi dậy của Trung Quốc. Thay vào đó, các quốc gia nên tập trung vào các thỏa thuận song phương, "đôi bên cùng có lợi"  với các đối tác kinh tế Trung Quốc.

Một tâm trạng được xác minh nham hiểm tràn ngập nhiều cuộc tụ họp của giới hoạch định chính sách đối ngoại của Trung Quốc. Ngày nay, người ta nói logic của quyền lực hướng dẫn các mối quan hệ quốc tế. Có bằng chứng cho thấy những nước khác chia xẻ quan điểm đó, với lợi ích của Trung Quốc. Một cuộc thăm dò mới được công bố về những người có quyền thế chính trị, kinh doanh và học thuật của Đông Nam Á, được thực hiện bởi Viện Iseas-Yusof Ishak, một tổ chức tư vấn ở Singapore, khiến các nhà ngoại giao Mỹ trở nên thất vọng. Kể từ cuộc thăm dò được thực hiện lần gần đây nhất cách đây một năm, những người được hỏi từ các nước ASEAN,  ít tin tưởng rằng Mỹ là một đối tác đáng tin cậy, và hoài nghi nhiều hơn về trật tự dựa trên luật lệ quốc tế. Cuộc xung đột ở Gaza đóng một vai trò: đây là mối quan tâm địa chính trị được trích dẫn nhiều nhất, đặc biệt là ở các quốc gia Hồi giáo chiếm đa số như Indonesia hoặc Malaysia. Nó đứng trước "hành vi hung hăng ở Biển Đông" (có nghĩa là Trung Quốc bắt nạt Philippines và các nước láng giềng khác). Khi được yêu cầu lựa chọn giữa Mỹ và Trung Quốc,  nếu khu vực này phải chọn một trong những đối thủ đó, thì vào năm 2023, có 61% số người được hỏi đã chọn Mỹ. Bây giờ họ bị chia 50 -50. Cuộc khảo sát năm nay cho thấy sự cảnh giác ngày càng tăng đối với ảnh hưởng chính trị và quân sự của Trung Quốc. Nhưng sức mạnh kinh tế của nó được coi là vô song.

Trong các khu đại sứ quán rợp bóng cây ở Bắc Kinh, một tâm trạng thực dụng chiếm ưu thế. Các chính phủ phương Tây thách thức hồ sơ nhân quyền của Trung Quốc tại các cuộc họp lơ đãng, làm dấy lên lo ngại về đàn áp ở Tân Cương hoặc Tây Tạng, hoặc đàn áp các quyền chính trị ở Hồng Kông. Nhưng các phái viên nước ngoài thừa nhận có một sự tập trung áp đảo vào lợi ích. Thế giới quá lộn xộn để phải ồn ào đối đầu với Trung Quốc về các giá trị. Sau đó là cuộc tranh cử tổng thống Mỹ, cuộc tranh cử mà một nhà ngoại giao gọi là "cuộc bầu cử của thời kỳ tận thế".

Nói tóm lại, Trung Quốc có những gì mà nó đã nói rằng nó muốn: một thế giới được hướng dẫn bởi lợi ích, chứ không phải các giá trị và ý thức hệ. Than ôi, nó đang bị đáp trả một cách vụng về. Trong một số trường hợp, nó quá hoài nghi về động cơ của người khác. Trung Quốc có một thói quen xấu là nói với các nước khác rằng,  họ là những con chốt của Mỹ.  Các quan chức Trung Quốc cáo buộc chính phủ Hà Lan và Nhật Bản cúi đầu trước Mỹ,  khi họ kiểm soát xuất khẩu chất bán dẫn và các công cụ công nghệ cao khác, kêu gọi họ nghĩ về lợi ích của bản thân và tránh xa "tâm lý khối Chiến tranh Lạnh" của Mỹ.  Trên thực tế, các đồng minh như vậy đang theo đuổi một lợi ích áp đảo: duy trì quan hệ với đối tác an ninh mạnh nhất của họ. Trung Quốc cảm thấy thoải mái trong một thế giới mà ưu thế luôn thuộc về kẻ mạnh hơn. Nhưng những lo ngại về một thế giới như vậy đang thúc đẩy Nhật Bản, Hàn Quốc, Úc và các nước láng giềng khác nâng cấp lực lượng vũ trang và liên minh của họ.

Một chuyến thăm Bắc Kinh trong tháng này của Ngoại trưởng Pháp, Stéphane Séjourné, đã được tiết lộ. Thủ tướng Trung Quốc, Li Qiang, nói với vị khách của mình rằng "hai nước chúng ta có một lịch sử lâu dài và các nền văn minh huy hoàng",  và một "tinh thần độc lập" chung -  một lời kêu gọi được mã hóa  cùng nhau chống lại Mỹ. Chỉ mới năm ngoái, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đã làm hài lòng Trung Quốc bằng cách nói rằng châu Âu không nên là "tín đồ" của Mỹ trong trường hợp xảy ra chiến tranh ở Đài Loan. Dầu vậy, Pháp và các cường quốc châu Âu khác có những tranh chấp nghiêm trọng với Trung Quốc, dựa trên tính toán lợi ích quốc gia của họ. Một số liên quan đến địa chính trị. Ông Séjourné kêu gọi Trung Quốc chuyển "thông điệp rõ ràng" tới Nga rằng,  hòa bình không thể được áp đặt lên Ukraine, đồng thời nói thêm rằng "sẽ không có an ninh nào cho người châu Âu nếu không có hòa bình phù hợp với luật pháp quốc tế".

Bất đồng thương mại.

Các hàng sắc nét nhất liên quan đến kinh tế. Với nhu cầu trong nước yếu và lĩnh vực bất động sản đang sụt giảm, Trung Quốc đang đặt cược vào sự bùng nổ sản xuất dựa vào xuất khẩu. Khi Mỹ tự phong tỏa, châu Âu lo ngại,  cuối cùng họ trở thành thị trường lớn mở cửa cho làn sóng hàng hóa của Trung Quốc. Ông Séjourné nói với người đồng cấp Trung Quốc Vương Nghị rằng,  thâm hụt thương mại ngày càng tăng của châu Âu với Trung Quốc là "không thể chịu đựng được".

Trung Quốc phẫn nộ trước một cuộc điều tra thương mại của EU về trợ cấp cho các nhà sản xuất xe điện ở Trung Quốc. Tại Bắc Kinh, việc này được gọi là nỗ lực hù dọa các công ty Trung Quốc mở nhà máy xe điện ở châu Âu, và có lẽ đúng là như vậy. Tuy nhiên, thông thường, các lập luận của Trung Quốc nghe có vẻ thô bạo hoặc giả điếc. Tân Hoa Xã đã công kích quan điểm cho rằng tình trạng dư thừa công suất của Trung Quốc đe dọa các nước khác, nó nói rằng "nền tảng kinh tế là các sản phẩm dư thừa tự nhiên tìm kiếm thị trường ở nơi khác, một khi nhu cầu trong nước được đáp ứng". Điều đó bỏ qua một số yếu tố chính trị căn  bản : Trung Quốc đã chọn tìm kiếm tăng trưởng ở nước ngoài, thay vì kích thích nhu cầu ở trong nước. Nó khao khát các mối quan hệ với thế giới bị chi phối bởi lợi ích. Bây giờ nó có các thứ đó. Đã đến lúc bắt đầu đối xử với lợi ích của người nước ngoài bằng sự tôn trọng nhiều hơn. 

_ Trần H Sa lược dịch từ The Economist. .... 7/4/2024.