Tập Cận Bình nhìn thế giới như thế nào ... và tại sao, Phần II
Trung Quốc duy trì sự mơ hồ về cơ sở khẳng định chủ quyền của mình và khước từ mang lại cho chúng một cách rõ ràng, phù hợp với Công ước Luật biển, vì nó tin rằng một cam kết rõ ràng với UNCLOS sẽ cắt bớt biển của nó và những yêu sách liên quan.
JEFFREY A. BADER. Tháng Hai / 2016. Theo Viện Nghiên Cứu Brookings
Trần Hoàng Sa lược dịch
Những thách thức ở bên trong Trung quốc
Xi đối mặt với một tình huống ở trong nước mà đòi hỏi sự chú ý, cải cách, thắt chặt kiểm soát chính trị; và một tình huống bên ngoài nước trình bày những cơ hội mở rộng ảnh hưởng của Trung Quốc, nhưng cũng đầy rủi ro nghiêm trọng.
Mặc dù Trung Quốc tăng trưởng kinh tế ngoạn mục trong vài thập kỷ qua, lãnh đạo của nó có vẻ bận rộn nhiều với việc tăng cường các cơ chế kiểm soát so với nó đã từng có kể từ những hậu quả xảy ra ngay sau cuộc biểu tình ở Thiên An môn năm 1989. Danh sách các thách thức trong nước được đặt ra bởi sự tăng trưởng nhanh nhưng không cân bằng đang đe dọa : cung cấp việc làm, nhà ở, giao thông vận tải và các dịch vụ y tế cho 10 đến 12 triệu người nhập cư mới di chuyển đến các thành phố mỗi năm; phát triển các nguồn năng lượng để cung cấp nhiên liệu cho nền kinh tế lớn phát triển nhanh nhất thế giới ; đối phó với thách thức nhân khẩu học, điều đang làm giảm đáng kể số lượng công nhân khỏe mạnh; gia tăng bất bình đẳng và tham nhũng; ngày càng gia tăng một dân số lão hóa; đảo ngược tiếng tăm của Xi xuất hiện từ sự phát tán ô nhiễm không khí và ô nhiễm nước sinh hoạt đứng thứ nhất thế giới; duy trì hòa bình và ổn định trong khu vực dân tộc thiểu số vốn bất ổn.
Xi đã khớp nối một tầm nhìn rộng cho Trung Quốc để đáp ứng những thách thức này, chủ yếu trong nước và cả ở nước ngoài, kêu gọi thực hiện "Giấc Mơ Trung Quốc". Như được phát triển trong các bài phát biểu và giải thích của Đảng, Giấc mơ Trung Quốc có nghĩa là một sự phục hưng dân tộc, xây dựng một quốc gia thịnh vượng, hài hòa sắc tộc, và có sức mạnh ảnh hưởng quốc tế. Nó xem xét lại mục tiêu quốc gia mà Trung Quốc đặt ra bằng những cải cách, thay đổi vị thế của Trung quốc hồi thế kỷ thứ 19, thời điểm yếu kém và sỉ nhục của quốc gia , xây dựng một "Trung Quốc mạnh mẽ và thịnh vượng", mặc dù vào lúc này, ý tưởng đang được nâng cao tại một thời điểm thành công của quốc gia, không thất bại như trước.
Cụ thể hơn, Xi đã chọn đối đầu với những thách thức trong nước với một quyết tâm thực hiện cải cách theo hướng thị trường, qua đó thay đổi mô hình xuất khẩu và đầu tư theo định hướng phát triển của Trung Quốc trước đây, nhưng sự thích đáng của chúng đang được thu nhỏ lại. Các chính sách được đưa ra trong đại hội Đảng lần thứ ba vào năm 2013 cùng những điều khác, nhằm mục đích thực hiện yếu tố "quyết định" của thị trường trong hoạt động của nền kinh tế, tái cân bằng về phía tăng trưởng nội địa và lấy tiêu dùng làm chủ đạo, giải quyết các vấn đề về dư thừa công suất sản xuất cũng như dư thừa lao động trong công nghiệp, xử lý kỷ luật thương mại trên khu vực nhà nước, và khắc phục các nguồn ô nhiễm ngột ngạt của Trung Quốc.
Để đối phó với tình trạng trì trệ nặng nề mà các chương trình cải cách kinh tế sẽ mang lại, đứng đầu các mảng của các vấn đề hiện tại, Xi đã tăng cường vai trò của Đảng Cộng sản như là một công cụ quản trị trong một tính cách độc đoán nhưng theo sự chi phối của hệ thống thị trường. Điều này đã kéo theo một chiến dịch chống tham nhũng sâu rộng, chống lại các cán bộ cấp cao và thấp của Đảng, dự thảo và luật mới về an ninh quốc gia, chống lại chủ nghĩa khủng bố, và hạn chế vai trò của của các tổ chức phi chính phủ ở nước ngoài, tất cả đều đã tăng cường quyền hạn cho cơ quan an ninh. Điều khiển trên các phương tiện truyền thông đã được thắt chặt. Giáo dục tư tưởng đã nhấn mạnh vai trò trung tâm của Đảng, không tán thành hệ thống và lý thuyết hiến pháp, chính trị của phương Tây, cùng những mối đe dọa đến sự ổn định của Trung Quốc được đưa ra bởi chủ nghĩa đa nguyên và những kích động quần chúng từ bên ngoài. Những áp lực, bao gồm sa thải và bỏ tù, đã tăng lên cho giới luật sư, học giả , nhà văn, nhà báo, và các tổ chức Phi chính phủ trong nước, những thành phần đã thoát khỏi ý thức hệ chính thống của Đảng. Cũng như chính sách đối ngoại của Trung Quốc dưới thời Mao, Đặng Tiểu Bình, Giang Trạch Dân và Hồ Cẩm Đào đã hết sức phụ thuộc bởi những mục tiêu chính sách trong nước, điều quan trọng là hiểu được những ưu tiên trong nước là nền tảng cho sự đổi hướng mà Xi thực hiện trong chính sách đối ngoại của Trung Quốc.
Chính sách Đối ngoại của Xi - Cam kết với Hệ thống quốc tế ....
Những gì chúng ta từng thấy cho đến nay trong ba năm kể từ khi Xi đảm nhận vai trò Tổng bí thư Đảng Cộng sản là một phương pháp tiếp cận lai ghép với hệ thống toàn cầu, các tổ chức và các định chế của nó. Đó là một kết hợp của những ý tưởng trong thời kỳ đầu của chế độ Cộng sản, khi sự oán giận và cảm giác bực bội chống lại phương Tây đã tạo ra một hệ tư tưởng chủ nghĩa xét lại sâu sắc; kỷ nguyên Đặng Tiểu Bình trong sự phụ thuộc lẫn nhau với thế giới bên ngoài cùng sự phát triển đã tạo nên việc tuân thủ những tổ chức và chuẩn mực quốc tế; và giai đoạn mới của năng lực lớn hơn, sự tự tin cho phép Trung Quốc lựa chọn đứng ngoài trật tự quốc tế đã được thiết lập hoặc thiết lập các tổ chức cạnh tranh mới. Trung Quốc dưới thời Xi vẫn mạnh dạn tham gia vào các tổ chức lớn của hệ thống quốc tế:
Trung Quốc tiếp tục là một trong những nơi thu hút đầu tư hạng nhất của thế giới. Nó là quốc gia thương mại lớn thứ hai thế giới. Trung Quốc và các công ty Trung Quốc giành được trạng thái này không phải từ các giá trị bên ngoài, mà bằng cách cung cấp một môi trường kinh tế mà trong đó, các công ty hàng đầu trên thế giới cảm thấy họ có thể hoạt động có lãi và thành công. Hầu hết các công ty lớn nhất thế giới đều phối hợp chặt chẻ các mối quan hệ với các đối tác Trung Quốc, thường ở dạng liên doanh. Các nhà lãnh đạo Trung Quốc thường nói một cách lễ nghi về tầm quan trọng của "giải pháp cùng thắng" (win-win) và niềm tin của họ rằng "chúng ta" (Trung Quốc và Hoa Kỳ) đang ở trong cùng một con thuyền. Dẩu có những thiếu sót trong sự tôn trọng những nguyên tắc này trong các trường hợp đặc biệt, câu thần chú thường xuyên của Trung Quốc trong số ngôn từ của họ cho thấy một Trung Quốc được hiểu là tự lực thì không phải là một lựa chọn của nó.
Trong lĩnh vực an ninh, Trung Quốc nói chung đã tôn trọng những cấm kỵ trong hiến chương của LHQ, chống lại việc sử dụng vũ lực và không can thiệp vào công việc chủ quyền của các quốc gia khác, người ta có thể cho là tương đương hoặc tốt hơn so với các cường quốc khác. Nó đã biểu quyết và tôn trọng các nghị quyết của Hội đồng Bảo an LHQ trong việc gửi các lực lượng gìn giữ hòa bình đến những khu vực khó khăn và nghiêm túc tán thành những điều luật trừng phạt của quốc tế. Ngoài việc đóng góp quân đội lớn nhất cho lực lượng gìn giữ hòa bình LHQ so với 5 thành viên thường trực, nó đã cung cấp 8.000 quân cho lực lượng dự bị. Chính phủ Trung Quốc hỗ trợ việc ngăn cấm không phổ biến vũ khí hạt nhân, hóa học và vũ khí sinh học. Nó cùng hoạt động với Hoa Kỳ và các nước khác trong việc phản đối chủ nghĩa khủng bố và cướp biển.
Chính sách đối ngoại của Xi - Thay đổi và Thoái thác
Nhưng những gì đã chiếm được sự chú ý của thế giới thì không liên tục và các yếu tố của quá khứ trong chính sách đối ngoại của Xi cũng không quá nhiều, so với những sáng kiến và định hướng mới.
Với các nước láng giềng, Trung Quốc dưới thời Xi đã tăng cường vị thế chính trị, kinh tế và quân sự của nó ở Đông và Trung Á, những khu vực truyền thống trong mối quan tâm chiến lược chính của nó. Ở Đông Bắc Á, Xi đã xây dựng một mối quan hệ ấm áp với Tổng thống Hàn Quốc, Park Gun-hye, trong khi bảo vệ đồng minh truyền thống Bắc Triều Tiên với cánh tay nối dài quyền lực. Xi điều khiển một tư thế khó khăn hơn đối với Nhật Bản, chấp nhận những thách thức quân sự và bán quân sự trước sự kiểm soát của Nhật Bản trong vùng biển chung quanh hòn đảo tranh chấp Senkaku / Điếu Ngư ở Biển Hoa Đông và lạnh nhạt đáng kể trong quan hệ với Nhật bản. Ở Đông Nam Á, ông đã củng cố yêu sách của Trung Quốc ở Biển Đông, cho phép các dự án cải tạo đất xây dựng các hòn đảo nhân tạo, mang tiềm năng có thể phóng chiếu lực lượng quân sự mà các quốc gia ven biển khác không thể sánh được. Dưới sự lãnh đạo của ông, sự hiện diện của hải quân Trung Quốc, ở cả biển Hoa Đông và Biển Đông đã trở nên rõ hơn, lâu bền hơn, và đe dọa hơn cho các nước láng giềng của Trung Quốc.
Trong khi lập ra dịch vụ mồm mép để đàm phán về một Bộ Quy tắc Ứng xử ở biển Đông, trên thực tế Trung Quốc đã tỏ ra ít quan tâm đến một đàm phán nghiêm túc hoặc làm rõ các quyền hàng hải của mình, dường như nó tin rằng việc mơ hồ về tuyên bố của mình thì bảo vệ tốt hơn các lựa chọn lâu dài của nó. Trong một trình diễn táo bạo khác, Xi trở thành chủ tịch Trung Quốc đầu tiên gặp gở với đối tác Đài Loan của mình, được thực hiện tại Singapore vào tháng 11 năm 2015.
Trong lĩnh vực kinh tế, Trung Quốc đã trở thành đối tác thương mại và đầu tư hàng đầu của tất cả các nước Đông Á trước khi Xi lên nắm quyền. Tuy nhiên, chính phủ của ông, đã củng cố vị thế của Trung Quốc như là diễn viên thống trị nền kinh tế của khu vực này bằng cách thiết lập Ngân hàng Đầu tư cơ sở hạ tầng châu Á (AIIB), được hỗ trợ 50 tỷ USD bởi vốn của Trung Quốc. AIIB nhằm mục tiêu tài trợ cho các dự án giao thông vận tải và năng lượng trên khắp châu Á, thách thức vai trò từ trước đến nay của Ngân hàng Thế giới và Ngân hàng Phát triển Châu Á. Sức mạnh lôi cuốn của Trung Quốc được báo hiệu đột ngột bởi quyết định của chừng 56 quốc gia tham gia với nó như là thành viên sáng lập AIIB, điều này được hình dung như là sự việc vượt trội hẳn bất cứ điều gì và bất cứ ai, kể cả các nhà lãnh đạo Trung Quốc.
Ở Trung Á, Xi đã xây dựng dựa trên những phát triển quan trọng trong thời đại Giang và Hồ nhưng Xi đã làm được nhiều hơn thế. Dưới thời Giang, Trung Quốc đã giúp Putin tìm thấy Tổ chức Hợp tác Thượng Hải, một nhóm an ninh nhằm vào việc chống lại chủ nghĩa khủng bố, trào lưu Hồi giáo chính thống, và chính sách ly khai phát ra từ các nước châu Á của Liên Xô cũ. Thời Hồ Cẩm Đào, Bắc Kinh chuyển động tích cực để ký kết những giao dịch lớn với các quốc gia Trung Á để khai thác dầu và khí đốt vận chuyển sang Trung Quốc, và thay thế Nga như là đối tác thương mại và đầu tư lớn nhất của hầu hết các quốc gia trong khu vực. Xi đi xa hơn nửa. Ông đã công bố một phiên bản hiện đại của con đường tơ lụa cổ xưa, cái gọi là chiến lược "Một vành đai Một con đường", được thiết kế chủ yếu nhằm tài trợ cho các dự án từ phía tây của Trung Quốc thông qua Trung Á đến Trung Đông và Châu Âu. Mức kinh phí tài trợ cho Một Vành đai Một Con đường vẫn âm u nhưng họ dự kiến sẽ rất đáng kể, lên tới hàng chục tỷ đô la.
Châu Á dành cho người Á châu ?
Những biểu hiện sức mạnh trong khu vực của Trung Quốc đã gây ra một cuộc tranh luận hăng say bên ngoài Trung Quốc về việc liệu phải chăng Trung Quốc đang tìm cách thống trị tây Thái Bình Dương, thay thế Hoa Kỳ như là diễn viên ưu việt, và khoác lấy vóc dáng bá quyền mà từ lâu nó đã lên án người khác.
Những người ủng hộ quan điểm cho rằng Trung Quốc tìm kiếm thời điểm thống trị khu vực qua bài phát biểu của Xi trước Hội nghị về tương tác và đo lường mức độ xây dựng tin cậy (CICA), trong đó ông nói: " Để cho người dân châu Á điều hành công việc của châu Á, giải quyết các vấn đề của châu Á và duy trì an ninh của châu Á ... Người dân châu Á có khả năng và trí tuệ để đạt được hòa bình và ổn định trong khu vực thông qua tăng cường hợp tác". Ngôn ngữ này đã được giải thích, giải thích trên quan điểm của tôi, như một tuyên bố rằng Xi mong muốn ném Hoa Kỳ ra khỏi châu Á và tiêu diệt các liên minh khu vực của Hoa Kỳ.
Trong thực tế, các quan chức Trung Quốc đã không thể lặp đi lặp lại hoặc nhấn mạnh ngôn ngữ này. Các quan chức cấp cao Trung Quốc đã "gạn lọc" nó đến mức hầu như không còn tồn tại. Các nhận xét đã được thực hiện trong một bài diển văn trước một hội nghị vô vị của các nhà lãnh đạo châu Á, và đã đặt nó trong một ngử cảnh thích hợp bởi những nhận xét khác về sự cần thiết cho Châu Á được mở cửa với thế giới và chào đón sự "hợp tác tích cực và mang tính xây dựng" về an ninh của các nước, từ các bộ phận khác trên thế giới. Hai câu nói vu vơ trong một bài phát biểu ve vản những người bạn châu Á không báo trước một học thuyết Monroe dành cho châu Á của Xi.
Những thứ khác, những quan điểm tương tự trỏ đến hệ thống đế quốc Trung Hoa với các nước chư hầu là nền tảng của chính sách ngoại giao Trung Quốc, ngay cả trong thời hiện đại. Qua lăng kính này, Trung Quốc, "Vương Quốc Trung Tâm" có thể không bao giờ đối xử với các nước khác trong khu vực một cách bình đẳng, họ chỉ là những quốc gia khẩn cầu sự ủng hộ và bảo vệ của Trung Quốc.
Trên thực tế, mô hình các nước chư hầu phức tạp hơn nhiều so với một Trung Quốc toàn năng được bao quanh bởi các quốc gia khúm núm, quỵ lụy. Trước hết, các quốc gia quan trọng như Nhật Bản, Ấn Độ, và Indonesia không bao giờ là một phần của hệ thống chư hầu Trung hoa . Những nỗ lực của các hoàng đế Trung Quốc để áp đặt những nghi lễ và những nghi thức ngoại giao trong mối quan hệ chư hầu vào các nước xa xôi, chẳng hạn như Anh Quốc và Hoa Kỳ, đã đụng phải những rào cản không thể vượt qua trong thời hiện đại. Toàn cầu hóa, sự xuất hiện của các chuẩn mực trong quan hệ quốc tế bắt nguồn từ chủ quyền quốc gia trong hệ thống Westphalia, "thế kỷ sỉ nhục" của Trung Quốc bắt đầu với cuộc chiến tranh nha phiến, và sự nổi lên của các cường quốc khác ở châu Á, tất cả có nghĩa rằng hệ thống triều cống đã trở thành một tính năng trong sách giáo khoa lịch sử chứ không còn trong quan hệ quốc tế hiện đại.
Điều đó nói rằng, nhận thức của Trung Quốc về lợi ích chiến lược của họ thường tập trung vào các khu vực được bao phủ bởi hệ thống triều cống và các nước láng giềng khác. Tin tưởng vào tầm ảnh hưởng của một siêu cường, cùng với vị trí địa lý của Trung Quốc ở Đông Á và Đông Nam Á, đó là nền tảng chung của nhiều người Trung Quốc suy nghĩ và viết về các vấn đề quốc tế. Nó được tiết chế đến mức mà những địa điểm xa xôi trên thế giới được xem là đối tác thương mại và đầu tư vì lợi ích phát triển của Trung Quốc, nhưng chiến lược của Trung Quốc vẫn có xu hướng xem nền an ninh và các quyền lợi khác của láng giềng bị bao trùm trong Trung quốc. Với điều này trong tâm trí, chẵng có gì ngạc nhiên rằng các tranh chấp lãnh hải ở biển Hoa Đông và biển Đông, và chiến lược quân sự nhằm vô hiệu hóa sự vượt trội của Mỹ ở Tây Thái Bình Dương là một mối bận tâm của các nhà lãnh đạo chính trị và quân sự của Trung Quốc.
Lối suy nghĩ này không phải là một sáng tạo của Tập Cận Bình. Nó là một sản phẩm của ký ức lịch sử, được tăng cường bởi cuộc xâm lược của nước ngoài, vào đầu thế kỷ thứ 19, đến từ miền ngoại biên trên biển của Trung Quốc.
Bảng cân đối - Trên toàn cầu, và khu vực .
Sự trỗi dậy của Trung Quốc đã được chú ý đúng đắn từ lâu, trước khi Xi Jin- ping nhậm chức. Nhưng câu hỏi về việc liệu Trung Quốc có phải là một mối đe dọa cho các hệ thống quốc tế, một sức mạnh chủ nghĩa xét lại, và sẽ là một bá chủ khu vực, đã trở nên sắc nét nhiều hơn trong ba năm kể từ khi ông đảm nhận lãnh đạo Đảng Cộng sản Trung Quốc. Những quan tâm như vậy có giá trị như thế nào ?
Xi chắc chắn là một nhà lãnh đạo mạnh mẽ hơn, quyết đoán hơn, và nhiều tham vọng hơn so với những người tiền nhiệm. Ông có sau lưng một Trung Quốc với năng lực kinh tế và quân sự lớn hơn, so với bất kỳ người tiền nhiệm nào của ông. Dấu chân của Trung Quốc ở khu vực và toàn cầu lớn hơn đáng kể so với trước đây, và điều này đã làm cho các quốc gia gần xa lo lắng.
Nhưng sẽ là một sai lầm, theo quan điểm của tôi, đó là xem sự phát triển của Trung Quốc trong vài năm qua chủ yếu là sản phẩm của tầm nhìn và trí tưởng tượng của một lãnh đạo tích cực. Hầu hết các hành động và xu hướng mà các nhà quan sát lo lắng, đều từng đã hiện diện vào lúc này lúc kia : xây dựng quân đội, các hành vi hung hăng ở biển Hoa Đông và Biển Đông, sức hấp dẫn ngày càng tăng của nền kinh tế Trung Quốc, đàn áp chính trị và từ chối các quyền cơ bản của công dân Trung quốc. Có những câu hỏi đáng được chú ý về cách mà Xi đang lèo lái Trung Quốc như thế nào. Nhưng câu hỏi lớn hơn là đường hướng của Trung Quốc cho cả giai đoạn trước và sau nhiệm kỳ của Xi.
Trung Quốc có thể tiếp tục, cho dù dưới thời Xi hoặc người thừa kế của ông, theo một con đường "dích - dắc" ở thái độ của nó đối với hệ thống quốc tế, tương tự như được mô tả trong bài báo này. Nó sẽ phát triển hơn nữa mối quan hệ của nó với hệ thống quốc tế và phụ thuộc lẫn nhau với các nước khác, nhưng đồng thời với sự tán đồng có chọn lọc việc tuân thủ các chuẩn mực quốc tế ở nơi nào mà chúng ăn khớp với những lợi ích, và lờ đi hoặc tìm cách thay đổi chúng, ở nơi nào mà họ không thi hành. Ví dụ, thành công kinh tế của Trung Quốc được neo vững chắc trong mối quan hệ của nó với các thị trường khác. Chính sách tự cung tự cấp và tự lực không phải là lựa chọn thay thế khả thi. Trung Quốc hưởng lợi từ các quy tắc và chuẩn mực quốc tế không chỉ trong lãnh vực thương mại và đầu tư, mà còn trong lãnh vực an ninh. Phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt, khủng bố, xung đột sắc tộc và nội chiến không kiểm soát được ở Trung và Tây Á sẽ gây tổn hại đến lợi ích của Trung Quốc.
Nhưng Trung Quốc vẫn còn thù địch hoặc không quan tâm đến một số tiêu chuẩn quốc tế. Điều rõ ràng nhất là quyền con người, nơi mà Trung Quốc đã tuyên bố chấp nhận trên danh nghĩa bản Tuyên ngôn Quốc tế Nhân quyền nhưng đã hành động trái với sự chỉ trích của nó trong nhiều cách. Lối tiếp cận các vấn đề hàng hải ở biển Đông được hỗ trợ bởi những yêu sách và hành vi trái với Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật biển (UNCLOS). Trung Quốc duy trì sự mơ hồ về cơ sở khẳng định chủ quyền của mình và khước từ mang lại cho chúng một cách rõ ràng, phù hợp với Công ước Luật biển, vì nó tin rằng một cam kết rõ ràng với UNCLOS sẽ cắt bớt biển của nó và những yêu sách liên quan. Trung Quốc đã không thông qua những quy định tiêu chuẩn viện trợ nước ngoài và đầu tư của nó theo quy tắc của các nước OECD, tạo nên những hoạt động đầy rẫy tham nhũng, thiếu minh bạch, và phá hoại môi trường . Sự phụ thuộc sâu rộng của Trung Quốc vào "chính sách công nghiệp" để ủng hộ các ngành nghề và thương hiệu trong nước, đã được hỗ trợ bởi sự trộm cắp tràn lan sở hữu trí tuệ và chuyển giao công nghệ bắt buộc đối với các nhà đầu tư nước ngoài. Trung Quốc đã là một nước lạm dụng tích cực không gian mạng, xâm nhập ăn cắp thông tin của tư nhân và Chính phủ nước ngoài, và những mục tiêu tập thể đặc biệt, giam giữ các hội đồng của các tập đoàn và các giám đốc điều hành vào ban đêm khi nó gặp phải các cuộc tấn công có thực và tiềm ẩn vào các hoạt động cốt lõi của nó.
Các chỉ tiêu quan trọng nhất từ sự cam kết của Trung Quốc đối với hệ thống quốc tế là thái độ của nó đối với việc xử dụng vũ lực. Đó là tiêu chuẩn mà các nước láng giềng Trung Quốc quan tâm nhất. Cho đến nay, nó đã thận trọng trong vấn đề này. Các lĩnh vực rủi ro chính, là các lĩnh vực mà Trung Quốc chiếu cố trên chủ quyền lãnh thổ của nó nhưng mà những nước khác đang tranh chấp: Đài Loan, những hòn đảo ở biển Đông, và các đảo Senkaku / Điếu Ngư ở Biển Hoa Đông. Nếu Trung Quốc xử dụng vũ lực trong bất kỳ trường hợp nào vừa kể, nó sẽ cho rằng nó không vi phạm Hiến chương Liên Hiệp Quốc hoặc luật pháp quốc tế, nhưng các nước láng giềng sẽ không chấp nhận cách giải thích ấy. Điều đó, người ta cho là quan trọng hơn mức độ tuân thủ của nó đối với các tiêu chuẩn quốc tế khác, sẽ là bài kiểm tra quan trọng về việc liệu phải chăng Trung Quốc của Tập Cận Bình là một cường quốc của chủ nghĩa xét lại.
Công khai xử dụng vũ lực sẽ là thách thức mang tính quyết định nhất đến hệ thống quốc tế, nhưng kịch bản có nhiều khả năng, và điều đang ám ảnh những nước trong khu vực, là tình trạng cưỡng bức vẫn được Trung quốc xử dụng nhưng không đạt tới việc xử dụng vũ lực. Sức mạnh kinh tế đang lên của Trung Quốc đang tạo ra mối quan hệ phụ thuộc giữa Trung Quốc và các nước láng giềng. Hầu hết các nước láng giềng của Trung Quốc lo ngại rằng những mối quan hệ này sẽ ràng buộc họ nhiều hơn cái mà họ kỳ vọng ở Trung Quốc, và sẽ cung cấp cho Trung Quốc gia tăng đòn bẩy qua chúng. Sức mạnh quân sự và chính trị ngày càng tăng của Trung Quốc chỉ làm tăng thêm sự khó chịu này. Câu hỏi không phải là quá nhiều, liệu xu hướng này có thể tránh được hay không; có khả năng không thể tránh được. Thay vào đó là liệu Trung Quốc có xử dụng đòn bẩy ngày càng tăng của nó một cách vô hại hoặc có ác ý, và liệu các nước láng giềng có phản ứng chủ yếu bằng sự thỏa hiệp hoặc kháng cự.
Vì vậy, nhận định về việc liệu Trung Quốc có sẽ trở thành cường quốc xét lại trên toàn cầu trong tương lai gần, sẽ có vẻ có nhiều khả năng nhất về sự cân bằng là "không". Nhưng câu trả lời ở Tây Thái Bình Dương cũng có thể là khác. Các câu hỏi trong khu vực được giải quyết cho dù Trung Quốc có ít cam kết các tiêu chuẩn quốc tế hơn so với việc nó sẽ đối xử với các nước láng giềng như thế nào khi sức mạnh của nó được mở rộng. Khi khả năng của Trung Quốc được mở rộng, mục tiêu của nó không thay đổi đáng kể, nhưng nó quyết tâm phải đạt được chúng, và sự quyết đoán của nó để làm như vậy đứng trước những tín hiệu cảnh báo từ nước ngoài là điều tốt. Chuẩn mực quốc tế giải quyết một cách hòa bình các tranh chấp sẽ là một biện pháp, nhưng không phải là biện pháp duy nhất mà theo đó sự trỗi dậy của Trung Quốc bị chỉ trích trong khu vực. Không chỉ lãnh đạo của Trung Quốc mà cũng không phải lãnh đạo các nước láng giềng biết câu trả lời cho câu hỏi này, nhưng tất cả dường như đang tránh không nói thẳng những dự đoán của họ.
Jeffrey Bader là thành viên cao cấp ở Trung tâm Trung Quốc John L. Thornton tại Viện Nghiên cứu Brookings ở Washington, DC .Từ năm 2009 đến năm 2011, Bader là trợ lý đặc biệt của Tổng thống Hoa Kỳ về các vấn đề an ninh quốc gia tại Hội đồng An ninh Quốc gia. Trong chức năng đó, ông là cố vấn chính cho Tổng thống Obama về châu Á. Từ 2005-2009 Bader phục vụ như là Giám đốc Sáng kiến Trung Quốc và sau đó là giám đốc đầu tiên của Trung tâm Trung Quốc John L. Thornton.
1 2
 |
| Ảnh minh họa. (Nguồn: forbes.com) |
JEFFREY A. BADER. Tháng Hai / 2016. Theo Viện Nghiên Cứu Brookings
Trần Hoàng Sa lược dịch
Những thách thức ở bên trong Trung quốc
Xi đối mặt với một tình huống ở trong nước mà đòi hỏi sự chú ý, cải cách, thắt chặt kiểm soát chính trị; và một tình huống bên ngoài nước trình bày những cơ hội mở rộng ảnh hưởng của Trung Quốc, nhưng cũng đầy rủi ro nghiêm trọng.
Mặc dù Trung Quốc tăng trưởng kinh tế ngoạn mục trong vài thập kỷ qua, lãnh đạo của nó có vẻ bận rộn nhiều với việc tăng cường các cơ chế kiểm soát so với nó đã từng có kể từ những hậu quả xảy ra ngay sau cuộc biểu tình ở Thiên An môn năm 1989. Danh sách các thách thức trong nước được đặt ra bởi sự tăng trưởng nhanh nhưng không cân bằng đang đe dọa : cung cấp việc làm, nhà ở, giao thông vận tải và các dịch vụ y tế cho 10 đến 12 triệu người nhập cư mới di chuyển đến các thành phố mỗi năm; phát triển các nguồn năng lượng để cung cấp nhiên liệu cho nền kinh tế lớn phát triển nhanh nhất thế giới ; đối phó với thách thức nhân khẩu học, điều đang làm giảm đáng kể số lượng công nhân khỏe mạnh; gia tăng bất bình đẳng và tham nhũng; ngày càng gia tăng một dân số lão hóa; đảo ngược tiếng tăm của Xi xuất hiện từ sự phát tán ô nhiễm không khí và ô nhiễm nước sinh hoạt đứng thứ nhất thế giới; duy trì hòa bình và ổn định trong khu vực dân tộc thiểu số vốn bất ổn.
Xi đã khớp nối một tầm nhìn rộng cho Trung Quốc để đáp ứng những thách thức này, chủ yếu trong nước và cả ở nước ngoài, kêu gọi thực hiện "Giấc Mơ Trung Quốc". Như được phát triển trong các bài phát biểu và giải thích của Đảng, Giấc mơ Trung Quốc có nghĩa là một sự phục hưng dân tộc, xây dựng một quốc gia thịnh vượng, hài hòa sắc tộc, và có sức mạnh ảnh hưởng quốc tế. Nó xem xét lại mục tiêu quốc gia mà Trung Quốc đặt ra bằng những cải cách, thay đổi vị thế của Trung quốc hồi thế kỷ thứ 19, thời điểm yếu kém và sỉ nhục của quốc gia , xây dựng một "Trung Quốc mạnh mẽ và thịnh vượng", mặc dù vào lúc này, ý tưởng đang được nâng cao tại một thời điểm thành công của quốc gia, không thất bại như trước.
Cụ thể hơn, Xi đã chọn đối đầu với những thách thức trong nước với một quyết tâm thực hiện cải cách theo hướng thị trường, qua đó thay đổi mô hình xuất khẩu và đầu tư theo định hướng phát triển của Trung Quốc trước đây, nhưng sự thích đáng của chúng đang được thu nhỏ lại. Các chính sách được đưa ra trong đại hội Đảng lần thứ ba vào năm 2013 cùng những điều khác, nhằm mục đích thực hiện yếu tố "quyết định" của thị trường trong hoạt động của nền kinh tế, tái cân bằng về phía tăng trưởng nội địa và lấy tiêu dùng làm chủ đạo, giải quyết các vấn đề về dư thừa công suất sản xuất cũng như dư thừa lao động trong công nghiệp, xử lý kỷ luật thương mại trên khu vực nhà nước, và khắc phục các nguồn ô nhiễm ngột ngạt của Trung Quốc.
Để đối phó với tình trạng trì trệ nặng nề mà các chương trình cải cách kinh tế sẽ mang lại, đứng đầu các mảng của các vấn đề hiện tại, Xi đã tăng cường vai trò của Đảng Cộng sản như là một công cụ quản trị trong một tính cách độc đoán nhưng theo sự chi phối của hệ thống thị trường. Điều này đã kéo theo một chiến dịch chống tham nhũng sâu rộng, chống lại các cán bộ cấp cao và thấp của Đảng, dự thảo và luật mới về an ninh quốc gia, chống lại chủ nghĩa khủng bố, và hạn chế vai trò của của các tổ chức phi chính phủ ở nước ngoài, tất cả đều đã tăng cường quyền hạn cho cơ quan an ninh. Điều khiển trên các phương tiện truyền thông đã được thắt chặt. Giáo dục tư tưởng đã nhấn mạnh vai trò trung tâm của Đảng, không tán thành hệ thống và lý thuyết hiến pháp, chính trị của phương Tây, cùng những mối đe dọa đến sự ổn định của Trung Quốc được đưa ra bởi chủ nghĩa đa nguyên và những kích động quần chúng từ bên ngoài. Những áp lực, bao gồm sa thải và bỏ tù, đã tăng lên cho giới luật sư, học giả , nhà văn, nhà báo, và các tổ chức Phi chính phủ trong nước, những thành phần đã thoát khỏi ý thức hệ chính thống của Đảng. Cũng như chính sách đối ngoại của Trung Quốc dưới thời Mao, Đặng Tiểu Bình, Giang Trạch Dân và Hồ Cẩm Đào đã hết sức phụ thuộc bởi những mục tiêu chính sách trong nước, điều quan trọng là hiểu được những ưu tiên trong nước là nền tảng cho sự đổi hướng mà Xi thực hiện trong chính sách đối ngoại của Trung Quốc.
Chính sách Đối ngoại của Xi - Cam kết với Hệ thống quốc tế ....
Những gì chúng ta từng thấy cho đến nay trong ba năm kể từ khi Xi đảm nhận vai trò Tổng bí thư Đảng Cộng sản là một phương pháp tiếp cận lai ghép với hệ thống toàn cầu, các tổ chức và các định chế của nó. Đó là một kết hợp của những ý tưởng trong thời kỳ đầu của chế độ Cộng sản, khi sự oán giận và cảm giác bực bội chống lại phương Tây đã tạo ra một hệ tư tưởng chủ nghĩa xét lại sâu sắc; kỷ nguyên Đặng Tiểu Bình trong sự phụ thuộc lẫn nhau với thế giới bên ngoài cùng sự phát triển đã tạo nên việc tuân thủ những tổ chức và chuẩn mực quốc tế; và giai đoạn mới của năng lực lớn hơn, sự tự tin cho phép Trung Quốc lựa chọn đứng ngoài trật tự quốc tế đã được thiết lập hoặc thiết lập các tổ chức cạnh tranh mới. Trung Quốc dưới thời Xi vẫn mạnh dạn tham gia vào các tổ chức lớn của hệ thống quốc tế:
- Liên Hiệp Quốc, là đóng góp lớn nhất của P-5 trong các hoạt động gìn giữ hòa bình LHQ ;
- Tổ chức Thương mại Thế giới, là một tổ chức được xử dụng thường xuyên và là mục tiêu trong những trường hợp giải quyết tranh chấp;
- Ngân hàng Thế giới, đóng góp lớn thứ ba và nhận các khoản vay lớn nhất;
- Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế, là một thành viên của nhóm đàm phán đóng băng chương trình vũ khí hạt nhân của Iran;
- IMF, tổ chức dự trữ tiền tệ (Quyền rút vốn đặc biệt) Trung Quốc đang trên đường tham gia; và
- Các cơ quan chuyên môn khác của Liên Hợp Quốc.
Trung Quốc tiếp tục là một trong những nơi thu hút đầu tư hạng nhất của thế giới. Nó là quốc gia thương mại lớn thứ hai thế giới. Trung Quốc và các công ty Trung Quốc giành được trạng thái này không phải từ các giá trị bên ngoài, mà bằng cách cung cấp một môi trường kinh tế mà trong đó, các công ty hàng đầu trên thế giới cảm thấy họ có thể hoạt động có lãi và thành công. Hầu hết các công ty lớn nhất thế giới đều phối hợp chặt chẻ các mối quan hệ với các đối tác Trung Quốc, thường ở dạng liên doanh. Các nhà lãnh đạo Trung Quốc thường nói một cách lễ nghi về tầm quan trọng của "giải pháp cùng thắng" (win-win) và niềm tin của họ rằng "chúng ta" (Trung Quốc và Hoa Kỳ) đang ở trong cùng một con thuyền. Dẩu có những thiếu sót trong sự tôn trọng những nguyên tắc này trong các trường hợp đặc biệt, câu thần chú thường xuyên của Trung Quốc trong số ngôn từ của họ cho thấy một Trung Quốc được hiểu là tự lực thì không phải là một lựa chọn của nó.
Trong lĩnh vực an ninh, Trung Quốc nói chung đã tôn trọng những cấm kỵ trong hiến chương của LHQ, chống lại việc sử dụng vũ lực và không can thiệp vào công việc chủ quyền của các quốc gia khác, người ta có thể cho là tương đương hoặc tốt hơn so với các cường quốc khác. Nó đã biểu quyết và tôn trọng các nghị quyết của Hội đồng Bảo an LHQ trong việc gửi các lực lượng gìn giữ hòa bình đến những khu vực khó khăn và nghiêm túc tán thành những điều luật trừng phạt của quốc tế. Ngoài việc đóng góp quân đội lớn nhất cho lực lượng gìn giữ hòa bình LHQ so với 5 thành viên thường trực, nó đã cung cấp 8.000 quân cho lực lượng dự bị. Chính phủ Trung Quốc hỗ trợ việc ngăn cấm không phổ biến vũ khí hạt nhân, hóa học và vũ khí sinh học. Nó cùng hoạt động với Hoa Kỳ và các nước khác trong việc phản đối chủ nghĩa khủng bố và cướp biển.
Chính sách đối ngoại của Xi - Thay đổi và Thoái thác
Nhưng những gì đã chiếm được sự chú ý của thế giới thì không liên tục và các yếu tố của quá khứ trong chính sách đối ngoại của Xi cũng không quá nhiều, so với những sáng kiến và định hướng mới.
Với các nước láng giềng, Trung Quốc dưới thời Xi đã tăng cường vị thế chính trị, kinh tế và quân sự của nó ở Đông và Trung Á, những khu vực truyền thống trong mối quan tâm chiến lược chính của nó. Ở Đông Bắc Á, Xi đã xây dựng một mối quan hệ ấm áp với Tổng thống Hàn Quốc, Park Gun-hye, trong khi bảo vệ đồng minh truyền thống Bắc Triều Tiên với cánh tay nối dài quyền lực. Xi điều khiển một tư thế khó khăn hơn đối với Nhật Bản, chấp nhận những thách thức quân sự và bán quân sự trước sự kiểm soát của Nhật Bản trong vùng biển chung quanh hòn đảo tranh chấp Senkaku / Điếu Ngư ở Biển Hoa Đông và lạnh nhạt đáng kể trong quan hệ với Nhật bản. Ở Đông Nam Á, ông đã củng cố yêu sách của Trung Quốc ở Biển Đông, cho phép các dự án cải tạo đất xây dựng các hòn đảo nhân tạo, mang tiềm năng có thể phóng chiếu lực lượng quân sự mà các quốc gia ven biển khác không thể sánh được. Dưới sự lãnh đạo của ông, sự hiện diện của hải quân Trung Quốc, ở cả biển Hoa Đông và Biển Đông đã trở nên rõ hơn, lâu bền hơn, và đe dọa hơn cho các nước láng giềng của Trung Quốc.
Trong khi lập ra dịch vụ mồm mép để đàm phán về một Bộ Quy tắc Ứng xử ở biển Đông, trên thực tế Trung Quốc đã tỏ ra ít quan tâm đến một đàm phán nghiêm túc hoặc làm rõ các quyền hàng hải của mình, dường như nó tin rằng việc mơ hồ về tuyên bố của mình thì bảo vệ tốt hơn các lựa chọn lâu dài của nó. Trong một trình diễn táo bạo khác, Xi trở thành chủ tịch Trung Quốc đầu tiên gặp gở với đối tác Đài Loan của mình, được thực hiện tại Singapore vào tháng 11 năm 2015.
Trong lĩnh vực kinh tế, Trung Quốc đã trở thành đối tác thương mại và đầu tư hàng đầu của tất cả các nước Đông Á trước khi Xi lên nắm quyền. Tuy nhiên, chính phủ của ông, đã củng cố vị thế của Trung Quốc như là diễn viên thống trị nền kinh tế của khu vực này bằng cách thiết lập Ngân hàng Đầu tư cơ sở hạ tầng châu Á (AIIB), được hỗ trợ 50 tỷ USD bởi vốn của Trung Quốc. AIIB nhằm mục tiêu tài trợ cho các dự án giao thông vận tải và năng lượng trên khắp châu Á, thách thức vai trò từ trước đến nay của Ngân hàng Thế giới và Ngân hàng Phát triển Châu Á. Sức mạnh lôi cuốn của Trung Quốc được báo hiệu đột ngột bởi quyết định của chừng 56 quốc gia tham gia với nó như là thành viên sáng lập AIIB, điều này được hình dung như là sự việc vượt trội hẳn bất cứ điều gì và bất cứ ai, kể cả các nhà lãnh đạo Trung Quốc.
Ở Trung Á, Xi đã xây dựng dựa trên những phát triển quan trọng trong thời đại Giang và Hồ nhưng Xi đã làm được nhiều hơn thế. Dưới thời Giang, Trung Quốc đã giúp Putin tìm thấy Tổ chức Hợp tác Thượng Hải, một nhóm an ninh nhằm vào việc chống lại chủ nghĩa khủng bố, trào lưu Hồi giáo chính thống, và chính sách ly khai phát ra từ các nước châu Á của Liên Xô cũ. Thời Hồ Cẩm Đào, Bắc Kinh chuyển động tích cực để ký kết những giao dịch lớn với các quốc gia Trung Á để khai thác dầu và khí đốt vận chuyển sang Trung Quốc, và thay thế Nga như là đối tác thương mại và đầu tư lớn nhất của hầu hết các quốc gia trong khu vực. Xi đi xa hơn nửa. Ông đã công bố một phiên bản hiện đại của con đường tơ lụa cổ xưa, cái gọi là chiến lược "Một vành đai Một con đường", được thiết kế chủ yếu nhằm tài trợ cho các dự án từ phía tây của Trung Quốc thông qua Trung Á đến Trung Đông và Châu Âu. Mức kinh phí tài trợ cho Một Vành đai Một Con đường vẫn âm u nhưng họ dự kiến sẽ rất đáng kể, lên tới hàng chục tỷ đô la.
Châu Á dành cho người Á châu ?
Những biểu hiện sức mạnh trong khu vực của Trung Quốc đã gây ra một cuộc tranh luận hăng say bên ngoài Trung Quốc về việc liệu phải chăng Trung Quốc đang tìm cách thống trị tây Thái Bình Dương, thay thế Hoa Kỳ như là diễn viên ưu việt, và khoác lấy vóc dáng bá quyền mà từ lâu nó đã lên án người khác.
Những người ủng hộ quan điểm cho rằng Trung Quốc tìm kiếm thời điểm thống trị khu vực qua bài phát biểu của Xi trước Hội nghị về tương tác và đo lường mức độ xây dựng tin cậy (CICA), trong đó ông nói: " Để cho người dân châu Á điều hành công việc của châu Á, giải quyết các vấn đề của châu Á và duy trì an ninh của châu Á ... Người dân châu Á có khả năng và trí tuệ để đạt được hòa bình và ổn định trong khu vực thông qua tăng cường hợp tác". Ngôn ngữ này đã được giải thích, giải thích trên quan điểm của tôi, như một tuyên bố rằng Xi mong muốn ném Hoa Kỳ ra khỏi châu Á và tiêu diệt các liên minh khu vực của Hoa Kỳ.
Trong thực tế, các quan chức Trung Quốc đã không thể lặp đi lặp lại hoặc nhấn mạnh ngôn ngữ này. Các quan chức cấp cao Trung Quốc đã "gạn lọc" nó đến mức hầu như không còn tồn tại. Các nhận xét đã được thực hiện trong một bài diển văn trước một hội nghị vô vị của các nhà lãnh đạo châu Á, và đã đặt nó trong một ngử cảnh thích hợp bởi những nhận xét khác về sự cần thiết cho Châu Á được mở cửa với thế giới và chào đón sự "hợp tác tích cực và mang tính xây dựng" về an ninh của các nước, từ các bộ phận khác trên thế giới. Hai câu nói vu vơ trong một bài phát biểu ve vản những người bạn châu Á không báo trước một học thuyết Monroe dành cho châu Á của Xi.
Những thứ khác, những quan điểm tương tự trỏ đến hệ thống đế quốc Trung Hoa với các nước chư hầu là nền tảng của chính sách ngoại giao Trung Quốc, ngay cả trong thời hiện đại. Qua lăng kính này, Trung Quốc, "Vương Quốc Trung Tâm" có thể không bao giờ đối xử với các nước khác trong khu vực một cách bình đẳng, họ chỉ là những quốc gia khẩn cầu sự ủng hộ và bảo vệ của Trung Quốc.
Trên thực tế, mô hình các nước chư hầu phức tạp hơn nhiều so với một Trung Quốc toàn năng được bao quanh bởi các quốc gia khúm núm, quỵ lụy. Trước hết, các quốc gia quan trọng như Nhật Bản, Ấn Độ, và Indonesia không bao giờ là một phần của hệ thống chư hầu Trung hoa . Những nỗ lực của các hoàng đế Trung Quốc để áp đặt những nghi lễ và những nghi thức ngoại giao trong mối quan hệ chư hầu vào các nước xa xôi, chẳng hạn như Anh Quốc và Hoa Kỳ, đã đụng phải những rào cản không thể vượt qua trong thời hiện đại. Toàn cầu hóa, sự xuất hiện của các chuẩn mực trong quan hệ quốc tế bắt nguồn từ chủ quyền quốc gia trong hệ thống Westphalia, "thế kỷ sỉ nhục" của Trung Quốc bắt đầu với cuộc chiến tranh nha phiến, và sự nổi lên của các cường quốc khác ở châu Á, tất cả có nghĩa rằng hệ thống triều cống đã trở thành một tính năng trong sách giáo khoa lịch sử chứ không còn trong quan hệ quốc tế hiện đại.
Điều đó nói rằng, nhận thức của Trung Quốc về lợi ích chiến lược của họ thường tập trung vào các khu vực được bao phủ bởi hệ thống triều cống và các nước láng giềng khác. Tin tưởng vào tầm ảnh hưởng của một siêu cường, cùng với vị trí địa lý của Trung Quốc ở Đông Á và Đông Nam Á, đó là nền tảng chung của nhiều người Trung Quốc suy nghĩ và viết về các vấn đề quốc tế. Nó được tiết chế đến mức mà những địa điểm xa xôi trên thế giới được xem là đối tác thương mại và đầu tư vì lợi ích phát triển của Trung Quốc, nhưng chiến lược của Trung Quốc vẫn có xu hướng xem nền an ninh và các quyền lợi khác của láng giềng bị bao trùm trong Trung quốc. Với điều này trong tâm trí, chẵng có gì ngạc nhiên rằng các tranh chấp lãnh hải ở biển Hoa Đông và biển Đông, và chiến lược quân sự nhằm vô hiệu hóa sự vượt trội của Mỹ ở Tây Thái Bình Dương là một mối bận tâm của các nhà lãnh đạo chính trị và quân sự của Trung Quốc.
Lối suy nghĩ này không phải là một sáng tạo của Tập Cận Bình. Nó là một sản phẩm của ký ức lịch sử, được tăng cường bởi cuộc xâm lược của nước ngoài, vào đầu thế kỷ thứ 19, đến từ miền ngoại biên trên biển của Trung Quốc.
Bảng cân đối - Trên toàn cầu, và khu vực .
Sự trỗi dậy của Trung Quốc đã được chú ý đúng đắn từ lâu, trước khi Xi Jin- ping nhậm chức. Nhưng câu hỏi về việc liệu Trung Quốc có phải là một mối đe dọa cho các hệ thống quốc tế, một sức mạnh chủ nghĩa xét lại, và sẽ là một bá chủ khu vực, đã trở nên sắc nét nhiều hơn trong ba năm kể từ khi ông đảm nhận lãnh đạo Đảng Cộng sản Trung Quốc. Những quan tâm như vậy có giá trị như thế nào ?
Xi chắc chắn là một nhà lãnh đạo mạnh mẽ hơn, quyết đoán hơn, và nhiều tham vọng hơn so với những người tiền nhiệm. Ông có sau lưng một Trung Quốc với năng lực kinh tế và quân sự lớn hơn, so với bất kỳ người tiền nhiệm nào của ông. Dấu chân của Trung Quốc ở khu vực và toàn cầu lớn hơn đáng kể so với trước đây, và điều này đã làm cho các quốc gia gần xa lo lắng.
Nhưng sẽ là một sai lầm, theo quan điểm của tôi, đó là xem sự phát triển của Trung Quốc trong vài năm qua chủ yếu là sản phẩm của tầm nhìn và trí tưởng tượng của một lãnh đạo tích cực. Hầu hết các hành động và xu hướng mà các nhà quan sát lo lắng, đều từng đã hiện diện vào lúc này lúc kia : xây dựng quân đội, các hành vi hung hăng ở biển Hoa Đông và Biển Đông, sức hấp dẫn ngày càng tăng của nền kinh tế Trung Quốc, đàn áp chính trị và từ chối các quyền cơ bản của công dân Trung quốc. Có những câu hỏi đáng được chú ý về cách mà Xi đang lèo lái Trung Quốc như thế nào. Nhưng câu hỏi lớn hơn là đường hướng của Trung Quốc cho cả giai đoạn trước và sau nhiệm kỳ của Xi.
Trung Quốc có thể tiếp tục, cho dù dưới thời Xi hoặc người thừa kế của ông, theo một con đường "dích - dắc" ở thái độ của nó đối với hệ thống quốc tế, tương tự như được mô tả trong bài báo này. Nó sẽ phát triển hơn nữa mối quan hệ của nó với hệ thống quốc tế và phụ thuộc lẫn nhau với các nước khác, nhưng đồng thời với sự tán đồng có chọn lọc việc tuân thủ các chuẩn mực quốc tế ở nơi nào mà chúng ăn khớp với những lợi ích, và lờ đi hoặc tìm cách thay đổi chúng, ở nơi nào mà họ không thi hành. Ví dụ, thành công kinh tế của Trung Quốc được neo vững chắc trong mối quan hệ của nó với các thị trường khác. Chính sách tự cung tự cấp và tự lực không phải là lựa chọn thay thế khả thi. Trung Quốc hưởng lợi từ các quy tắc và chuẩn mực quốc tế không chỉ trong lãnh vực thương mại và đầu tư, mà còn trong lãnh vực an ninh. Phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt, khủng bố, xung đột sắc tộc và nội chiến không kiểm soát được ở Trung và Tây Á sẽ gây tổn hại đến lợi ích của Trung Quốc.
Nhưng Trung Quốc vẫn còn thù địch hoặc không quan tâm đến một số tiêu chuẩn quốc tế. Điều rõ ràng nhất là quyền con người, nơi mà Trung Quốc đã tuyên bố chấp nhận trên danh nghĩa bản Tuyên ngôn Quốc tế Nhân quyền nhưng đã hành động trái với sự chỉ trích của nó trong nhiều cách. Lối tiếp cận các vấn đề hàng hải ở biển Đông được hỗ trợ bởi những yêu sách và hành vi trái với Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật biển (UNCLOS). Trung Quốc duy trì sự mơ hồ về cơ sở khẳng định chủ quyền của mình và khước từ mang lại cho chúng một cách rõ ràng, phù hợp với Công ước Luật biển, vì nó tin rằng một cam kết rõ ràng với UNCLOS sẽ cắt bớt biển của nó và những yêu sách liên quan. Trung Quốc đã không thông qua những quy định tiêu chuẩn viện trợ nước ngoài và đầu tư của nó theo quy tắc của các nước OECD, tạo nên những hoạt động đầy rẫy tham nhũng, thiếu minh bạch, và phá hoại môi trường . Sự phụ thuộc sâu rộng của Trung Quốc vào "chính sách công nghiệp" để ủng hộ các ngành nghề và thương hiệu trong nước, đã được hỗ trợ bởi sự trộm cắp tràn lan sở hữu trí tuệ và chuyển giao công nghệ bắt buộc đối với các nhà đầu tư nước ngoài. Trung Quốc đã là một nước lạm dụng tích cực không gian mạng, xâm nhập ăn cắp thông tin của tư nhân và Chính phủ nước ngoài, và những mục tiêu tập thể đặc biệt, giam giữ các hội đồng của các tập đoàn và các giám đốc điều hành vào ban đêm khi nó gặp phải các cuộc tấn công có thực và tiềm ẩn vào các hoạt động cốt lõi của nó.
Các chỉ tiêu quan trọng nhất từ sự cam kết của Trung Quốc đối với hệ thống quốc tế là thái độ của nó đối với việc xử dụng vũ lực. Đó là tiêu chuẩn mà các nước láng giềng Trung Quốc quan tâm nhất. Cho đến nay, nó đã thận trọng trong vấn đề này. Các lĩnh vực rủi ro chính, là các lĩnh vực mà Trung Quốc chiếu cố trên chủ quyền lãnh thổ của nó nhưng mà những nước khác đang tranh chấp: Đài Loan, những hòn đảo ở biển Đông, và các đảo Senkaku / Điếu Ngư ở Biển Hoa Đông. Nếu Trung Quốc xử dụng vũ lực trong bất kỳ trường hợp nào vừa kể, nó sẽ cho rằng nó không vi phạm Hiến chương Liên Hiệp Quốc hoặc luật pháp quốc tế, nhưng các nước láng giềng sẽ không chấp nhận cách giải thích ấy. Điều đó, người ta cho là quan trọng hơn mức độ tuân thủ của nó đối với các tiêu chuẩn quốc tế khác, sẽ là bài kiểm tra quan trọng về việc liệu phải chăng Trung Quốc của Tập Cận Bình là một cường quốc của chủ nghĩa xét lại.
Công khai xử dụng vũ lực sẽ là thách thức mang tính quyết định nhất đến hệ thống quốc tế, nhưng kịch bản có nhiều khả năng, và điều đang ám ảnh những nước trong khu vực, là tình trạng cưỡng bức vẫn được Trung quốc xử dụng nhưng không đạt tới việc xử dụng vũ lực. Sức mạnh kinh tế đang lên của Trung Quốc đang tạo ra mối quan hệ phụ thuộc giữa Trung Quốc và các nước láng giềng. Hầu hết các nước láng giềng của Trung Quốc lo ngại rằng những mối quan hệ này sẽ ràng buộc họ nhiều hơn cái mà họ kỳ vọng ở Trung Quốc, và sẽ cung cấp cho Trung Quốc gia tăng đòn bẩy qua chúng. Sức mạnh quân sự và chính trị ngày càng tăng của Trung Quốc chỉ làm tăng thêm sự khó chịu này. Câu hỏi không phải là quá nhiều, liệu xu hướng này có thể tránh được hay không; có khả năng không thể tránh được. Thay vào đó là liệu Trung Quốc có xử dụng đòn bẩy ngày càng tăng của nó một cách vô hại hoặc có ác ý, và liệu các nước láng giềng có phản ứng chủ yếu bằng sự thỏa hiệp hoặc kháng cự.
Vì vậy, nhận định về việc liệu Trung Quốc có sẽ trở thành cường quốc xét lại trên toàn cầu trong tương lai gần, sẽ có vẻ có nhiều khả năng nhất về sự cân bằng là "không". Nhưng câu trả lời ở Tây Thái Bình Dương cũng có thể là khác. Các câu hỏi trong khu vực được giải quyết cho dù Trung Quốc có ít cam kết các tiêu chuẩn quốc tế hơn so với việc nó sẽ đối xử với các nước láng giềng như thế nào khi sức mạnh của nó được mở rộng. Khi khả năng của Trung Quốc được mở rộng, mục tiêu của nó không thay đổi đáng kể, nhưng nó quyết tâm phải đạt được chúng, và sự quyết đoán của nó để làm như vậy đứng trước những tín hiệu cảnh báo từ nước ngoài là điều tốt. Chuẩn mực quốc tế giải quyết một cách hòa bình các tranh chấp sẽ là một biện pháp, nhưng không phải là biện pháp duy nhất mà theo đó sự trỗi dậy của Trung Quốc bị chỉ trích trong khu vực. Không chỉ lãnh đạo của Trung Quốc mà cũng không phải lãnh đạo các nước láng giềng biết câu trả lời cho câu hỏi này, nhưng tất cả dường như đang tránh không nói thẳng những dự đoán của họ.
Jeffrey Bader là thành viên cao cấp ở Trung tâm Trung Quốc John L. Thornton tại Viện Nghiên cứu Brookings ở Washington, DC .Từ năm 2009 đến năm 2011, Bader là trợ lý đặc biệt của Tổng thống Hoa Kỳ về các vấn đề an ninh quốc gia tại Hội đồng An ninh Quốc gia. Trong chức năng đó, ông là cố vấn chính cho Tổng thống Obama về châu Á. Từ 2005-2009 Bader phục vụ như là Giám đốc Sáng kiến Trung Quốc và sau đó là giám đốc đầu tiên của Trung tâm Trung Quốc John L. Thornton.1 2
